Theaterjaarboek 2023/2024
Het Theaterjaarboek, zoals dat sinds 2017 jaarlijks in november wordt uitgegeven door Theaterkrant, is een overzicht van en reflectie op de podiumkunsten in brede zin. Met artikelen, foto’s en cijfermateriaal wordt een beeld geschetst van de stand van zaken in toneel, dans, opera, cabaret, jeugdtheater en musical.
Theaterjaarboek 2023/2024: 150 jaar theateronderwijs
150 jaar geleden opende in Amsterdam de allereerste Tooneelschool van Nederland, waarmee het formele vakonderwijs in theater en dans begint. Ter ere van dit jubileum verdiept het Theaterjaarboek van 2023/2024 zich in oude en nieuwe curricula. Daarnaast blikt het magazine traditiegetrouw terug op het afgelopen seizoen.
De redactie van het magazine begon met een naïeve vraag: wat leren studenten nou eigenlijk op de theaterschool? De redactie van het jaarboek kwam te spreken over de omslag die zich sinds een aantal jaren voltrekt in het onderwijs. Het aanleren van een vastgesteld set ambachtelijke vaardigheden wordt ondergeschikt aan het naar boven brengen van de eigenheid van iedere student.
Inbreng en vragen van studenten worden belangrijker. ‘Ik hecht eraan dat onze docenten niet op een troon zitten en pretenderen alles te weten. Ze moeten zich realiseren dat studenten hele andere dingen weten die voor hun generatie en voor hun toekomst belangrijk zijn’, zegt een geïnterviewde in het uitgebreide stuk dat Lieke van Hoogenhuijze (Hoofd Kwaliteit en Beleid bij de Academie voor Theater en Dans, Amsterdam) schreef over dit proces. ‘We ontwikkelen de school en het onderwijs echt samen met studenten, docenten en de samenleving.’
Het belang van die ontwikkeling wordt onderstreept én gerelativeerd door een fijne schets van regisseur Frances Sanders van haar eigen ervaringen op de toneelschool in de jaren zeventig als student en vanaf eind jaren tachtig als docent. Mooi laat zij de dynamiek zien tussen het aanleren van ambacht en het stimuleren van eigenheid – nu ligt de nadruk op het laatste, maar de slinger zwaait ongetwijfeld ooit weer de andere kant op.
Marijn van der Jagt schreef over hoe binnen de mime en de dans de kennis is opgeslagen in de lichamen van docenten en hoe die door oefening en discipline wordt doorgegeven. Gina Miroula interviewde twee afgestudeerde spelers die een hele andere carrière kozen, en vroeg welke kennis en kunde hun nu nog van pas komt.
Aan een aantal studenten vroegen we van welke docent ze iets bijzonders hadden geleerd over hoe je kunstenaar kunt zijn, en vervolgens stelden we de door hen genoemde docent dezelfde vraag. Zeker binnen de mime blijkt er een prachtige, doorlopende lijn van inspiratie, van urheber Étienne Decroux naar pas afgestudeerde mimer Daphne Masé.
Ten slotte maken we in elk Theaterjaarboek ruimte voor het afgelopen seizoen. De theaterfotografen presenteren hun mooiste beelden, Sander Janssens maakte een rondgang langs de VSCD-jury’s om te vragen naar de grote bewegingen die ze zagen in hun genre, en de critici maakten hun best-of-lijstjes.
Overzicht premières seizoen 2023/2024
Inhoud Theaterjaarboek
- Dit is een vak. Voorwoord. Door Simon van den Berg.
- 150 jaar leren. Van 1 naar 59 opleidingen. Door Floortje Bakkeren.
- Onderwijsland. hbo-kunstvakonderwijs: hoe is het precies georganiseerd? Door Lieke van Hoogenhuijze.
- Het nieuwe auditeren. Interview met drie docenten. Door Gina Miroula.
- Overdracht 1 en Overdracht 2. Van welke docent heb je iets geleerd over hoe je kunstenaar moet zijn? Enkele recent afgestudeerde theatermakers geven antwoord; en de door hen als antwoord gegeven personen kregen dezelfde vraag. Door de redactie
- De student centraal. Veranderingen in het hbo-podiumkunstenonderwijs. Door Lieke van Hoogenhuijze.
- Wij 2174. Toekomstvisie. Door Caspar Nieuwenhuis.
- Rechtop staan in het leven. Belichaamde kennis in mime en dans. Door Marijn van der Jagt.
- Theater als kampvuur. Docenten staan nu gelijk in het spel. Door Iris Peters.
- Herscheppen, herbouwen en herstellen. Toekomstvisie. Door Anthony Heidweiller.
- Leren spelen, leren maken. Tussen artistieke ontwikkeling en ambacht, kennis en kunde. Door Frances Sanders.
- Dare to Trust. Een pleidooi voor sociaal vertrouwen. Door de redactie.
- Uitstroom. Ook buiten het theater zijn je skills waardevol. Door Gina Miroula.
- Studeren in weer en wind. Toekomstvisie. Door Mirjam van Tilburg en Erica van de Kerkhof.
- Artistieke vrijheid in de slag met het systeem. Een gesprek met Marijke Hoogenboom in Zürich. Door Czeslaw de Wijs.
- Op zoek naar wortels. Theaterseizoen '23-'24 volgens de VSCD-jury's. Door Sander Janssens.
- Jaarlijstjes. De critici over seizoen 2023/2024. Door de redactie.