Raden Mas Jodjana
| Naam | Raden Mas Jodjana |
|---|---|
| Geboortedatum | 1893 |
| Geboorteplaats | Jakarta |
| Overlijdensdatum | 1972 |
| Beroep | Danser |
| Discipline | Dans |
| Trefwoorden | Etnische dans |
| Externe databases: | |
| IMDb | |
| VIAF |
Biografie
Hij was afkomstig uit een oude Javaanse aristocratische familie. In 1914 komt hij naar Nederland om economie te studeren. Toen begin 1916 Nederlands Indië werd getroffen door een watersnoodramp, besloten de Indische Vereeniging, De Vereeniging Oost en West afdeling Den Haag en de Indologen Vereeniging in Nederland een ‘soiré artistique’ te organiseren in de Haagsche Schouwburg waarvan de opbrengst naar het getroffen gebied zou gaan. Het initiatief werd van hogerhand ondersteund door koningin Wilhelmina en prins Hendrik. Er werd gevraagd aan de Indische studenten in Nederland om de avond te verzorgen. Veel tijd om een voorstelling in elkaar te zetten was er niet en daarom besloten Jodjana en zijn vrienden om naast gamelanmuziek en voordrachten zelf een aantal hofdansen op te voeren. Bij een traditionele opvoeding aan het hof hoorde ook het bestuderen en uitvoeren van verschillende dansen. Jodjana bleek tot zijn eigen verbazing de meest getalenteerde danser van de groep. Hij danste de klassieke dans van de ijdele koning, de Kelono, en was de ster van de avond. Het publiek, onder wie koningin Wilhelmina en prins Hendrik, konden geen genoeg van de optredens krijgen en de vermaarde criticus Henri Borel schreef in “Het Vaderland”: ‘Nog nooit heb ik in Europa zulk een zuiver, geestelijk kunstgenot van muziek, dans en toneel ondergaan.’ Wegens het enorme succes besloot men de voorstelling nog tweemaal op te voeren. Henri Borel sprak de wens uit dat zulke avonden vaker zouden worden georganiseerd, zodat deze, konden bijdragen aan een beter begrip tussen de cultuur van Nederlands-Indië en Nederland: ‘Meer zulke avonden, met breeder toelichting, en de klachten over en weer, dat Nederland en Insulinde elkaar zoo weinig kennen en begrijpen, zullen verstommen.’ Voor Jodjana was de dansvoorstelling een keerpunt in zijn leven. Voor het eerst groeide het besef dat ambtenaar worden misschien toch niet zijn bestemming was.
Een paar maanden later werden de studenten door de rector van het Utrechtse studentencorps nogmaals gevraagd voor een gelijksoortig optreden om de lustrumfeesten van de universiteit luister bij te zetten. Wederom was het een enorm succes. De behoefte in Nederland aan artistieke opvoeringen met Indische muziek en dans bleek groot. Om aan de oproep van Henri Borel te kunnen voldoen werd met behulp van de Indische Vereeniging een speciaal ‘Oost-Indische toonkunst-fonds’ opgericht. Dit fonds ondersteunde initiatieven om culturele avonden te organiseren. Gesteund door de waardering die hij voor zijn optredens had gekregen, besloot Jodjana om zich, met hulp van dit fonds, te gaan wijden aan de danskunst.
Naast de klassieke Javaanse hofdansen, zoals over de god Shiva, ontwikkelde Jodjana ook eigen dansen met meer abstracte thema's. Een dans over de overgang van de dag in de nacht kreeg de titel Groene schemer. Hij ontleende zijn gebaren aan handelingen die in het dagelijks leven in Nederlands-Indië voorkwamen, zoals bij voorbeeld het snijden van de rijststengels. In 1916 maakt hij kennis met Izaäk Israëls en neemt schilderlessen bij hem. Izaäk Israëls maakt ook een paar schilderijen van Jodjana. Jodjana verwierf nationaal en later ook internationaal veel succes met zijn dansen. Hij trad in 1923 in het huwelijk met de muzikaal begaafde Elisabeth Pop, die hierdoor de titel Raden Ayou Jodjana verwierf. Raden Mas Jodjana trad samen met haar op, waarbij hij niet alleen meer danste op de klanken van de traditionele gamelan, maar zich ook liet begeleiden door Elisabeth op de piano. Deze uitvoeringen en ook de zelf bedachte choreografie riepen veel protest op uit de conservatieve hoek. Jodjana verdedigde zich in verschillende tijdschriften door erop te wijzen dat elke vorm van kunst, en speciaal de danskunst, aan verandering onderhevig was, ook aan de Javaanse hoven: ‘Ik vind voor mij, dat de modern-Javaanse danskunstenaar niet mag aarzelen om, indien hij een persoonlijk inzicht heeft, dit ook in zijn kunst naar voren te brengen, ook al zou dit in strijd zijn met de conventionele regelen van zijn land. Hij moet alleen dan de traditionele bewegingen en gebaren toepassen indien hij deze werkelijk voelt – als een noodzakelijke uiting van het ritme dat zijn diepste innerlijk trilt – anders is zo’n gebaar dood en dus overbodig.’
Hij wordt opgenomen in de artistieke en intellectuele kringen in Rotterdam en Den Haag, en vanaf 1919 wijdt hij zich nog uitsluitend aan de danskunst. Tot 1936 heeft hij vele succesvolle optredens, daarna vestigt hij zich in Frankrijk. Na 1945 keert hij naar Nederland terug, geeft nog vele solo-optredens en is leraar aan de Toneelschool te Amsterdam. Aan het eind van zijn leven gaf hij samen met zijn vrouw verschillende cursussen in zowel dans als bewegingsleer, in Frankrijk in het door hem opgerichte ’Centre Jodjana’ en aan de Amsterdamse Academie voor Dramatische Kunst. Bij de Theatercollectie is er een archief van hem aanwezig dat recensies, brieven, foto's, programma's, en teksten bevat van de periode 1920-1965.
Biografie geschreven door Ewa Biënko.
Theater CV
Raden Mas Jodjana heeft bijgedragen aan 1 productie(s).
Raden Mas Jodjana heeft gewerkt in de volgende functies:
- Choreografie - Zie lijst (A-Z) of lijst (datum)
- Producent - Zie lijst (A-Z) of lijst (datum)
Het gehele overzicht van voorstellingen waaraan Raden Mas Jodjana heeft meegewerkt, voor zover geregistreerd in de Theaterencyclopedie:
NB: Bij de carrièreoverzichten zijn de voorstellingen gekoppeld aan de premièredatum. Het kan echter voorkomen dat personen niet aan de première meewerkten, maar pas later bij de voorstelling betrokken raakten.
| Productie | Functie | Producent | Seizoen | Premièredatum | In choreografie van |
|---|---|---|---|---|---|
| Danses Javanaises | Choreografie | Raden Mas Jodjana | 1930/1931 | 22 juni 1931 | Raden Mas Jodjana |
| Danses Javanaises | Producent | Raden Mas Jodjana | 1930/1931 | 22 juni 1931 | Raden Mas Jodjana |
Externe Links
over de vriendschap tussen Isaac Israëls en Raden Mas Jodjana
Bronnen
Bij de Theatercollectie is er een archief van hem aanwezig dat recensies, brieven, foto's, programma's, en teksten bevat over de periode 1920-1965. Archief Raden Mas Jodjana