The Starley's

The Starley’s was een Duits-Nederlandse variétéfamilie waarvan verschillende generaties bekend waren aan het eind van de 19^de en in de eerste helft van de 20^ste eeuw. Tijdens de bombardementen op Rotterdam zijn veel spullen van de Starley’s betreffende het artiestenvak verloren gegaan, omdat zij in die tijd in Rotterdam woonden.

De eerste generatie Starley’s

Gustav Max Fünfstück werd op 26 september 1869 in Duitsland geboren. Het grootse deel van zijn leven woonde hij echter in Rotterdam. Onder de naam ‘The Stanley Brothers’ had hij samen met een andere man een cycle- and motorcycle acrobaten-act rondom het jaar 1900. Met deze act reisden de Brothers Stanley heel Europa door.

Fünfstück trouwde met de Nederlandse Johanna (Jo) Vis. Jo Vis werd geboren op 9 november 1875. Ze was concertzangeres van beroep. Rond 1900 was ze lid van de zangroep Les Fleurs d’Orange o.l.v. Oscar Coppée. Ook Betsie Kokernoot, de eerste vrouw van Louis Davids, maakte deel uit van deze groep. Later richtte Vis echter haar eigen dameszanggroep Les 4 Etoiles op. Met deze groep reisde zij heel Europa door. Op 5 april 1951 is Vis overleden.

Nadat de Stanley Brothers met hun act stopten, is Fünfstück rond de jaren ‘20-30 nog een tijd de secretaris van de impresariaat W. Koster geweest. Op 3 juli 1949 is Fünfstück na een ziekbed overleden.

De tweede generatie Starley’s

Max Fünfstück en Jo Vis kregen samen vier kinderen. In tegenstelling tot hun zoons Oscar en Max, werden hun dochters Henny en Lizzy beide net als hun ouders artiesten. Henny werd muzikante en Lizzy danseres.

Lizzy, die eigenlijk Wilhelmina Elisabeth Fünfstück heette, werd geboren op 11 juni 1912. Lizzy ging net als haar ouders de variétéwereld in en leerde als echt artiestenkind het vak van haar ouders. Ze begon haar carrière als leerling-acrobate bij acrobatengroep Rechardini’s o.l.v. de heer Van Os. Deze groep stond erg slecht bekend en verdiende weinig. Toch wilde Lizzy bij deze groep blijven omdat ze meende dat ze hier veel kon leren. Haar vader was hier op tegen. Als assistent van de goochelaar The Great Roland werkte Lizzy vervolgens onder andere in de fakirshow als elektrische-dame. Lizzy heeft zich later aangesloten bij dansgroep De Riva’s, met wie ze heel Europa doorreisde voordat ze samen met haar man Willem Frederik Penning bekend werd als The Starley’s.

Willem Frederik Penning werd geboren op 27 december 1905. Hij kwam niet uit een artiestenfamilie maar leerde het vak bij Sandro en Dixon. Ook genoot hij een balletopleiding bij Lilli Green. Penning overleed op 11 februari 1978 aan de gevolgen van Bronchitis.

Het echtpaar Penning werkte samen onder de artiestennaam The Staley’s. Ze deden verschillende acrobatiek, zang en dans-acrobatiek acts. Later ontwikkelden de Staley’s ook, net als Gustav Max Fünfstück gedaan had, een rijwielact.

Toen in september 1939 de mobilisatie uitbrak, waren The Starley’s aan het werk in Duitsland. Omdat Penning beroepsmilitair was geweest, moest hij zich echter direct melden bij het Consulaat in Keulen en naar Nederland terugkeren. Na de demobilisatie, die al snel volgde nadat Nederland op 15 mei 1940 na vijf dagen verslagen werd, pakte het duo het artiestenbestaan weer op. The Starley’s werkten tijdens de oorlog veel in bioscopen en diverse variétés in verschillende landen.

In 1945 kreeg het paar een zoontje, genaamd Gabriël Penning. Toen The Starley’s na de oorlog met een NIWIN-tournée naar Nederlands-Indië zouden gaan, mocht de kleine Gabriël niet mee. Om die reden besloten The Starley’s dat ook zij niet mee wilden. Deze keuze heeft The Starley’s het leven gered, want het vliegtuig waarmee zij zouden vliegen is met diverse artiesten, waaronder Hans Snel, verongelukt.

Toen Lizzy zeventig jaar was, werkte zij nog als vrijwilliger bij de U.V.W. (Unie van Vrijwillige Werksters) om zieken te helpen en gaf ze les aan dames tussen de 16 en 60 op het gebied van gymnastiek en dans. Lizzy had veel humor en was op hogere leeftijd erg tevreden omdat ze van mening was dat ze heel persoonlijk een glorieuze tijd had meegemaakt. Ze was er dan ook mee verzoend dat die tijd na de jaren ’50 voorbij was. Toch was het leven van Lizzy niet altijd makkelijk. Dat blijkt bijvoorbeeld uit dat ze in 1946 met grote moeite haar broer, die krijgsgevangene was in de Sovjet Unie, uit Lübeck heeft moeten halen. Doordat hun vader Gustav een Duitser was, was de broer van Lizzy dit ook, waardoor hij in een krijgsgevangenkamp terecht kwam tijdens de Tweede Wereldoorlog. Lizzy had de Nederlandse nationaliteit doordat zij met een Nederlander getrouwd was, waardoor zij haar broer heeft kunnen helpen.

Wonderboy Cabby

Net als zijn ouders en voorouders, werd ook Gabriël artiest. Al op zijn zesde liet hij zijn ouders en andere omstanders schrikken toen zij vanaf de grond zagen hoe Gabriël met zijn eenwieler door de dakgoot naast zijn oefenzolder reed. Gabriël werd dan ook als kind al bekend onder de toneelnaam Cabby met een rijwielact op een eenwieler. Vaak speelde hij tijdens deze acts ook viool. Zijn moeder assisteerde hem bij deze act. Toen Cabby slechts elf jaar was, studeerde hij al op het conservatorium in de richting viool. Zijn optredens op de eenwieler hielpen zijn ouders om deze studie te bekostigen. Later studeerde Cabby ook in de richtingen piano en zang. Cabby hoopte concertmeester te kunnen worden. Doordat het variété na de jaren ’50 steeds verder verdween, is hij uiteindelijk leraar op een scholengemeenschap geworden.

Bronnen

• Archief van Ritsko van Vliet. Stamboom van de Starley’s. Doos 19, omslag Documentatie. Theatercollectie Allard Pierson.
• Archief van Ritsko van Vliet. Aantekeningen van Van Vliet over The Starley’s. Doos 19, omslag Documentatie. Theatercollectie Allard Pierson.