Schouwburg, Haarlem (ook bekend als Schouwburg Jansweg)
De oude schouwburg van Haarlem, gebouwd in 1849. Litho P. Blommers.
| Naam | Schouwburg, Haarlem |
|---|---|
| Plaats | Haarlem |
| Type | Theatergebouw |
| Architect | Nicolaas Swarte |
| Bouwjaar | 1849 |
| Verbouwd in | 1885, 1890 |
| Openingsdatum | 9 november 1849 |
Schouwburg Haarlem; het eerste stadstheater van Haarlem
In 1849 werd aan de Jansweg 55 in Haarlem het eerste stadstheater van Haarlem gebouwd, naar ontwerp van de architect Nicolaas Swarte. De opening was op 9 november 1849 met 'Haarlem op den 9 november 1849', een 'toneelmatige schets' van P.A.Nanus en met 'De Bruid van Vreeland, of Wie is de bruidegom?', blijspel van C.J. Roobol.
In de beginjaren kende het theater een capaciteit van ongeveer 600 stoelen. Er waren twee balkons en 148 loges (50 frontloges, 86 zijloges en, vanaf 1885, 12 loges grilles). De loges waren bijna gelijkvloers, wat een intieme sfeer creëerde.
Het lijsttoneel kende een breedte van 20 meter en een diepte van 16 meter. Er werd breed geprogrammeerd.
De schouwburg was een onaanzienlijk gebouw, dat overdag meer op een gesloten koffiehuis leek.
Verbouwingen
Tegen het einde van de negentiende eeuw raakte het gebouw ernstig in verval. Het toneel was verwaarloosd en de decors half vermolmd. Ook waren de noodvoorzieningen in geval van brand niet toereikend, terwijl men uit zuinigheid het zonder brandverzekering stelde.
Al snel enige verbouwingen plaats. In 1885 werden onder meer de toegangen verbeterd, kwamen er meer nooduitgangen, werd er (door architect G.P.J. Beccari) een orkestbak gebouwd, en werd het aantal zitplaatsen uitgebreid naar 648. In 1890 werd het aantal zitplaatsen nog verder uitgebreid naar ongeveer 800.
Sluiting
Naar aanleiding van de grote brand in het Iroquois Theatre in Chicago waarbij honderden mensen omkwamen, werden alle Haarlemse gebouwen waar voorstellingen werden gegeven op brandveiligheid gecontroleerd. De situatie in de Schouwburg bleek zo slecht dat de burgemeester verklaarde 'geen rustig uur' meer te hebben als het theater open bleef. Zodoende werd het theater uiteindelijk middenin het speelseizoen, op 3 maart 1904, gesloten. Later ging het theater weer open, maar de definitieve sluiting was toch 'wegens brandgevaar'.
Ondanks de opening van de nieuwe Stadsschouwburg, Haarlem in 1918 vonden er nog voorstellingen plaats aan de Jansweg. Zie hieronder. De laatste vermelding is van een voorstelling op 27 oktober 1935 door het Esther de Boer-Van Rijk Ensemble. Volgens de Staatscourant werd op 19 mei 1936 het faillissement uitgesproken.
Op basis van particulier initiatief aanvaarde het Haarlemse gemeentebestuur een plan voor de bouw van een nieuwe schouwburg aan het Wilsonplein. Deze werd geopend in 1918 met als naam Stadsschouwburg, Haarlem. Zie aldaar voor informatie over ontstaan en verdere ontwikkeling.
Premières
Een chronologisch overzicht van de voorstellingen, die in dit theater in première zijn gegaan:
Een overzicht van voorstellingen die in deze schouwburg in première zijn gegaan, voor zover geregistreerd in de Productiedatabase, zie Voorstellingen.
Bronnen
- Productiedatabase
- Theaters in Nederland sinds de zeventiende eeuw. Redactie Bob Logger, Eric Alexander, Menso Carpentier Alting, Nico van der Krogt, Nathalie Wevers. Theater Instituut Nederland, 2007