Uit TheaterEncyclopedie
Viktor Ullmann
| Naam | Viktor Ullmann |
|---|---|
| Geboortedatum | 1 januari 1898 |
| Geboorteplaats | Český Těšín (Silezië) |
| Overlijdensdatum | 18 oktober 1944 |
| Overlijdensplaats | Auschwitz-Birkenau |
| Beroep | Componist, Musicus, Dirigent |
| Discipline | Muziektheater |
| Externe databases: | |
| IMDb | |
| VIAF |
Biografie
Viktor Ullmann (1898 - 1944) was een joods-Tsjechisch dirigent en componist.
De vader van Viktor was een joods-Oostenrijks officier. Hijzelf was een leerling van Arnold Schönberg in Wenen en was zeer beïnvloed door Alexander von Zemlinsky, die hij assisteerde aan het "Neue Deutsche Theater" in Praag.
Ullmann was dirigent van het Schauspielhaus Zürich. Hierna leidde hij een antroposofische boekhandel in Stuttgart. Na de opkomst van de Nazi's ging Ullmann terug naar Praag, waar hij een bekend musicus en een internationaal gerenommeerd componist werd. Hij schreef ruim 40 composities voor orkest, piano, kamermuziekensembles, drie opera's en vele liederen.
In 1939 legde het 'Reichsprotektorat Böhmen und Mähren' een verbod op de uitvoering van zijn muziek. In 1942 werd hij en naar Concentratiekamp Theresienstadt gedeporteerd. In dit concentratiekamp was hij muzikaal actief en productief als nooit tevoren. Hij schreef er zijn meesterwerk, de opera "Der Kaiser von Atlantis" waarvan hijzelf nooit een uitvoering heeft gezien. Van zijn composities in Theresienstadt zijn 25 gered.
In 1944 werd Ullmann naar Auschwitz verplaatst en twee dagen later werd hij in de gaskamer vermoord.
Theater CV
Viktor Ullmann heeft bijgedragen aan 5 productie(s).
Viktor Ullmann heeft gewerkt in de volgende functies:
- Muziek - Zie lijst (A-Z) of lijst (datum)
Het gehele overzicht van voorstellingen waaraan Viktor Ullmann heeft meegewerkt, voor zover geregistreerd in de Theaterencyclopedie:
NB: Bij de carrièreoverzichten zijn de voorstellingen gekoppeld aan de premièredatum. Het kan echter voorkomen dat personen niet aan de première meewerkten, maar pas later bij de voorstelling betrokken raakten.
| Productie | Functie | Producent | Seizoen | Premièredatum | In regie van |
|---|---|---|---|---|---|
| Der Kaiser von Atlantis | Muziek | De Nederlandse Operastichting | 1975/1976 | 16 december 1975 | Rhoda Levine |
| Der Kaiser von Atlantis | Muziek | Stichting 4 mei 1995 | 1994/1995 | 4 mei 1995 | Lodewijk de Boer |
| Der Kaiser von Atlantis | Muziek | Michiel van Westering Produkties | 1994/1995 | 4 mei 1995 | Lodewijk de Boer |
| De keizer van Atlantis | Muziek | Poortersfestival | 2003/2004 | 11 juni 2004 | Marcel Sijm |
| Der Kaiser von Atlantis | Muziek | M31 Foundation | 2015/2016 | 4 mei 2016 | Robin Coops |
Composities
Werken voor orkest
- 1924 Symfonische fantasie (ook bekend als: "Solocantate voor tenor en orkest), op. 7
- 1928 Opus 4 - (ook bekend als: "1e Symfonie" of "Symfonietta"), concert voor orkest, op. 11
- 1933-1934 Opus 3 b - Variaties, fantasie en dubbelfuga over een klein pianostukje van Arnold Schönberg, voor orkest
- 1936-1937 Opus 12 - Huttens letzte Tage (C. F. Meyer), lyrische symfonie voor tenor, bariton en orkest
- 1939-1940 Opus 24 - Slavische rapsodie, voor orkest en obligaat saxofoon
- 1939Opus 25 - Concert, voor piano en orkest
Missen en gewijde muziek
- 1936 Opus 13 - Missa symphonica "Ter eer van de aartsengel Michaël", voor solisten, gemengd koor, orkest en orgel
Cantates
- 1936 Opus 14 - Drie koren a cappella (ook bekend als: "Rosenkreuzer-cantate")
- 1936 Opus 15 - Paas-cantate (ook bekend als: "Kamer-cantate"), voor kamerkoor en zes instrumenten
- 1940 Opus 32 - Krieg (Oorlog) cantate voor bariton en piano
- 1943 Immer inmitten, cantate voor mezzosopraan en piano - tekst: H. G. Adler
Muziektheater
Opera's
| Voltooid in | titel | aktes | première | libretto |
|---|---|---|---|---|
| 1927-1929;
voltooid in 1938 |
Peer Gynt, op. 6 | Henrik Ibsen | ||
| 1935 | Der Sturz des Antichrist, op. 9 | 3 aktes | 1995, Bielefeld | Albert Steffen |
| 1940-1941 | Die Heimkehr des Odysseus, op. 33 | |||
| 1941-1942 | Der zerbrochene Krug | 1 akte | 1996, Dresden | Heinrich von Kleist |
| Werken uit het Concentratiekamp Theresienstadt | ||||
| 1943-1944 | Der Kaiser von Atlantis oder Die Tod-Verweigerung, op. 49 | 1 akte | 1975, Amsterdam | Peter Kien |
| 1944 | Der 30. Mai 1431
libretto en schetsen tot een "Jeanne d'Arc"-opera |
2 aktes |
Schouwspel
- 1922 Muziek voor een sprookjesspel (Kerstspel: "Wie Klein Else das Christkindlein suchen ging"
- 1924 Der Kreidekreis, incidentele muziek voor het toneelwerk van Klabund (pseudoniem van: Alfred Henschke)
- 1943 Toneelmuziek tot een François-Villon-spel
Werken voor koren
- 1919 Drie mannenkoren, op. 1
- 1943 Zehn jiddische und hebräische Chöre, voor vrouwen- of mannen- of gemengd koor
- 1944 Drie Hebreeuwse Knappen-koren (a cappella)
Vocale muziek
- 1922 Liederen met orkestbegeleiding, op. 2
- 1923 Avondlied, voor solisten, gemengd koor en orkest, op. 3 - tekst: Matthias Claudius
- 1923 Zeven liederen, voor zangstem en piano, op. 4
- 1924 Zeven liederen, voor zangstem en kamerorkest, op. 6
- 1929 Opus 5 - Zeven kleine serenades, voor zangstem en 12 instrumenten - tekst: van de componist
- 1929/1939 Opus 21 - Liederen, voor zangstem en piano - tekst: Brezina
- 1935 Opus 8 - (Zeven) Elegieën, voor sopraan en orkest
- 1936 Opus 11 - Chinese Melodrama's (ook bekend als: "Galgenlieder"), voor zangstem en piano
- 1937 Opus 17 - Zes liederen, voor sopraan en piano - tekst: Albert Steffen
- 1937 Opus 18 - Liederen (ook bekend als "Liederencyclus II"), voor zangstem en piano - teksten: Kraus, Johann Wolfgang von Goethe, Novalis
- 1939-1940 Opus 20 - Geestelijke liederen, voor hoge stem en piano
- 1939-1940 Opus 22 - Kinderliederen, voor zangstem en piano
- 1939 Opus 26 - Vijf liefdesliederen, voor sopraan en piano - tekst: Huch
- 1940 Opus 23 - Der Gott und die Bajadere, voor bariton en piano - tekst: Johann Wolfgang van Goethe
- 1940 Opus 27 - Lieder des Prinzen Vogelfrei, voor zangstem en piano - tekst: Friedrich Nietzsche
- 1940 Opus 29 - Drie sonetten uit het Portugees, voor sopraan en piano - tekst: Barett-Browning en Rainer Maria Rilke
- 1940 Opus 30 - Liederbuch des Hafis, voor bas en piano
- 1940]Opus 31 - Nachlese (Liederen)
- 1941 Opus 34 - Six Sonnets, voor sopraan en piano - tekst: Labé
- 1941 Opus 35 - Zes zangen, voor alt of bariton en piano
- 1942 Opus 37 - Drie liederen voor bariton en piano - tekst: C. F. Meyer
- 1942 Opus 40 - Concertaria (uit "Iphigenie" van Johann Wolfgang van Goethe), voor zangstem en piano
- 1942 Opus 41 - Zes liederen, voor zangstem en piano - tekst: H. G. Adler
- 1943 Herbst, voor sopraan en strijktrio - tekst: G. Trakl
- 1943 2 Lieder der Tröstung, voor diepe stem en strijktrio - tekst: Albert Steffen
- 1943 Wendla im Garten, voor zangstem en piano - tekst: Wedekind
- 1943-1944 Twee Hölderlin-liederen, voor zangstem en piano
- 1943 Der Mensch und sein Tag, twaalf liederen voor zangstem en piano - tekst: H. G. Adler
- 1943 Chansons des enfants francaises, voor zangstem en piano
- 1943 Drie Chinese liederen, voor zangstem en piano
- 1944 Drei jiddische Lieder, voor zangstem en piano
- 1944 Die Weise von Liebe und Tod, twaalf stukken voor spreker en orkest (of piano) - tekst: Rainer Maria Rilke
- 1944 Abendphantasie, voor zangstem en piano - tekst: Friedrich Hölderlin
Kamermuziek
- 1923 Opus 1 - 1e Strijkkwartet, op. 5
- 1924 Opus 2 - Oktet (ook bekend als: "Oktettino"), op. 8
- 1926 Trio, voor houtblazers, op. 10
- 1935 Opus 7 - 2e Strijkkwartet
- 1936 Opus 16 - Sonate voor kwartstonen-klarinet en kwartstonen-piano
- 1937 Opus 39 - Sonate, voor viool en piano
- 1943 3e Strijkkwartet (in een beweging)
Werken voor piano
- 1925 21 Variaties en dubbelfuga over een klein pianostukje van Arnold Schönberg (op. 19, 4), op. 9
- 1929 5 Variaties en dubbelfuga over een klein pianostukje van Arnold Schönberg
- 1933-1934 Opus 3 a - 9 Variaties en dubbelfuga over een thema van Arnold Schönberg
- 1936 Opus 10 - 1e Sonate
- 1938-1939 Opus 19 - 2e Sonate
- 1939 Opus 3 c - Variaties en dubbelfuga over een thema van Arnold Schönberg
- 1940 Opus 28 - 3e Sonate
- 1941 Opus 38 - 4e Sonate
- 1943 5e Sonate
- 1943 6e Sonate
- 1943 Don Quixote ouverture voor piano
- 1944 7e Sonate
- 1944 Cadencen tot de pianoconcerten (Nr. 1 en 3) van Ludwig van Beethoven
Bronnen, noten en/of referenties:
Bibliografie
- Ingo Schultz: Viktor Ullmann - Leben und Werk, Kassel/Stuttgart: Bärenreiter/Metzler, 2008. 279 p., ISBN 978-3-476022-32-5
- Herbert Gantschacher Zeuge und Opfer der Apokalypse - Viktor Ullmann als Artilleriebeobachter im Ersten Weltkrieg Zeuge des Giftangriffs an der Isonzofront am 24.Oktober 1917 und im Zweiten Weltkrieg als Opfer der Vernichtung durch Giftgas am 18.Oktober 1944 in Auschwitz Catalogus voor de tentoonstelling, Wenen-Arnoldstein-Prora 2007/2008
- Arbeitsgruppe Exilmusik am Musikwissenschaftlichen Institut der Universität Hamburg (Peri Arndt, Silke Bernd, Gwyneth Bravo, Christoph Dompke, Nina Ermlich, Sophie Fetthauer), (eds.) Lebenswege von Musikerinnen im „Dritten Reich“ und im Exil, Musik im Dritten Reich und im Exil–Band 8. Hamburg: von Bockel Verlag, 2000. 420 p., ISBN 978-3-93269-63-7-4
- Vojtĕch Blodig, Ludmila Chládková, Erik Polák: Origins of Terezín and its Development until 1941. in: Ghetto Museum Terezín. Trans. Dagmar Lieblová and Rita Mcleodová. Terezín: Memorial Terezín, 1998
- Zum Opernschaffen Viktor Ullmanns. in: 4. Sudetendeutsch-tschechisches Musik-Symposium (Die Oper in Böhmen und Mähren). 17./18. Mai 1996 in Regensburg. Hrsg. Torsten Fuchs. Regensburg: Sudentendeutsches Musikinstitut 1996. S. 179-190.
- Frank Geißler, Marion Demuth (eds.): Musik - Macht - Missbrauch: Kolloquiem 6.–8. Oktober 1995 Dresden: Dresdner Zentrum für zeitgenössische Musik, 1995.
- Jan Dostal: Stoffenverwandschaften in den Opern "Der Kaiser von Atlantis" und "Der Sturz des Antichrist". in "...Es Wird der Tod zum Dichter": Die Referate des Kolloquiems zur Oper "Der Kaiser von Atlantis" von Viktor Ullmann. Hrsg. Hans–Günter Klein. Hamburg: Von Bockel Verlag: Verdrängte Musik–Band 14, 1994.
- Viktor Ullmann. Zwei Prager Karrieren. in: 2. sudetendeutsch-tschechisches Musiksymposion. Der jüdische Beitrag zur Musikgeschichte Böhmens und Mährens. Regensburg, 28./29. September 1992. Regensburg 1994. (Veröffentlichungen des Sudentendeutschen Musikinstituts. Berichte; Bd. 2). S. 42 - 53.
- Viktor Ullmann (1898 - 1944). Der verschüttete Lebensweg eines Musikers der geköpften Generation. in: musica reanimata-Mitteilungen Nr. 4, Berlin 1993. S. 1-6.
- Joachim Braun, Vladimír Karbusický, Heidi Tamar Hoffmann: Die Komponisten, in: Verfemte Musik: Komponisten in den Dikaturen unseres Jahrhunderts - Dokumentation des Kolloquiums vom 9-12 Januar 1993 in Dresden, Frankfurt am Main: Peter Lang, 1995, 460 p., ISBN 3-6314-761-83
- Hanns-Werner Heister, Walter-Wolfgang Sparrer: Komponisten der Gegenwart, Edition Text & Kritik, München, 1992, ISBN 978-3-88377-930-0
- Viktor Ullmann. Jude - Anthroposoph - "Entarteter Musiker". in: Flensburger Hefte. Sonderheft Nr. 8. Flensburg 1991. S. 5-26.
- Joža Karas: Music in Terezín, 1941-1945, New York: Pendragon Pr; 1st edition (June 1990), 223 p., ISBN 978-0918728340
- Jitka Ludvová: Viktor Ullmann, HV, xvi (1979), 99–122
- Max Bloch: Viktor Ullmann. A brief biography and appreciation, Journal of the Arnold Schoenberg Institute. 3 (1979), S. 150-177.
- Alois Hába: Albert Steffens: "Der Sturz des Antichrist" als Oper von Viktor Ullmann. Das Goetheanum, Jg. 16, Nr. 26, 26. Juni 1937, S. 210 f.
Bronnen