Uit TheaterEncyclopedie
(Doorverwezen vanaf Sophokles)
Biografie
Sophokles (496 v.Chr. - 406 v.Chr.) werd geboren als zoon van een rijke wapensmid. De jonge Sophokles kreeg een verzorgde opvoeding, zowel op sportief als op artistiek vlak.
In 480 kreeg hij, als jongen van 16, de leiding van en trad op als steruitvoerder bij een overwinningsfeest na de Slag bij Salamis, volgens de legende onder het goedkeurend oog van Aeschylus, die een der gehuldigden was, terwijl intussen enkele kilometers verder op het eiland Salamis Euripides geboren werd.
Sophokles droeg blijkbaar zijn literair talent over op zijn nakomelingen. Zijn zoon Iophon was óók treurspeldichter evenals een (buitenechtelijke) kleinzoon Sophokles “de Jongere”, die openlijk zijn volle sympathie genoot.
In 468 v.Chr. nam hij voor het eerst deel aan de Dionysia, in totaal heeft hij 30 maal deelgenomen (aangezien hij 120 stukken heeft geschreven en elke inzending uit vier stukken bestond). In die lange carrière zou hij 18 maal de 1e prijs behalen (in 458 ging de 1e prijs voor de laatste maal naar Aeschylos, en in 455 werd Euripides voor de eerste maal geselecteerd). Hij was de lievelingsauteur van het Atheense publiek. Zijn werk wordt gekenmerkt door een grote natuurlijkheid en vertoont minder pathos dan de stukken van Aeschylos en Euripides. Bij Sophokles staat de mens als individu meer centraal. Hij is verantwoordelijk voor zijn eigen keuzes. Soms wordt hij misleid en komt het inzicht te laat. Vaak werkt de auteur ook met contrasterende personages.
Sophokles behoorde tot de hoogste kringen in Athene. Samen met o.a. Herodotos (schrijver-historicus), Anaxagoras (filosoof), Hippodamos (architect),Phidias (beeldhouwer) maakte hij deel uit van de artistieke en intellectuele kring rond Perikles.
Hij bekleedde een paar hoge politieke en militaire functies:
- in 443/442 was hij Hellenotamias (één van de tien beheerders van de Delisch-Attische Bondskas);
- in 441 kreeg hij samen met Perikles het opperbevel in een militaire campagne tegen Samos (een "beloning" voor zijn Antigone, beweerden zijn rivalen);
- in de periode 425-420 bekleedde hij religieuze functies: o.a. als priester van Asklepios stelde hij zijn huis ter beschikking van de eredienst, in afwachting van de voltooiing van het nieuwe heiligdom voor Asklepios. Hij componeerde ook een cultus-lied ter ere van Asklepios;
- in 413, tijdens de bestuurlijke crisis die was ontstaan na de Atheense nederlaag in Sicilië werd hij aangesteld als próboulos met bijzondere regeringsvolmachten.
Het grootste deel van zijn oeuvre kwam tot stand tijdens de sombere oorlogsjaren van de Peloponnesische Oorlog, waarvan de actualiteit hem wel eens inspireerde. Zo kwam bijvoorbeeld zijn beroemde Oidipous tot stand na de pestepidemie die de Atheense bevolking decimeerde. In 407/6 kwam zijn allerlaatste werk tot stand, Oedipus te Kolonos (het stuk werd pas postuum uitgevoerd in 401).
Toen zijn rivaal Euripides in 406 stierf, zag men Sophokles in de rouw. Zelf overleed hij nog datzelfde jaar op de gezegende leeftijd van 90 jaar. Volgens de biografen verslikte hij zich dodelijk toen hij tijdens een banket op verzoek declameerde uit zijn lievelingsstuk, de Antigone.
Hij heeft in zijn hele carrière 120 stukken geschreven, waarvan slechts zeven bewaard zijn gebleven.
Theater CV
Sophocles heeft bijgedragen aan 115 productie(s).
Sophocles heeft gewerkt in de volgende functies:
- IsGebaseerdOp - Zie lijst (A-Z) of lijst (datum)
- Auteur (schrijver libretto, scenario) - Zie lijst (A-Z) of lijst (datum)
Het gehele overzicht van voorstellingen waaraan Sophocles heeft meegewerkt, voor zover geregistreerd in de Theaterencyclopedie:
NB: Bij de carrièreoverzichten zijn de voorstellingen gekoppeld aan de premièredatum. Het kan echter voorkomen dat personen niet aan de première meewerkten, maar pas later bij de voorstelling betrokken raakten.
| Productie | Functie | Producent | Seizoen | Premièredatum | In regie van |
|---|---|---|---|---|---|
| Antigoné | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Amsterdam Stadsschouwburg | 1837/1838 | 16 november 1837 | |
| Koning Oedipus | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Koninklijke Vereeniging Het Nederlandsch Tooneel (K.V.H.N.T.) | 1896/1897 | 21 november 1896 | Maurits Benjamin Mendes da Costa |
| Antigone | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Koninklijke Vereeniging Het Nederlandsch Tooneel (K.V.H.N.T.) | 1897/1898 | 9 december 1897 | Willem Petrus de Leur |
| Koning Oedipus | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Haarlemsch Tooneel | 1903/1904 | 1 september 1903 | |
| Antigone | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Haarlemsch Tooneel | 1904/1905 | 5 oktober 1904 | Raphael Bouwmeester |
| Koning Oedipus | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Hollandsch Tooneelgezelschap (o.l.v. Van Lier) | 1908/1909 | 24 april 1909 | |
| Koning Oedipus | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Tournee Louis Bouwmeester | 1911/1912 | 2 september 1911 | |
| Oedipus | Auteur (schrijver libretto, scenario) | N.V. Het Tooneel | 1913/1914 | 27 maart 1914 | Willem Royaards |
| Elektra | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Koninklijke Vereeniging Het Nederlandsch Tooneel (K.V.H.N.T.) | 1920/1921 | 20 november 1920 | Willem Royaards |
| De Cycloop | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Gelegenheidscombinaties | 1926/1927 | 20 april 1927 | |
| Antigone | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Gelegenheidscombinaties | 1926/1927 | 20 april 1927 | |
| Philoctetes | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Div. Studententoneel: Vossius Gymnasium | 13 april 1933 | ||
| Elektra | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Wagnervereeniging | 1934/1935 | 4 mei 1935 | August Defresne |
| Elektra | Auteur (schrijver libretto, scenario) | N.V. Amsterdamsche Tooneelvereeniging (1932-1938) | 1935/1936 | 5 oktober 1935 | August Defresne |
| Antigone | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Amateur Toneelgroepen | 5 maart 1936 | ||
| Aias | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Gelegenheidscombinaties | 1938/1939 | 23 mei 1939 | Abraham van der Vies |
| Elektra | Auteur (schrijver libretto, scenario) | N.V. Het Nederlandsch Tooneel | 1939/1940 | 20 juni 1940 | August Defresne |
| Elektra | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Artistieke Werkgemeenschap Het Nederlandsch Tooneellyceum | 1941/1942 | 4 september 1941 | Joan Remmelts |
| Sophocles' Elektra (Uit het gouden boek der Muze) | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Artistieke Werkgemeenschap Het Nederlandsch Tooneellyceum | 1940/1941 | 4 september 1941 | Joan Remmelts |
| Antigone | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Gemeentelijk Theaterbedrijf Amsterdam - Afdeeling Tooneel | 1942/1943 | 6 maart 1943 | Cor Hermus |
| Antigone | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Amsterdams Toneelgezelschap (A.T.G.) | 1951/1952 | 5 mei 1952 | August Defresne |
| Elsa Verghis | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Holland Festival | 1952/1953 | 1 juli 1953 | |
| Elektra | Auteur (schrijver libretto, scenario) | De Nederlandse Comedie | 1953/1954 | 14 juni 1954 | Ton Lutz |
| Aias | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Producent onbekend | 1954/1955 | 7 juni 1955 | Arend Hauer, Teunke Hauer |
| Koning Oidipoes | Auteur (schrijver libretto, scenario) | De Nederlandse Comedie | 1954/1955 | 16 juni 1955 | Johan de Meester jr. |
| Antigone | Auteur (schrijver libretto, scenario) | De Haagsche Comedie | 1958/1959 | 14 februari 1959 | Max Croiset |
| Philoktetes | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Stichting Toneelgroep Studio | 1959/1960 | 29 april 1960 | Elise Hoomans |
| Electra | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Holland Festival | 1960/1961 | 4 juli 1961 | Dimitros Rondiris |
| Koning Oidipous | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Stichting Rotterdams Toneel | 1961/1962 | 11 november 1961 | Ton Lutz |
| Antigone | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Nieuwe Komedie | 1965/1966 | 19 maart 1966 | André van den Heuvel |
| Aias | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Amsterdamsche Studenten Toneelvereeniging | 1965/1966 | 18 april 1966 | Imke van der Steur |
| Antigone | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Stichting Nieuw Rotterdams Toneel | 1965/1966 | 17 juni 1966 | Richard Flink |
| Toneel en poëzie uit Griekenland | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Aspasia Papathanassiou | 1967/1968 | 20 maart 1968 | Ton Lutz |
| Oidipoes, tiran van Thebe | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Schouwburg, Koninklijke Vlaamse | 23 maart 1970 | François Beukelaers | |
| Oidipoes, tiran van Thebe | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Koninklijke Vlaamse Schouwburg | 1969/1970 | 23 maart 1970 | François Beukelaers |
| Antigone | Auteur (schrijver libretto, scenario) | De Haagsche Comedie | 1970/1971 | 9 maart 1971 | Kees Coolen, Annemarie Prins, Guus Hoes |
| Antigone | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Stichting FACT | 1975/1976 | 18 september 1975 | Gerardjan Rijnders |
| Elektra | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Publiekstheater | 1975/1976 | 20 september 1975 | Ton Lutz |
| Antigona | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Grupo Teatral, Arubano | 27 mei 1977 | Burny Every | |
| Oidipous | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Publiekstheater | 1978/1979 | 28 oktober 1978 | Hans Croiset |
| Antigone | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Publiekstheater | 1980/1981 | 11 april 1981 | Ton Lutz |
| Elektra | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Theater an der Ruhr | 1983/1984 | 3 februari 1984 | Roberto Ciulli |
| Antigone / Sophocles | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Toneelacademie Maastricht | 1984/1985 | 18 februari 1985 | |
| Storisch | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Paul van Soest | 1984/1985 | 20 februari 1985 | |
| Elektra | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Theaterschool | 1984/1985 | 28 mei 1985 | Ton Lutz |
| Oidipoes in Kolonos | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Arca | 1985/1986 | 17 december 1985 | Julien Schoenaerts |
| Elektra | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Theater an der Ruhr | 1985/1986 | 13 januari 1986 | Roberto Ciulli |
| Oidipoes | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Art & Pro | 1985/1986 | 19 februari 1986 | Frans Strijards |
| Antigone | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Koninklijke Nederlandse Schouwburg | 1985/1986 | 10 april 1986 | Leo Madder |
| Koning Oedipus | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Mei-Theater-Festival | 1985/1986 | 16 mei 1986 | Rahim Burhan |
| Het huis van Atreus | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Theater aan de Rijn, Arnhem | 1986/1987 | 21 maart 1987 | Helmert Woudenberg |
| Elektra | Auteur (schrijver libretto, scenario) | LAKtheater | 1986/1987 | 29 mei 1987 | Gijs de Lange |
| Electra | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Eurythmic Bühne Dornach | 1987/1988 | 20 april 1988 | |
| Oedipus Tyrannus | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Stichting Theater met Poppen | 1987/1988 | 30 april 1988 | Roel Twijnstra |
| Antigone | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Hogeschool voor de Kunsten Arnhem | 1987/1988 | 9 mei 1988 | Carol Linssen |
| De droom van Antigone | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Stichting Frat | 1989/1990 | 8 december 1989 | Monique de Jong, Neville Powis |
| Antigone | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Stella Den Haag | 1990/1991 | 16 november 1990 | Alize Zandwijk |
| Ajax / Antigone | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Het Zuidelijk Toneel | 1990/1991 | 13 februari 1991 | Ivo van Hove |
| Filoktetes | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Toneelgroep Amsterdam | 1991/1992 | 15 oktober 1991 | Peter Oosthoek |
| Oedipus | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Theater Zuidpool | 1991/1992 | 4 november 1991 | Ignace Cornelissen |
| Chrema / Chremata | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Stichting Coyote | 1991/1992 | 13 november 1991 | Hélène Meyer |
| Thebe! | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Muziektheatergroep Het Verlangen | 1991/1992 | 22 januari 1992 | Pieter Loef |
| Oedipus Rex | Auteur (schrijver libretto, scenario) | FRi-Theatergroep CREA | 1991/1992 | 31 januari 1992 | Liliana Alexandrescu |
| Oidipoes | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Theatergroep Aluin | 1992/1993 | 27 november 1992 | Erik Snel |
| König Oidipus | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Theater an der Ruhr | 1992/1993 | 9 december 1992 | Roberto Ciulli |
| Philoctetes | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Theater De Korre VZW | 1992/1993 | 5 januari 1993 | Ilse Uitterlinden, Karel Hermans |
| Elektra | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Theater van het Oosten | 1992/1993 | 28 januari 1993 | Agaath Witteman |
| Elektra | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Studio Herman Teirlinck | 1992/1993 | 22 juni 1993 | Victor Löw |
| Antigone | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Theaterwerkplaats InDependance | 1993/1994 | 13 januari 1994 | Victor Löw |
| Antigone | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Ro Theater | 1993/1994 | 26 maart 1994 | Liesbeth Coltof |
| Oidipoes | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Toneelgroep De Branding | 1994/1995 | 22 februari 1995 | Charlotte Riem Vis |
| Antigone | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Theaterschool | 1994/1995 | 22 juni 1995 | Filip Fokkens |
| Oidipoes Sophocles | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Studio Herman Teirlinck | 1994/1995 | 23 juni 1995 | |
| Oedipus / Antigone | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Ro Theater | 1995/1996 | 1 december 1995 | Peter de Baan |
| Labdakos (Oedipus & Antigone) | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Courage | 1995/1996 | 20 februari 1996 | Margrith Vrenegoor |
| Oidipous I | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Toneelgroep De Appel | 1996/1997 | 8 november 1996 | Erik Vos |
| Oidipous II | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Toneelgroep De Appel | 1996/1997 | 8 november 1996 | Erik Vos |
| Antigone | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Haarlems Toneel | 1996/1997 | 1 maart 1997 | Krzysztof Babicki |
| Elektra | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Ro Theater | 1996/1997 | 26 maart 1997 | Koos Terpstra |
| Antigone | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Toneelgroep De Appel | 1997/1998 | 12 november 1997 | Aram Adriaanse |
| Electra | Auteur (schrijver libretto, scenario) | The Anglo-American Theatre Group | 1997/1998 | 15 mei 1998 | John Kearey |
| Antigone | Auteur (schrijver libretto, scenario) | De Nieuw Amsterdam | 1997/1998 | 26 mei 1998 | Agaath Witteman |
| Antigone | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Teater 42 V.Z.W. | 1999/2000 | 10 februari 2000 | Rudy Meuws |
| Ajax | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Stichting FACT | 2000/2001 | 28 september 2000 | Ola Mafaalani |
| Raadseltjes | Auteur (schrijver libretto, scenario) | HETPALEIS | 2000/2001 | 7 oktober 2000 | Piet Arfeuille |
| Mijn Elektra | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Noord Nederlands Toneel | 2000/2001 | 10 maart 2001 | Koos Terpstra |
| Koning Oidipous | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Toneelgroep Amsterdam | 2001/2002 | 11 oktober 2001 | Pierre Audi |
| Oidipous in Kolonos | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Toneelgroep Amsterdam | 2001/2002 | 11 oktober 2001 | Pierre Audi |
| Antigone | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Stichting Toneelschuur Producties | 2001/2002 | 9 maart 2002 | Victoria H. Meirik |
| Elektra | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Productiehuis Rotterdam (Rotterdamse Schouwburg) | 2002/2003 | 27 februari 2003 | Peter Sonneveld |
| Op leven en dood | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Stadsschouwburg, Utrecht | 2002/2003 | 16 maart 2003 | Paula Bangels |
| Antigone van Sofokles | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Theater Antigone | 2002/2003 | 13 juni 2003 | Raven Ruëll |
| Oidipous | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Hogeschool voor de Kunsten Codarts | 2003/2004 | 9 september 2003 | Corrina Manara |
| Oedipus Rex | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Oskaras Korsunovas Theater | 2004/2005 | 9 november 2004 | Oskaras Korsunovas |
| Antigone | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Toneelacademie Maastricht | 2004/2005 | 23 december 2004 | |
| Ajax | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Noord Nederlands Toneel | 2005/2006 | 10 november 2005 | Jos Thie |
| Antigone | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Hogeschool voor de Kunsten Arnhem | 2005/2006 | 6 maart 2006 | |
| Antigone | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Münchner Kammerspiele | 2005/2006 | 8 april 2006 | |
| Redisdead2 | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Toneelacademie Maastricht | 2005/2006 | 28 juni 2006 | Peter Missotten |
| Antigone | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Theater De Citadel | 2007/2008 | 24 november 2007 | Silvia Andringa |
| Antigone | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Noord Nederlands Toneel | 2007/2008 | 29 januari 2008 | Hans Sibbel |
| KReon | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Theater Zuidpool | 2008/2009 | 8 mei 2009 | |
| Moof | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Fryske Toaniel Stifting Tryater | 2009/2010 | 6 maart 2010 | Eelco Venema |
| Repertoire | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Frascati Producties | 2009/2010 | 18 mei 2010 | |
| Irrt, wirrt | Auteur (schrijver libretto, scenario) | 't Barre Land | 2010/2011 | 24 mei 2011 | |
| Oedipus in Egypte | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Amsterdam, De Nieuw | 17 juni 2011 | ||
| Oedipus in Egypte | Auteur (schrijver libretto, scenario) | De Nieuw Amsterdam | 2010/2011 | 18 juni 2011 | Sabri Saad el Hamus |
| Antigone | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Theatergroep Suburbia | 2011/2012 | 16 juni 2012 | Julia Bless |
| Ken je klassiekers! | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Theatergroep Aluin | 2010/2011 | 13 september 2012 | Victorine Plante |
| Antigone | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Ulrike Quade Company | 2012/2013 | 20 september 2012 | Ulrike Quade, Nicole Beutler |
| Wreed en teder | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Stichting Toneelschuur Producties | 2013/2014 | 20 november 2013 | Michiel de Regt |
| I AM NOT ANTIGONE | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Vivien von Abendorff | 2014/2015 | 4 september 2014 | |
| Antigone | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Toneelgroep Amsterdam | 2014/2015 | 15 april 2015 | Ivo van Hove |
| Oedipus | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Internationaal Theater Amsterdam | 2017/2018 | 8 april 2018 | Gilles Groot, Robert Icke, Daniël 't Hoen |
| Oedipus jr. | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Internationaal Theater Amsterdam | 2017/2018 | 15 april 2018 | Emke Idema, Rosa Fontein, Bram van der Snel, Esther Swelheim |
Zie ook
Lola Bos schreef een artikel over de tragische werking van een magisch liefdesmedicijn in Sophocles’ Trachiniae.