Uit TheaterEncyclopedie
Ga naar: navigatie, zoeken


Sophocles pushkin.jpg


Foto: wikimedia commons

NaamSophocles
Geboortedatum496 v.Chr.
Geboorteplaats Colonus, Athene
Overlijdensdatum406 v. Chr.
BeroepSchrijver
Externe databases:
DBNL
IMDb
VIAF

Sophokles (496 v.Chr. - 406 v.Chr.) werd geboren als zoon van een rijke wapensmid. De jonge Sophokles kreeg een verzorgde opvoeding, zowel op sportief als op artistiek vlak.

In 480 kreeg hij, als jongen van 16, de leiding van en trad op als steruitvoerder bij een overwinningsfeest na de Slag bij Salamis, volgens de legende onder het goedkeurend oog van Aeschylus, die een der gehuldigden was, terwijl intussen enkele kilometers verder op het eiland Salamis Euripides geboren werd.

Sophokles droeg blijkbaar zijn literair talent over op zijn nakomelingen. Zijn zoon Iophon was óók treurspeldichter evenals een (buitenechtelijke) kleinzoon Sophokles “de Jongere”, die openlijk zijn volle sympathie genoot.

In 468 v.Chr. nam hij voor het eerst deel aan de Dionysia, in totaal heeft hij 30 maal deelgenomen (aangezien hij 120 stukken heeft geschreven en elke inzending uit vier stukken bestond). In die lange carrière zou hij 18 maal de 1e prijs behalen (in 458 ging de 1e prijs voor de laatste maal naar Aeschylos, en in 455 werd Euripides voor de eerste maal geselecteerd). Hij was de lievelingsauteur van het Atheense publiek. Zijn werk wordt gekenmerkt door een grote natuurlijkheid en vertoont minder pathos dan de stukken van Aeschylos en Euripides. Bij Sophokles staat de mens als individu meer centraal. Hij is verantwoordelijk voor zijn eigen keuzes. Soms wordt hij misleid en komt het inzicht te laat. Vaak werkt de auteur ook met contrasterende personages.

Sophokles behoorde tot de hoogste kringen in Athene. Samen met o.a. Herodotos (schrijver-historicus), Anaxagoras (filosoof), Hippodamos (architect),Phidias (beeldhouwer) maakte hij deel uit van de artistieke en intellectuele kring rond Perikles.

Hij bekleedde een paar hoge politieke en militaire functies:

  • in 443/442 was hij Hellenotamias (één van de tien beheerders van de Delisch-Attische Bondskas);
  • in 441 kreeg hij samen met Perikles het opperbevel in een militaire campagne tegen Samos (een "beloning" voor zijn Antigone, beweerden zijn rivalen);
  • in de periode 425-420 bekleedde hij religieuze functies: o.a. als priester van Asklepios stelde hij zijn huis ter beschikking van de eredienst, in afwachting van de voltooiing van het nieuwe heiligdom voor Asklepios. Hij componeerde ook een cultus-lied ter ere van Asklepios;
  • in 413, tijdens de bestuurlijke crisis die was ontstaan na de Atheense nederlaag in Sicilië werd hij aangesteld als próboulos met bijzondere regeringsvolmachten.

Het grootste deel van zijn oeuvre kwam tot stand tijdens de sombere oorlogsjaren van de Peloponnesische Oorlog, waarvan de actualiteit hem wel eens inspireerde. Zo kwam bijvoorbeeld zijn beroemde Oidipous tot stand na de pestepidemie die de Atheense bevolking decimeerde. In 407/6 kwam zijn allerlaatste werk tot stand, Oedipus te Kolonos (het stuk werd pas postuum uitgevoerd in 401).

Toen zijn rivaal Euripides in 406 stierf, zag men Sophokles in de rouw. Zelf overleed hij nog datzelfde jaar op de gezegende leeftijd van 90 jaar. Volgens de biografen verslikte hij zich dodelijk toen hij tijdens een banket op verzoek declameerde uit zijn lievelingsstuk, de Antigone.

Hij heeft in zijn hele carrière 120 stukken geschreven, waarvan slechts zeven bewaard zijn gebleven.


Sophocles heeft bijgedragen aan 115 productie(s).

Sophocles heeft gewerkt in de volgende functies:


Het gehele overzicht van voorstellingen waaraan Sophocles heeft meegewerkt, voor zover geregistreerd in de Theaterencyclopedie:

NB: Bij de carrièreoverzichten zijn de voorstellingen gekoppeld aan de premièredatum. Het kan echter voorkomen dat personen niet aan de première meewerkten, maar pas later bij de voorstelling betrokken raakten.

Curriculum Vitae Theatrum
Productie Functie Producent Seizoen Premièredatum In regie van
Antigoné Auteur (schrijver libretto, scenario) Amsterdam Stadsschouwburg 1837/1838 16 november 1837
Koning Oedipus Auteur (schrijver libretto, scenario) Koninklijke Vereeniging Het Nederlandsch Tooneel (K.V.H.N.T.) 1896/1897 21 november 1896 Maurits Benjamin Mendes da Costa
Antigone Auteur (schrijver libretto, scenario) Koninklijke Vereeniging Het Nederlandsch Tooneel (K.V.H.N.T.) 1897/1898 9 december 1897 Willem Petrus de Leur
Koning Oedipus Auteur (schrijver libretto, scenario) Haarlemsch Tooneel 1903/1904 1 september 1903
Antigone Auteur (schrijver libretto, scenario) Haarlemsch Tooneel 1904/1905 5 oktober 1904 Raphael Bouwmeester
Koning Oedipus Auteur (schrijver libretto, scenario) Hollandsch Tooneelgezelschap (o.l.v. Van Lier) 1908/1909 24 april 1909
Koning Oedipus Auteur (schrijver libretto, scenario) Tournee Louis Bouwmeester 1911/1912 2 september 1911
Oedipus Auteur (schrijver libretto, scenario) N.V. Het Tooneel 1913/1914 27 maart 1914 Willem Royaards
Elektra Auteur (schrijver libretto, scenario) Koninklijke Vereeniging Het Nederlandsch Tooneel (K.V.H.N.T.) 1920/1921 20 november 1920 Willem Royaards
De Cycloop Auteur (schrijver libretto, scenario) Gelegenheidscombinaties 1926/1927 20 april 1927
Antigone Auteur (schrijver libretto, scenario) Gelegenheidscombinaties 1926/1927 20 april 1927
Philoctetes Auteur (schrijver libretto, scenario) Div. Studententoneel: Vossius Gymnasium 13 april 1933
Elektra Auteur (schrijver libretto, scenario) Wagnervereeniging 1934/1935 4 mei 1935 August Defresne
Elektra Auteur (schrijver libretto, scenario) N.V. Amsterdamsche Tooneelvereeniging (1932-1938) 1935/1936 5 oktober 1935 August Defresne
Antigone Auteur (schrijver libretto, scenario) Amateur Toneelgroepen 5 maart 1936
Aias Auteur (schrijver libretto, scenario) Gelegenheidscombinaties 1938/1939 23 mei 1939 Abraham van der Vies
Elektra Auteur (schrijver libretto, scenario) N.V. Het Nederlandsch Tooneel 1939/1940 20 juni 1940 August Defresne
Elektra Auteur (schrijver libretto, scenario) Artistieke Werkgemeenschap Het Nederlandsch Tooneellyceum 1941/1942 4 september 1941 Joan Remmelts
Sophocles' Elektra (Uit het gouden boek der Muze) Auteur (schrijver libretto, scenario) Artistieke Werkgemeenschap Het Nederlandsch Tooneellyceum 1940/1941 4 september 1941 Joan Remmelts
Antigone Auteur (schrijver libretto, scenario) Gemeentelijk Theaterbedrijf Amsterdam - Afdeeling Tooneel 1942/1943 6 maart 1943 Cor Hermus
Antigone Auteur (schrijver libretto, scenario) Amsterdams Toneelgezelschap (A.T.G.) 1951/1952 5 mei 1952 August Defresne
Elsa Verghis Auteur (schrijver libretto, scenario) Holland Festival 1952/1953 1 juli 1953
Elektra Auteur (schrijver libretto, scenario) De Nederlandse Comedie 1953/1954 14 juni 1954 Ton Lutz
Aias Auteur (schrijver libretto, scenario) Producent onbekend 1954/1955 7 juni 1955 Arend Hauer, Teunke Hauer
Koning Oidipoes Auteur (schrijver libretto, scenario) De Nederlandse Comedie 1954/1955 16 juni 1955 Johan de Meester jr.
Antigone Auteur (schrijver libretto, scenario) De Haagsche Comedie 1958/1959 14 februari 1959 Max Croiset
Philoktetes Auteur (schrijver libretto, scenario) Stichting Toneelgroep Studio 1959/1960 29 april 1960 Elise Hoomans
Electra Auteur (schrijver libretto, scenario) Holland Festival 1960/1961 4 juli 1961 Dimitros Rondiris
Koning Oidipous Auteur (schrijver libretto, scenario) Stichting Rotterdams Toneel 1961/1962 11 november 1961 Ton Lutz
Antigone Auteur (schrijver libretto, scenario) Nieuwe Komedie 1965/1966 19 maart 1966 André van den Heuvel
Aias Auteur (schrijver libretto, scenario) Amsterdamsche Studenten Toneelvereeniging 1965/1966 18 april 1966 Imke van der Steur
Antigone Auteur (schrijver libretto, scenario) Stichting Nieuw Rotterdams Toneel 1965/1966 17 juni 1966 Richard Flink
Toneel en poëzie uit Griekenland Auteur (schrijver libretto, scenario) Aspasia Papathanassiou 1967/1968 20 maart 1968 Ton Lutz
Oidipoes, tiran van Thebe Auteur (schrijver libretto, scenario) Koninklijke Vlaamse Schouwburg 1969/1970 23 maart 1970 François Beukelaers
Oidipoes, tiran van Thebe Auteur (schrijver libretto, scenario) Schouwburg, Koninklijke Vlaamse 23 maart 1970 François Beukelaers
Antigone Auteur (schrijver libretto, scenario) De Haagsche Comedie 1970/1971 9 maart 1971 Kees Coolen, Annemarie Prins, Guus Hoes
Antigone Auteur (schrijver libretto, scenario) Stichting FACT 1975/1976 18 september 1975 Gerardjan Rijnders
Elektra Auteur (schrijver libretto, scenario) Publiekstheater 1975/1976 20 september 1975 Ton Lutz
Antigona Auteur (schrijver libretto, scenario) Grupo Teatral, Arubano 27 mei 1977 Burny Every
Oidipous Auteur (schrijver libretto, scenario) Publiekstheater 1978/1979 28 oktober 1978 Hans Croiset
Antigone Auteur (schrijver libretto, scenario) Publiekstheater 1980/1981 11 april 1981 Ton Lutz
Elektra Auteur (schrijver libretto, scenario) Theater an der Ruhr 1983/1984 3 februari 1984 Roberto Ciulli
Antigone / Sophocles Auteur (schrijver libretto, scenario) Toneelacademie Maastricht 1984/1985 18 februari 1985
Storisch Auteur (schrijver libretto, scenario) Paul van Soest 1984/1985 20 februari 1985
Elektra Auteur (schrijver libretto, scenario) Theaterschool 1984/1985 28 mei 1985 Ton Lutz
Oidipoes in Kolonos Auteur (schrijver libretto, scenario) Arca 1985/1986 17 december 1985 Julien Schoenaerts
Elektra Auteur (schrijver libretto, scenario) Theater an der Ruhr 1985/1986 13 januari 1986 Roberto Ciulli
Oidipoes Auteur (schrijver libretto, scenario) Art & Pro 1985/1986 19 februari 1986 Frans Strijards
Antigone Auteur (schrijver libretto, scenario) Koninklijke Nederlandse Schouwburg 1985/1986 10 april 1986 Leo Madder
Koning Oedipus Auteur (schrijver libretto, scenario) Mei-Theater-Festival 1985/1986 16 mei 1986 Rahim Burhan
Het huis van Atreus Auteur (schrijver libretto, scenario) Theater aan de Rijn, Arnhem 1986/1987 21 maart 1987 Helmert Woudenberg
Elektra Auteur (schrijver libretto, scenario) LAKtheater 1986/1987 29 mei 1987 Gijs de Lange
Electra Auteur (schrijver libretto, scenario) Eurythmic Bühne Dornach 1987/1988 20 april 1988
Oedipus Tyrannus Auteur (schrijver libretto, scenario) Stichting Theater met Poppen 1987/1988 30 april 1988 Roel Twijnstra
Antigone Auteur (schrijver libretto, scenario) Hogeschool voor de Kunsten Arnhem 1987/1988 9 mei 1988 Carol Linssen
De droom van Antigone Auteur (schrijver libretto, scenario) Stichting Frat 1989/1990 8 december 1989 Monique de Jong, Neville Powis
Antigone Auteur (schrijver libretto, scenario) Stella Den Haag 1990/1991 16 november 1990 Alize Zandwijk
Ajax / Antigone Auteur (schrijver libretto, scenario) Het Zuidelijk Toneel 1990/1991 13 februari 1991 Ivo van Hove
Filoktetes Auteur (schrijver libretto, scenario) Toneelgroep Amsterdam 1991/1992 15 oktober 1991 Peter Oosthoek
Oedipus Auteur (schrijver libretto, scenario) Theater Zuidpool 1991/1992 4 november 1991 Ignace Cornelissen
Chrema / Chremata Auteur (schrijver libretto, scenario) Stichting Coyote 1991/1992 13 november 1991 Hélène Meyer
Thebe! Auteur (schrijver libretto, scenario) Muziektheatergroep Het Verlangen 1991/1992 22 januari 1992 Pieter Loef
Oedipus Rex Auteur (schrijver libretto, scenario) FRi-Theatergroep CREA 1991/1992 31 januari 1992 Liliana Alexandrescu
Oidipoes Auteur (schrijver libretto, scenario) Theatergroep Aluin 1992/1993 27 november 1992 Erik Snel
König Oidipus Auteur (schrijver libretto, scenario) Theater an der Ruhr 1992/1993 9 december 1992 Roberto Ciulli
Philoctetes Auteur (schrijver libretto, scenario) Theater De Korre VZW 1992/1993 5 januari 1993 Ilse Uitterlinden, Karel Hermans
Elektra Auteur (schrijver libretto, scenario) Theater van het Oosten 1992/1993 28 januari 1993 Agaath Witteman
Elektra Auteur (schrijver libretto, scenario) Studio Herman Teirlinck 1992/1993 22 juni 1993 Victor Löw
Antigone Auteur (schrijver libretto, scenario) Theaterwerkplaats InDependance 1993/1994 13 januari 1994 Victor Löw
Antigone Auteur (schrijver libretto, scenario) Ro Theater 1993/1994 26 maart 1994 Liesbeth Coltof
Oidipoes Auteur (schrijver libretto, scenario) Toneelgroep De Branding 1994/1995 22 februari 1995 Charlotte Riem Vis
Antigone Auteur (schrijver libretto, scenario) Theaterschool 1994/1995 22 juni 1995 Filip Fokkens
Oidipoes Sophocles Auteur (schrijver libretto, scenario) Studio Herman Teirlinck 1994/1995 23 juni 1995
Oedipus / Antigone Auteur (schrijver libretto, scenario) Ro Theater 1995/1996 1 december 1995 Peter de Baan
Labdakos (Oedipus & Antigone) Auteur (schrijver libretto, scenario) Courage 1995/1996 20 februari 1996 Margrith Vrenegoor
Oidipous I Auteur (schrijver libretto, scenario) Toneelgroep De Appel 1996/1997 8 november 1996 Erik Vos
Oidipous II Auteur (schrijver libretto, scenario) Toneelgroep De Appel 1996/1997 8 november 1996 Erik Vos
Antigone Auteur (schrijver libretto, scenario) Haarlems Toneel 1996/1997 1 maart 1997 Krzysztof Babicki
Elektra Auteur (schrijver libretto, scenario) Ro Theater 1996/1997 26 maart 1997 Koos Terpstra
Antigone Auteur (schrijver libretto, scenario) Toneelgroep De Appel 1997/1998 12 november 1997 Aram Adriaanse
Electra Auteur (schrijver libretto, scenario) The Anglo-American Theatre Group 1997/1998 15 mei 1998 John Kearey
Antigone Auteur (schrijver libretto, scenario) De Nieuw Amsterdam 1997/1998 26 mei 1998 Agaath Witteman
Antigone Auteur (schrijver libretto, scenario) Teater 42 V.Z.W. 1999/2000 10 februari 2000 Rudy Meuws
Ajax Auteur (schrijver libretto, scenario) Stichting FACT 2000/2001 28 september 2000 Ola Mafaalani
Raadseltjes Auteur (schrijver libretto, scenario) HETPALEIS 2000/2001 7 oktober 2000 Piet Arfeuille
Mijn Elektra Auteur (schrijver libretto, scenario) Noord Nederlands Toneel 2000/2001 10 maart 2001 Koos Terpstra
Koning Oidipous Auteur (schrijver libretto, scenario) Toneelgroep Amsterdam 2001/2002 11 oktober 2001 Pierre Audi
Oidipous in Kolonos Auteur (schrijver libretto, scenario) Toneelgroep Amsterdam 2001/2002 11 oktober 2001 Pierre Audi
Antigone Auteur (schrijver libretto, scenario) Stichting Toneelschuur Producties 2001/2002 9 maart 2002 Victoria H. Meirik
Elektra Auteur (schrijver libretto, scenario) Productiehuis Rotterdam (Rotterdamse Schouwburg) 2002/2003 27 februari 2003 Peter Sonneveld
Op leven en dood Auteur (schrijver libretto, scenario) Stadsschouwburg, Utrecht 2002/2003 16 maart 2003 Paula Bangels
Antigone van Sofokles Auteur (schrijver libretto, scenario) Theater Antigone 2002/2003 13 juni 2003 Raven Ruëll
Oidipous Auteur (schrijver libretto, scenario) Hogeschool voor de Kunsten Codarts 2003/2004 9 september 2003 Corrina Manara
Oedipus Rex Auteur (schrijver libretto, scenario) Oskaras Korsunovas Theater 2004/2005 9 november 2004 Oskaras Korsunovas
Antigone Auteur (schrijver libretto, scenario) Toneelacademie Maastricht 2004/2005 23 december 2004
Ajax Auteur (schrijver libretto, scenario) Noord Nederlands Toneel 2005/2006 10 november 2005 Jos Thie
Antigone Auteur (schrijver libretto, scenario) Hogeschool voor de Kunsten Arnhem 2005/2006 6 maart 2006
Antigone Auteur (schrijver libretto, scenario) Münchner Kammerspiele 2005/2006 8 april 2006
Redisdead2 Auteur (schrijver libretto, scenario) Toneelacademie Maastricht 2005/2006 28 juni 2006 Peter Missotten
Antigone Auteur (schrijver libretto, scenario) Theater De Citadel 2007/2008 24 november 2007 Silvia Andringa
Antigone Auteur (schrijver libretto, scenario) Noord Nederlands Toneel 2007/2008 29 januari 2008 Hans Sibbel
KReon Auteur (schrijver libretto, scenario) Theater Zuidpool 2008/2009 8 mei 2009
Moof Auteur (schrijver libretto, scenario) Fryske Toaniel Stifting Tryater 2009/2010 6 maart 2010 Eelco Venema
Repertoire Auteur (schrijver libretto, scenario) Frascati Producties 2009/2010 18 mei 2010
Irrt, wirrt Auteur (schrijver libretto, scenario) 't Barre Land 2010/2011 24 mei 2011
Oedipus in Egypte Auteur (schrijver libretto, scenario) Amsterdam, De Nieuw 17 juni 2011
Oedipus in Egypte Auteur (schrijver libretto, scenario) De Nieuw Amsterdam 2010/2011 18 juni 2011 Sabri Saad el Hamus
Antigone Auteur (schrijver libretto, scenario) Theatergroep Suburbia 2011/2012 16 juni 2012 Julia Bless
Ken je klassiekers! Auteur (schrijver libretto, scenario) Theatergroep Aluin 2010/2011 13 september 2012 Victorine Plante
Antigone Auteur (schrijver libretto, scenario) Ulrike Quade Company 2012/2013 20 september 2012 Ulrike Quade, Nicole Beutler
Wreed en teder Auteur (schrijver libretto, scenario) Stichting Toneelschuur Producties 2013/2014 20 november 2013 Michiel de Regt
I AM NOT ANTIGONE Auteur (schrijver libretto, scenario) Vivien von Abendorff 2014/2015 4 september 2014
Antigone Auteur (schrijver libretto, scenario) Toneelgroep Amsterdam 2014/2015 15 april 2015 Ivo van Hove
Oedipus Auteur (schrijver libretto, scenario) Internationaal Theater Amsterdam 2017/2018 8 april 2018 Gilles Groot, Robert Icke, Daniël 't Hoen
Oedipus jr. Auteur (schrijver libretto, scenario) Internationaal Theater Amsterdam 2017/2018 15 april 2018 Emke Idema, Rosa Fontein, Bram van der Snel, Esther Swelheim

Zie ook

Lola Bos schreef een artikel over de tragische werking van een magisch liefdesmedicijn in Sophocles’ Trachiniae.


Bronnen