Lucifer - Joost van den Vondel
(Aantal:0)
Collectie TIN
| Titel | Lucifer |
|---|---|
| Auteur | Joost van den Vondel |
| Discipline | Toneel |
| Gepubliceerd op | 1654 |
| Gepubliceerd te | Amsterdam |
| Wereldpremière op | 2 februari 1654 |
| Wereldpremière te | Amsterdam |
Synopsis
Het toneelstuk Lucifer kent vijf bedrijven en handelt over de ondergang van de opstandige engelen en de zondeval van de mens.
De engel Apollion wordt door Lucifer naar de aarde gestuurd om zich op de hoogte te stellen van het leven in het paradijs. Daar leven Adam en Eva hun paradijselijke leven, een leven dat door Apollion zo gloedvol wordt beschreven dat bij Lucifer de afgunst begint te groeien. En wanneer het tot Lucifer, de mooiste door God geschapen engel, doordringt dat God de pas geschapen mens als de kroon op de schepping beschouwt en ze daarmee boven de engelen plaatst, begint hij een opstand tegen zijn schepper. Lucifers volgelingen Belial en Beëlzebub slagen erin om een aantal engelen mee te krijgen. De opstand eindigt echter in een tragedie: de aartsengel Gabriël slaat de opstand neer, waarna Lucifer uit de hemel wordt verstoten. Hij keert zich vervolgens tegen de pas geschapen mensen Adam en Eva, met de zondeval als gevolg.
Achtergrond
Het toneelstuk stuitte op fel verzet vanuit religieuze hoek. Daar zag men de schouwburg en het toneel als een poel des verderfs. Predikanten namen vanaf de kansel dermate scherp stelling tegen het stuk dat het Amsterdamse stadsbestuur het na twee opvoeringen (2 en 5 februari 1654) verbood. Pas in de negentiende eeuw werd het stuk weer op het podium gebracht. Het verbod vergrootte de belangstelling voor Lucifer overigens zozeer dat er in 1654 zes herdrukken verschenen.
Overzichten
Overzicht van uitvoeringen van dit werk en/of producties die op dit werk zijn gebaseerd, en die in Nederland te zien zijn geweest:
Overige ensceneringen
- 1654 : Stadsschouwburg Amsterdam
- 1834 : Nationale Tooneel
- 1844-1845 : Studenten-vereeniging ter beoefening der uiterlijke welsprekendheid
- 1847 : Mnemosyne
- 1847 : Studenten van de academie
- 1853 : Genootschap ter beoefening van uiterlijke welsprekendheid Vondel
- 1858 : Rederijkerskamer Rhijnvis Feith
- 1863 : Rederijkerskamers Thespis, Helmers en Tollens
- 1867 : Vondelfeesten Amsterdam
- 1887 : Afdeeling "volksvoordrachten" der Maatschappij voor den Werkenden Stand
- 1888 : Bisschoppelijk College Roermond
- 1889 : Seminarie Hageveld
- 1893 : Gezelschap
- 1898 : Josephine Royaards-Spoor
- 1898 : St. Pancratius Vereeniging
- 1900 : C.J. van Deinse
- 1901 : Josephine Royaards-Spoor
- 1903-1904 : Willem Royaards
- 1904 : Amstelkring
- 1904 : Utrechtsch Studenten-Tooneel
- 1904-1906 : Amsterdamsche Vondel-Vereeniging
- 1906 : Truus Post& G.J. Arbous
- 1926 : Vlaamsch Volkstooneel
- 1935 : Vrijzinnig Christelijken Studentenbond
Volledige tekst
Klik hier: [1]
Drukgeschiedenis
- Eerste uitgave: Abraham de Wees, Amsterdam 1654. (herdrukt in 1654 (5x), 1663/4, ca. 1700 (2x), 1720 (2x), 1841, 1846: [2] ,1849: [3] , 1869, 1919, ca 1920, 1922, 1925, 1927
- In Treurspeelen, Kornelis de Bruyn, Amsterdam 1661
- In Alle de treurspelen, Johannes van Oosterwijk, Amsterdam 1720 (herdrukt in 1720)
- In Viertal treurspelen, K Fuhri, Den Haag 1851
- In serie Klassiek Letterkundig Pantheon, H.A.M. Roelants, Schiedam 1852 [4] (herdrukt in 1852)
- In Vier treurspelen, Hoste, Gent 1853 (herdrukt in 1855) [5]
- Uitgave H. Lagerwey (met aantekeningen), A.W. Sijthoff, Leiden & H Lagerwey, Dordrecht 1856 [6]
- In: Drie treurspelen, Hoste, Gent 1858 (herdrukt in 1870, 1878)
- Editie G. Velderman, Van Sigtenhorst, Deventer 1869 [7]
- In: Dichtwerken (ed. J. van Vloten), Schiedam 1875, 1879
- Editie P. Busschaert, Verbeke-Loy, Brugge 1879
- Editie W.F. van Vliet (met Tooneelschilt), Beverwijk 1883
- Editie A.M. Verstraeten, Leliaert, Gent 1884 (herdrukt in 1890, 1902)
- In: Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren, Misset, Doetinchem 1885
- In: J. van den Vondels Treurspelen (editie J. van Lennep & H.W. Unger), Sijthoff, Leiden 1890 (herdrukt in 1900)
- In serie Zwolsche herdrukken (ed. N.A. Cramer), Tjeenk Willink, Zwolle 1891 (herdrukt in 1899, 1908,1917, 1922, 1928, 1935)
- In serie Klassiek Letterkundig Pantheon (ed. J. Bergsma), Zutphen 1895 (herdrukt in 1917, 1923, 1928)
- Editie L. Simons, De Wereldbibliotheek, Amsterdam 1910 (herdrukt in 1911, 1936)
- Editie H.W.E. Molller, Van der Vecht, Amsterdam 1910 (herdrukt in 1923, 1935)
- Editie J. Salsmans, Siffer, Gent 1910 (herdrukt in 1912, 1921, 1924, 1930)
- In Vondels Spelen (ed. L. Simons & C.R. de Klerk), De Wereldbibliotheek (1913)
- In Vondel's Lucifer en Adam in ballingschap (ed. Ph.A. Lansberg), Wolters, Groningen 1923 (herdrukt in 1931, 1938)
- In Werken van Vondel 1 (ed. R. Blijstra en H. Bruch), Hollandsch Uitgeversfonds 1934
- In Toneelspelen 1625-1668 (ed. A. Verwey), Amsterdam 1937
- Editie E.F. van der Bilt, Malmberg, 's-Hertogenbosch 1938
- In Vondel toneelschrijver (ed. Ph.A. Lansberg & J.E. Veugelers), Tjeenk Willink, Zwolle 1952
- Editie Ed. A. Serrarens, Malmberg, 's-Hertogenbosch 1956
- Editie W.J.M.A. Asselbergs, Tjeenk, Willink, Zwolle 1954 (herdrukt in 1963, 1966, 1973)
- Editie G. Stuiveling, De Roos, Utrecht 1954
- In serie Klassiek Letterkundig Pantheon (ed. N.C.H. Wijngaards), Zutphen 1975
- Editie Guus Rekers, Publiekstheater, Amsterdam 1979
- Editie L. Rens, Tjeenk Willink/Noorduijn/Martinus Nijhoff, Den Haag 1979
- In Lucifer, Adam in ballingschap, Noah (editie M.A. Schenkeveld-van der Dussen), Bert Bakker, Amsterdam 2004)
Vertalingen
Duits
- 1868: Joost van den Vondel's Werke, vert. Ferd. Grimmelt
- 1869: Lucifer: Trauerspiel aus dem Jahre 1654, vert. G.H. de Wilde
- 1918: Luzifer: Trauerspel, vert. Marie von Seidewitz
Frans
- 1889: Lucifer: Tragédie en cinq actes, vert. Charles Simond
- 1969: Cinq Tragédies, vert. Jean Stals
Engels
- 1898: Vondels' Lucife, vert. L.Ch. van Noppen
- 1990: Lucifer, vert. Noel Clark
Hongaars
- 1913: Lucifer: szomorújáték ẗ felvonásban, vert. Zsigmond Nagy
Afrikaans
- 1932: Lucifer, vert. Thomas Hugo le Roux
Noors
- 1987: Lucifer, vert. A.L. Fliflet, K. Langvik-Johannesen
Pools
- 2002: Lucyfer, vert. Piotr Oczko
Tijdschriften
- [8] De Lucifer-opvoering door de Vondel-Vereeniging
- [9] Amsterdamsche Kroniek. Lucifer Men kan nooit weten
Secundaire literatuur
- D. Erkelens, [10] Beöordeeling over den Lucifer van Vondel. Z.p. 1782
- W.A.P. Smit, [11] ‘Hoofdstuk II Lucifer 1654.’ In: id. Van Pascha tot Noah. Deel 2: Salomon - Koning Edipus. Zwolle 1970 (tweede druk)
- Jan Konst, [12] ‘“Het goet of quaet te kiezen”. De rol van de vrije wil in Vondels Lucifer, Adam in Ballingschap en Noah.’ In: Nederlandse letterkunde 2 (1997), p. 319-337.
- Marloes van Beersum en Lex van der Linden, [13] ‘Zonder remmen de snelweg opgaan. Een gesprek met Hans Croiset.’ In: Vooys 18 (2000) p. 64-67
- Johan Koppenol, [14] De schepping anno 1654. Oudere letterkunde en de verbeelding. Vrije Universiteit, Amsterdam 2001
- Frans-Willem Korsten, [15] 'De waarde van hypocrisie: Vondels spel met politiek en religie in Lucifer, Salmoneus en Faëton' In: Tijdschrift voor Nederlandse Taal- en Letterkunde. Jaargang 122 (2006) p. 97-116
Bronnen
- Productiedatabase
- In Reprise
- Literaire canon
- Wikipedia