Biografie
Hij wordt beschouwd als een van de belangrijkste schrijvers van de 20e eeuw. Hij werd geboren in een rijke katholieke familie in Dublin die door omstandigheden in armoede terecht kwam. Hij studeerde literatuur aan het University College Dublin, alwaar hij het katholicisme afzwoer.
Toen in 1902 zijn studie was afgerond, besloot hij schrijver te worden en bezocht Parijs voor de eerste maal. In 1904 verhuisde hij met zijn kamermeisje Nora Barnacle naar het continent en woonde 10 jaar in Triëst op Via Nicolo 30, waar hun zoon geboren werd. Hij gaf er les aan de Berlitz school.
Zijn Ierse achtergrond bleek essentieel voor zijn literatuur, want hij schreef uitsluitend over Ierse thema's. In 1902 verschenen drie van zijn verhalen in een Iers tijdschrift voor boeren, geschreven onder het pseudoniem Stephen Dedalus. Deze verhalen werden later verwerkt in Dubliners, een verhalenbundel die uiteindelijk in 1914 werd gepubliceerd. De verhalen zijn 'epiphanies' (openbaringen) – een woord dat door Joyce gebruikt wordt om het plotselinge bewustzijn van de ziel van iets te beschrijven.
De Eerste Wereldoorlog dwong hen te verhuizen naar Zürich in het neutrale Zwitserland. Hier begon hij te werken aan Ulysses. Na een korte terugkeer naar Triëst woonde hij vanaf 1920 in Parijs. Hij wilde niet in Ierland wonen en reageerde op vragen hierover met: "Heb ik het ooit verlaten?"
In Ulysses gebruikt Joyce de mythen van Odysseus, Penelope en Telemachus in een moderne setting. Leopold Bloom, en respectievelijk zijn vrouw Molly Bloom en Stephen Dedalus vervullen de hoofdrollen en tonen middels een parodie het contrast met hun mythische modellen. Het boek laat het leven in Dublin zien, met de nadruk op het verval en de eentonigheid van de stad.
In 1922 werd Ulysses uiteindelijk gepubliceerd door de Parijse boekhandel Shakespeare and Company, en het bleek een onmiddellijk succes. In 1939 werd de eerste complete versie van Finnegans Wake uitgebracht bij Faber en Faber.
Aan het begin van de Tweede Wereldoorlog, in 1940, vluchtte Joyce met zijn familie terug naar Zürich waar hij enkele maanden later, op 13 januari 1941, in het Rode Kruis Ziekenhuis overleed.
James Joyce ligt begraven op de Fluntern begraafplaats in Zürich. Toen Nora tien jaar later overleed, werd zij eerst apart begraven. In 1966, 25 jaar na zijn overlijden, gaf de gemeente Zürich hen echter een monumentaal graf, waar later ook zijn zoon Giorgio en diens tweede echtgenote werden bijgezet. Naast het graf staat een bronzen beeld van James Joyce, gemaakt door de Amerikaanse kunstenaar Milton Hebald.
Theater CV
James Joyce heeft bijgedragen aan 14 productie(s).
James Joyce heeft gewerkt in de volgende functies:
- Auteur (schrijver libretto, scenario) - Zie lijst (A-Z) of lijst (datum)
Het gehele overzicht van voorstellingen waaraan James Joyce heeft meegewerkt, voor zover geregistreerd in de Theaterencyclopedie:
NB: Bij de carrièreoverzichten zijn de voorstellingen gekoppeld aan de premièredatum. Het kan echter voorkomen dat personen niet aan de première meewerkten, maar pas later bij de voorstelling betrokken raakten.
| Productie | Functie | Producent | Seizoen | Premièredatum | In regie van |
|---|---|---|---|---|---|
| Finnegans Wake | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Bridgeport University Drama Department | 1968/1969 | 23 juni 1969 | Norman Lofland |
| Ballingen | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Toneelgroep Theater | 1974/1975 | 17 januari 1975 | Ger Thijs |
| Ballingen | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Stichting FACT | 1983/1984 | 7 maart 1984 | Ronald Klamer |
| O Here wat komen er een bezopen dingen in mijn kop op | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Theaterschool | 1984/1985 | 16 mei 1985 | |
| Molly Bloom | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Frascati, Amsterdam | 1991/1992 | 1 januari 1992 | Bart Kiene |
| Exiles | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Kaaitheater | 1993/1994 | 16 november 1993 | Peter van Kraaij |
| Ballingen | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Stichting Toneelschuur Producties | 1994/1995 | 20 januari 1995 | Moon Tummers |
| Odyssey | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Stichting Dansers Studio | 1994/1995 | 6 mei 1995 | |
| Ballingen | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Noord Nederlands Toneel | 1996/1997 | 24 mei 1997 | Evert de Jager |
| De doden | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Het Nationale Toneel | 1997/1998 | 9 april 1998 | Jan Ritsema |
| Odyssey | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Beppie Blankert Dansconcerten | 2002/2003 | 13 juni 2003 | |
| Ballingen | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Toneelacademie Maastricht | 2003/2004 | 19 september 2003 | René Lobo |
| Chamber Music | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Veenfabriek | 2006/2007 | 12 april 2007 | Paul Koek |
| Of Wittgenstein | Auteur (schrijver libretto, scenario) | De Tijd vzw | 2009/2010 | 8 januari 2010 |
Waardering en invloed
Het werk van Joyce kent vele interpretaties, is in de voorbije eeuw ontelbaar malen onderwerp van literaire studie geweest en was van grote invloed op een veelheid aan schrijvers van diverse pluimage, zoals Samuel Beckett[1], Robert Anton Wilson, John Updike] en Joseph Campbell. Andere literatoren bekijken het werk van Joyce met meer gemengde gevoelens, zoals Vladimir Nabokov, die Ulysses briljant noemde maar Finnegans Wake vreselijk. Daarnaast zijn er ook negatieve geluiden, zoals van Martin Amis die in 2010 over James Joyce en Samuel Beckett zei: “Ze behoren tot de meest invloedrijke schrijvers van de 20e eeuw, maar zijn amper onderhoudend”.[2]
Hoe dan ook, Ulysses wordt algemeen beschouwd als de summatie van de modernistische literaire beweging uit de twintigste eeuw. De grote invloed van Joyce op de wereldliteratuur van de voorbije eeuw is onmiskenbaar en zijn bewonderaars zijn nog altijd talrijk. De Joyce-verenigingen behoren tot de levendigste literaire genootschappen in de wereld. Jaarlijks worden op 16 juni het werk en het leven van Joyce door liefhebbers gevierd (Bloomsday), in Dublin, maar ook op vele plaatsen daarbuiten.
In 1999 werd Joyce door Time gekozen tot één van de 100 belangrijkste personen uit de twintigste eeuw. Op Modern Library’s lijst van 100 beste Engelstalige romans uit de twintigste eeuw uit 1998 staat Ulysses op de 1e plaats, A Portrait of the Artist as a Young Man op nummer 3 en Finnegans Wake op 77.
Joyce in België
Rond 5 augustus 1926 bezoekt Joyce Oostende en verblijft er tot de 13e. Vervolgens is hij in Gent en daarna van 17e tot de 20e in Antwerpen. In Antwerpen maakt hij veel notities voor Finnegan's Wake en Antwerpen komt zelfs voor in dit boek als Nantwerpen. Van de 20e tot de 29e verblijft hij in Brussel voor hij naar Frankrijk vertrekt.
Bibliografie
- Chamber music (collectie gedichten) (1907)
- Dubliners (1914)
- A Portrait of the Artist as a Young Man (1916)
- Exiles (Het enige toneelstuk) (1918)
- Ulysses (1922)
- Pomes Penyeach (collectie gedichten) (1927)
- Finnegans wake (1939)
- Stephen Hero ((gedeeltes van) een eerdere versie van A Portrait of the Artist as a Young Man) (1944)
- The Critical Writings (Werk dat Joyce schreef voor kranten, lezingen, ... ) (1959)
- Giacomo Joyce (postuum gepubliceerd manuscript) (1968)
Verder zijn er ook nog verschillende volumes met brieven uitgebracht, verzameld en bewerkt door onder meer Richard Ellmann.
Sommige boeken zijn in het Nederlands vertaald, w.o. Dubliners, A Portrait of the Artist as a Young Man (Een portret van de kunstenaar als jongeman), Ulysses, Finnegans Wake, en Giacomo Joyce.
Veel van zijn werken zijn vertolkt door acteur Thomas McKenna.
Externe links
Voetnoten
- ↑ Interview of Salman Rushdie, door Margot Dijkgraaf NRC Handelsblad, 2006.
- ↑ NRC Handelsblad (Boeken-bijlage), 11 juni 2010.
Bronnen