Onder ballet verstaan we dat deel van de theaterdanswereld dat de klassieke ballettechniek als basis aanneemt. Binnen deze balletwereld zijn er tal van stukken die veelvuldig worden opgevoerd en zodoende kunnen worden bestempeld als repertoire.
Binnen de balletwereld zelf worden verschillende definities gebruikt voor het begrip repertoire, die veelal te maken hebben met één persoon. Dit maakt het lastig om te spreken over het algemene balletrepertoire. Er is hier zodoende uitgegaan van een aantal werken uit het verleden die zijn overgeleverd uit negentiende eeuwse balletcentra als Kopenhagen, Sint Petersburg en Parijs, en balletten die in de twintigste eeuw gecreëerd werden door Les Ballets Russes onder Sergei Diaghilev. Verderop op deze pagina vind je hierover meer uitleg.
Mis je in de lijst van balletrepertoire een belangrijk stuk? Neem dan contact op met de redactie.
Verschillende definities van repertoire
De balletwereld kent verschillende definities van het begrip repertoire.
- De lijst van balletwerken die een gezelschap heeft uitgevoerd en/of gereed heeft om uit te voeren;
- Het repertoire van een choreograaf: meestal een complete lijst van alle door hem/haar gecreëerde balletten. Men spreekt bijvoorbeeld van het Balanchine-repertoire.
- Het repertoire van een danser: de lijst van balletten waarin deze heeft gedanst. Deze zijn onder meer terug te vinden op de persoonspagina's in de Theaterencyclopedie (voor zover ingevoerd).
Het begrip repertoire is derhalve niet eenduidig terug te brengen tot een meer algemene repertoirelijst voor klassiek ballet, behalve voor een aantal werken uit het verleden die zijn overgeleverd uit negentiende eeuwse balletcentra als Kopenhagen, Sint Petersburg en Parijs en uit begin twintigste eeuw voor balletten die gecreëerd werden door Les Ballets Russes onder Sergei Diaghilev.
Het voortbestaan van deze werken is enerzijds te danken aan het vasthouden aan een traditie en was/is daarnaast afhankelijk van overlevering in de praktijk van generatie op generatie van balletmeesters en dansers. Die overlevering wordt geholpen door diverse soorten dansnotatie en tegenwoordig door steeds beter wordende audiovisuele hulpmiddelen. Daarnaast bieden de voor een choreografie gebruikte muziekcompositie, dramaturgische beschrijvingen van het ballet, ooggetuigenverslagen, en verdere studies en artikelen, enig houvast.
balletmeesters/choreografen die een bestaand werk opnieuw gaan instuderen, hebben zodoende enige vrijheid in interpretatie en uitvoering van het oorspronkelijke werk, waardoor er vele verschillende versies zijn ontstaan van het repertoire van de hieronder opgenomen lijst.
Ten aanzien van het repertoire van choreografen komen er steeds meer websites van choreografen zelf, met daarop hun repertoire-lijst en nadere informatie, alsook van instituten die de artistieke nalatenschap van overleden choreografen beheren, zoals onder meer de chronologische lijst van werken van Georges Balanchine. Ook vooral in Nederland opererende choreografen, zoals Hans van Manen en Jirí Kylián, hebben een eigen website.
In de Theaterencyclopedie zijn bij elke choreograaf de werken opgenomen die in Nederland in première zijn gegaan, dan wel door een gezelschap in Nederland zijn uitgevoerd. Op de pagina's van onder meer Sonia Gaskell, Nils Christe, Ed Wubbe, Rudi van Dantzig, Toer van Schayk, Jan Linkens en George Balanchine vind je deze informatie terug.
Overzichten klassieke ballet- en Diaghilev-repertoire
Onderstaande lijsten bieden overzichten van respectievelijk het klassieke ballet-repertoire en het Diaghilev-repertoire. De lijsten zijn op basis van voorstellingen in Nederland die geheel of gedeeltelijk zijn uitgevoerd door Nederlandse of buitenlandse gezelschappen.
NB. De vermelde choreograaf is de oorspronkelijk schepper van het ballet. Diverse werken worden nog steeds zo origineel mogelijk opgevoerd (met name van het Diaghilev-repertoire). Echter is het in veel gevallen zo dat er op basis van het concept van de oorspronkelijke choreograaf later door diverse choreografen nieuwe versies zijn gemaakt, die zowel in verhaallijn, muziek en choreografie danig kunnen verschillen en soms ook een andere titel dragen. In de meeste gevallen geeft de programma-informatie van een betreffende voorstelling aanwijzingen hoe de actuele productie gerelateerd is aan de oorspronkelijke.
Het klassieke ballet-repertoire
Het Diaghilev repertoire
De lijst is chronologisch opgebouwd aan de hand van de datum van de première.
De op deze pagina gebruikte afbeeldingen zijn bewerkingen van bestaande afbeeldingen in de TheaterEncyclopedie. Klik hieronder voor meer informatie.
Bronvermelding
- Header bewerking van onderstaande afbeeldingen:
- Decorontwerp voor De koopman van Venetië (William Shakespeare) - t00000011.000 - tekening - Nicolaas Wijnberg (tekenaar)
- Grisha, een reiger verdwaalt : Theaterwerkplaats De Fabriek - J1990-019 - Affiche - Threes Schreurs (ontwerp)
- De markiezin - T1992-277 - Affiche - Friso Wiegersma (ontwerp)
- Electra - T1993-185 - Affiche - H.N. Werkman (illustratie)
- Symphony in C (Le palais de cristal) - 50xxxxx44.0103 - Maria Austria fotografie
- Balletrepertoire
- De notenkraker - 50xxxxx32.0218 - Hans Gerritsen (fotografie)
- The Sleeping Beauty - Doornroosje - 50xxxxx44.0278 - Hans van den Busken (fotografie)
- Het zwanenmeer - Het zwanenmeer (volgens Igor Belski) - TIN002006346 - Particam Pictures (fotografie)
- Romeo and Juliet - Romeo en Julia - B1984-046 - Affiche - Dick Hendriks (ontwerp)
- Alle werken - Symphony in C (Le palais de cristal) - 50xxxxx44.0103 - Maria Austria fotografie