Uit TheaterEncyclopedie
Ga naar: navigatie, zoeken

Canon 1962

Canonlogo.jpgEen nieuwe zaal voor Toneelgroep Studio

Op verzoek van artistiek leider Kees van Iersel ontwerpt Wim Vesseur een flexibele, kleine zaal. Weg uit de schouwburg.

Nieuwe Theaterzalen

In de eerste naoorlogse decennia werd er in Nederland een flink aantal theaterzalen bijgebouwd. Dat gold vooral ook voor de gebieden buiten de Randstad. De Nederlandse overheid voerde een actief spreidingsbeleid, omdat men het belangrijk vond dat inwoners overal in Nederland met theater kennis konden maken. De meeste gemeenten kregen, als vanzelfsprekend, een theaterzaal naar het Italiaanse model, zoals dat in 1665 in Nederland was geïntroduceerd. Dat wil zeggen: het waren allemaal ‘kijkdozen’ met een verhoogd podium, een toneellijst en een voordoek. Hierin kwam in 1962 verandering.

Van Iersel: vernieuwer pur sang

Kort daarvoor had de regisseur Kees van Iersel (1912-1998) het aanbod gekregen om artistiek leider van Toneelgroep Studio te worden. Dat dit aanbod überhaupt aan Van Iersel werd gedaan, was al tamelijk verrassend. De toen 48-jarige Van Iersel had zich in de jaren vijftig met zijn Toneelwerkgroep TEST als een vernieuwer pur sang doen kennen, die buiten het officiële circuit om in de nachtelijke uurtjes absurdistische schrijvers als Ionesco en Adamov aan het Nederlandse publiek presenteerde. Van Iersel zei 'ja' maar stelde als voorwaarde dat hij de beschikking moest krijgen over een eigen theaterzaal. Die zaal kwam er, naar een ontwerp van de vormgever Wim Vesseur (1919-1977).

Portret van Kees van Iersel 92618.jpg Wim Vesseur. Foto: Particam Pictures / MAI. Collectie TIN Affiche van Toneelwerkgroep TEST voor de voorstelling Ping-Pong, 1959. Ontwerp Wim Strijbosch. Collectie TIN

V.l.n.r. Kees van Iersel (Foto: Bob van der Meulen), Wim Vesseur (Foto: Particam Pictures/MAI), Affiche Toneelwerkgroep TEST. Collectie TIN

Experimenteren in een kleine, flexibele theaterzaal

Ontwerp Wim Vesseur

De Brakke Grond - een voormalig veilinggebouw in de Amsterdamse Nes - werd omgebouwd tot een theater met een mobiel podium waar het publiek aan drie kanten omheen zat. Bij de opening, in 1962, adverteerde Toneelgroep Studio met de leuze ‘zonder gordijn, zonder afstand tussen u en de spelers’. De Brakke Grond was daarmee de eerste flexibele, kleine theaterzaal in Nederland; Studio het eerste gezelschap dat met overtuiging koos voor het experiment en daarvoor ook subsidie ontving. In de jaren die volgden verraste Studio het publiek met intrigerende en spraakmakende ensceneringen van onder meer Gelukkige dagen (Samuel Beckett), De bouwers van het rijk (Boris Vian), De architect en de keizer van Assyrië (Fernando Arrabal) en Hoera Amerika (Jean-Claude van Itallie). Van Iersel bood echter ook ruimte aan jonge, Nederlandse schrijvers en regisseurs (Lodewijk de Boer, Peter Oosthoek).

Affiche van Gelukkige dagen van Studio, 1962. Ontwerp: Jan Bons. Collectie TIN.

Massale vlucht uit de schouwburgen

Gaandeweg de jaren zestig begon men ook elders voorstellingen te maken in kleine zalen (Shaffytheater, Mickery), maar pas na Aktie Tomaat zouden Nederlandse theatermakers massaal de schouwburgen verlaten. Vanaf dat moment vonden de belangrijkste, artistieke ontwikkelingen plaats in deze theaterzalen, zonder podium (vlakkevloertheaters), die moeiteloos aan de wensen van de regisseur konden worden aangepast. Latere benamingen waren black box of zwarte doos. Dat twee van de belangrijkste Nederlandse schouwburgen, namelijk de Koninklijke Schouwburg in Den Haag en de Amsterdamse Stadsschouwburg, in 2008 en 2009 met een dergelijke zaal zijn uitgebreid, kan als het sluitstuk van deze ontwikkeling worden gezien.


Dit is één van de canonteksten. Voor meer informatie zie: Canon van het Theater in Nederland

In 1962 geboren

 SorteernaamGeboortedatumOverlijdensdatum
Dominique HervieuHervieu, Dominique1962
Jan KooperKooper, Jan1962
Jamie O'NeillO'Neill, Jamie1 januari 1962
Els LijesenLijesen, Els1962
Erik BindervoetBindervoet, Erik1962
Pep RamisRamis, Pep1962
Carlo BourguignonBourguignon, Carlo1962
Peter de BlieckBlieck, Peter de1962
Manou KerstingKersting, Manou1962
Joanne BeckerBecker, Joanne1962
Karin BruersBruers, Karin1962
Achim KaufmannKaufmann, Achim1962
Christophe ZurfluhZurfluh, Christophe1962
Fumiyo IkedaIkeda, Fumiyo1962
Jean Pierre JansJans, Jean Pierre1962
Bo van der MeulenMeulen, Bo van der1962
Daniël DerderianDerderian, Daniël1962
Carmen BalieroBaliero, Carmen1962
Arthur SauerSauer, Arthur1962
Ruben VerhasseltVerhasselt, Ruben1962
... meer resultaten
... meer resultaten

In 1962 overleden

 SorteernaamGeboortedatumOverlijdensdatum
Luigi FerroniFerroni, Luigi18851962
Leo PiccioliPiccioli, Leo18991962
Kurt SeligmannSeligmann, Kurt20 juli 19902 januari 1962
Cornelis Vree19 augustus 18906 januari 1962
Fritz KreislerKreisler, Fritz2 februari 187529 januari 1962
Jacques IbertIbert, Jacques15 augustus 18905 februari 1962
August LammleLammle, August3 december 18768 februari 1962
René FauchoisFauchois, René31 augustus 188210 februari 1962
Ben GroeneveldGroeneveld, Ben5 mei 189813 februari 1962
Jan NooyNooy, Jan16 januari 188814 februari 1962
Bruno WalterWalter, Bruno15 september 187617 februari 1962
Dirk JanseJanse, Dirk2 juni 187517 februari 1962
Henk HayeHaye, Henk26 februari 191021 februari 1962
Roosje van GelderGelder, Roosje van9 november 188625 februari 1962
Arthur MacRaeMacRae, Arthur17 maart 190825 februari 1962
Herbert FiedlerFiedler, Herbert17 september 189127 februari 1962
Adrienne WillemsensWillemsens, Adrienne25 maart 18725 maart 1962
Theo van DuynDuyn, Theo van14 maart 19156 maart 1962
Michel de GhelderodeGhelderode, Michel de3 april 18981 april 1962
Julien LuchaireLuchaire, Julien15 augustus 187612 mei 1962
... meer resultaten

In 1962 in première

 PremieredatumLocatie
Twools 13 - Scapino Ballet Rotterdam - 2011-06-01juni 1 JL
1 juni 2011
Theater Rotterdam Schouwburg, Rotterdam
Monday Match (Dance & Music Impro lab) mei 2011 - Bimhuis - 2011-05-02mei 2 JL
9 mei 2011
Bimhuis, Amsterdam
PC - 2006-07-03juli 3 JL
3 juli 2006
Stadsschouwburg, Amsterdam (1894)
Monday Match (Dance & Music Impro lab) april 2011 - Bimhuis - 2011-04-04april 4 JL
18 april 2011
Bimhuis, Amsterdam
BeHold - Istanbul Dance Theatre - 2010-10-04oktober 4 JL
4 oktober 2010
Theater Bellevue, Amsterdam
PC - 2007-10-05oktober 5 JL
5 oktober 2007
Theater aan het Vrijthof, Maastricht
Monday Match (Dance & Music Impro lab) februari 2011 - Bimhuis - 2011-02-07februari 7 JL
7 februari 2011
Bimhuis, Amsterdam
Monday Match (Dance & Music Impro lab) maart 2011 - Bimhuis - 2011-03-07maart 7 JL
7 maart 2011
Bimhuis, Amsterdam
Fortaleza (inside The Bananatree) - Raz / Hans Tuerlings - 1999-12-07december 7 JL
7 december 1999
Schouwburg en Concertzaal Tilburg, Tilburg
The Amazing Boys of Dance - Rock The Ballet - 2011-03-08maart 8 JL
8 maart 2011
Koninklijk Theater Carré, Amsterdam
Tissues / Weefsels - Dansmakers Amsterdam - 2010-10-08oktober 8 JL
10 oktober 2010
Melkweg Theater, Amsterdam
The Critical Piece - Dansmakers Amsterdam - 2010-10-08oktober 8 JL
10 oktober 2010
Melkweg Theater, Amsterdam
We.art.dog.com - Ivo Dimchev - 2010-12-08december 8 JL
8 december 2010
Frascati, Amsterdam
Wonderland - Magpie Umbrella - 2011-01-09januari 9 JL
9 januari 2011
OT301, Amsterdam
Le Pas de la vestale - Grand Ballet du Marquis de Cueva - 1962-06-11juni 11 JL
11 juni 1962
Koninklijk Theater Carré, Amsterdam
Mad(e) in Paradise - Gosh - 1998-08-11augustus 11 JL
11 augustus 1998
Theater aan de Parade, 's-Hertogenbosch
PC - 2008-06-13juni 13 JL
13 juni 2008
Westergasfabriek, Amsterdam
You PARAjuli 13 JL
13 juli 2010
Stadsschouwburg, Amsterdam (1894)
DISO - Emio Grecojuli 13 JL
13 juli 2010
Stadsschouwburg, Amsterdam (1894)
Frede - Jörgen Raymann - 2010-11-13november 13 JL
1 oktober 2010
Theater en Kunstencentrum De Kom, Nieuwegein
... meer resultaten


In dit decennium opgericht

Edit deze pagina