Canon 1962
Een nieuwe zaal voor Toneelgroep Studio
Op verzoek van artistiek leider Kees van Iersel ontwerpt Wim Vesseur een flexibele, kleine zaal. Weg uit de schouwburg
Nieuwe Theaterzalen
In de eerste naoorlogse decennia werd er in Nederland een flink aantal theaterzalen bijgebouwd. Dat gold vooral ook voor de gebieden buiten de Randstad. De Nederlandse overheid voerde een actief spreidingsbeleid, omdat men het belangrijk vond dat inwoners overal in Nederland met theater kennis konden maken. De meeste gemeenten kregen, als vanzelfsprekend, een theaterzaal naar het Italiaanse model, zoals dat in 1665 in Nederland was geïntroduceerd. Dat wil zeggen: het waren allemaal ‘kijkdozen’ met een verhoogd podium, een toneellijst en een voordoek. Hierin kwam in 1962 verandering.
Van Iersel: vernieuwer pur sang
Kort daarvoor had de regisseur Kees van Iersel (1912-1998) het aanbod gekregen om artistiek leider van Toneelgroep Studio te worden. Dat dit aanbod überhaupt aan Van Iersel werd gedaan, was al tamelijk verrassend. De toen 48-jarige Van Iersel had zich in de jaren vijftig met zijn Toneelwerkgroep TEST als een vernieuwer pur sang doen kennen, die buiten het officiële circuit om in de nachtelijke uurtjes absurdistische schrijvers als Ionesco en Adamov aan het Nederlandse publiek presenteerde. Van Iersel zei 'ja' maar stelde als voorwaarde dat hij de beschikking moest krijgen over een eigen theaterzaal. Die zaal kwam er, naar een ontwerp van de vormgever Wim Vesseur (1919-1977).
V.l.n.r. Kees van Iersel (Foto: Bob van der Meulen), Wim Vesseur (Foto: Particam Pictures/MAI), Affiche Toneelwerkgroep TEST. Collectie TIN
Experimenteren in een kleine, flexibele theaterzaal
De Brakke Grond - een voormalig veilinggebouw in de Amsterdamse Nes - werd omgebouwd tot een theater met een mobiel podium waar het publiek aan drie kanten omheen zat. Bij de opening, in 1962, adverteerde Toneelgroep Studio met de leuze ‘zonder gordijn, zonder afstand tussen u en de spelers’. De Brakke Grond was daarmee de eerste flexibele, kleine theaterzaal in Nederland; Studio het eerste gezelschap dat met overtuiging koos voor het experiment en daarvoor ook subsidie ontving. In de jaren die volgden verraste Studio het publiek met intrigerende en spraakmakende ensceneringen van onder meer Gelukkige dagen (Samuel Beckett), De bouwers van het rijk (Boris Vian), De architect en de keizer van Assyrië (Fernando Arrabal) en Hoera Amerika (Jean-Claude van Itallie). Van Iersel bood echter ook ruimte aan jonge, Nederlandse schrijvers en regisseurs (Lodewijk de Boer, Peter Oosthoek).
Massale vlucht uit de schouwburgen
Gaandeweg de jaren zestig begon men ook elders voorstellingen te maken in kleine zalen (Shaffytheater, Mickery), maar pas na Aktie Tomaat zouden Nederlandse theatermakers massaal de schouwburgen verlaten. Vanaf dat moment vonden de belangrijkste, artistieke ontwikkelingen plaats in deze theaterzalen, zonder podium (vlakkevloertheaters), die moeiteloos aan de wensen van de regisseur konden worden aangepast. Latere benamingen waren black box of zwarte doos. Dat twee van de belangrijkste Nederlandse schouwburgen, namelijk de Koninklijke Schouwburg in Den Haag en de Amsterdamse Stadsschouwburg, in 2008 en 2009 met een dergelijke zaal zijn uitgebreid, kan als het sluitstuk van deze ontwikkeling worden gezien.
Dit is één van de canonteksten. Voor meer informatie zie: Canon van het Theater in Nederland
In 1962 geboren
| Sorteernaam | Geboortedatum | Overlijdensdatum | |
|---|---|---|---|
| Mat Fraser | Fraser, Mat | 1962 | |
| Hans-Werner Kroesinger | Kroesinger, Hans-Werner | 1962 | |
| Michel Sorbach | Sorbach, Michel | 1962 | |
| Walter Althammer | Althammer, Walter | 1962 | |
| Ramón Oller | Oller, Ramón | 1962 | |
| Laurent Pelly | Pelly, Laurent | 1962 | |
| Manou Kersting | Kersting, Manou | 1962 | |
| Leon Giesen | Giesen, Leon | 1962 | |
| Daniël Derderian | Derderian, Daniël | 1962 | |
| Ditte Pelgrom | Pelgrom, Ditte | 1962 | |
| Hans Koops | Koops, Hans | 1962 | |
| Marc Minkowski | Minkowski, Marc | 1962 | |
| Sylvia Poorta | Poorta, Sylvia | 1962 | |
| Remco Melles | Melles, Remco | 1962 | |
| Boudewijn Zwart | 1962 | ||
| Dominique Hervieu | Hervieu, Dominique | 1962 | |
| Vincent Dunoyer | Dunoyer, Vincent | 1962 | |
| Elianne van Donselaar | Donselaar, Elianne van | 1962 | |
| Karin Post | Post, Karin | 1962 | |
| Josée Hussaarts | Huisarts, Josée | 1962 | |
| ... meer resultaten | |||
In 1962 overleden
| Sorteernaam | Geboortedatum | Overlijdensdatum | |
|---|---|---|---|
| Cornelis Vree | 19 augustus 1890 | 6 januari 1962 | |
| Ben Groeneveld | Groeneveld, Ben | 5 mei 1898 | 13 februari 1962 |
| Jan Nooy | Nooy, Jan | 16 januari 1888 | 14 februari 1962 |
| Dirk Janse | Janse, Dirk | 2 juni 1875 | 17 februari 1962 |
| Henk Haye | Haye, Henk | 26 februari 1910 | 21 februari 1962 |
| Roosje van Gelder | Gelder, Roosje van | 9 november 1886 | 25 februari 1962 |
| Herbert Fiedler | Fiedler, Herbert | 17 september 1891 | 27 februari 1962 |
| Adrienne Willemsens | Willemsens, Adrienne | 25 maart 1872 | 5 maart 1962 |
| Theo van Duyn | Duyn, Theo van | 14 maart 1915 | 6 maart 1962 |
| Michel de Ghelderode | Ghelderode, Michel de | 1 april 1962 | |
| Julien Luchaire | Luchaire, Julien | 15 augustus 1876 | 12 mei 1962 |
| Daniel Sorano | Sorano, Daniel | 14 december 1920 | 17 mei 1962 |
| Gee Smith | Smith, Gee | 5 mei 1909 | 16 juni 1962 |
| Ludzer Eringa | Eringa, Ludzer | 4 november 1901 | 22 juni 1962 |
| William Faulkner | Faulkner, William | 25 september 1897 | 6 juli 1962 |
| Louis van Gasteren | Gasteren, Louis van | 14 november 1887 | 9 juli 1962 |
| Marilyn Monroe | Monroe, Marilyn | 1 juni 1926 | 5 augustus 1962 |
| Prof. Charles Roelofsz | Roelofsz, prof. Charles | 5 maart 1896 | 5 augustus 1962 |
| Maurits Dekker | Dekker, Maurits | 16 juli 1896 | 7 oktober 1962 |
| Natalia Goncharova | Goncharova, Natalia | 3 juli 1881 | 17 oktober 1962 |
| ... meer resultaten | |||
