Rudi van Dantzig: Biografie - Door de dans gegrepen
Eenlevenlangtheater Rudi van Dantzig:
- Homepage Eenlevenlangtheater Rudi van Dantzig
- Biografie
- Repertoire
- Radiointerview 'Eenlevenlang'
- Video
- Volgens Rudi van Dantzig
- Volgens anderen
- Colofon
Rudi van Dantzig: Door de dans gegrepen
Rudi van Dantzig was vijftien of zestien jaar toen hij in de bioscoop de dramatische dansfilm De rode schoentjes (The red shoes, 1948) van Michael Powell en Emeric Pressburger zag. De film vertelt het gelijknamige sprookje van Hans Christiaan Andersen, maar dan uitgevoerd als ballet. De beroemde roodharige ballerina Moira Shearer (1926-2006) maakte haar filmdebuut en speelt Victoria Page. Als jonge ballerina wordt ze door haar impressario Lermontov (Anton Walbrook) gedwongen te kiezen tussen haar liefde voor de danskunst en haar liefde voor de jonge componist Julian Caster (Marius Goring). Als ze de rode dansschoentjes aanheeft, kan ze niet anders dan dansen. De keuze verscheurt haar, ze kan niet kiezen en vlucht in de dood. Met de rode schoentjes aan haar voeten werpt ze zich voor een trein, vlak voor haar optreden in het speciaal voor haar door haar geliefde Caster geschreven ballet The Red Shoes. Stervend op het station vraagt ze een voorbijganger: "Take off the red shoes!"
Van Dantzig was, zoals velen die de film zagen, enorm onder de indruk: "Die rode schoentjes sloegen bij mij in als twee welgemikte pijlen, in één avond maakten m'n geest en m'n hart slagzij en raakte ik totaal verloren in een orkaan van emoties: het enige wat ik nog wilde, het enige wat nog belang voor me had, het enige waar ik nog over wilde praten, was: dans. M'n ouders moeten die plotselinge waanzin - want zoiets was het - met ontzetting hebben gevolgd; ik was van de ene dag op de andere een ander mens geworden, van aarzelaar tot gedrevene. In de weken daarna ging ik nog zeker vijfentwintig keer kijken, en in de daarop volgende jaren... ook nog onmatig veel'. (NRC Handelsblad 21 december 1982).
Hij vond een balletlerares, een buurvrouw die bij het Scapino Ballet danste: Ann Sybranda. Zij had een amateurballetschool en Rudi ging er op les. Op de HBS schreef hij zijn eerste choreografieën, voor de culturele schoolavonden. Zijn enthousiasme werkte aanstekelijk, er ontstonden meerdere dansgroepjes op school en ook sommige leraren raakten geïnteresseerd. Met de meisjes uit zijn klas die hij zijn ideeën liet uitvoeren, zag hij zoveel mogelijk balletuitvoeringen in de Stadsschouwburg in Amsterdam, huistheater van het Ballet van de Nederlandse Opera. Rudi van Dantzig in een interview: "Via de artiesteningang, want betalen kon ik het niet. We gingen heel vaak, tot we eruit gegooid werden. Omdat de portier ons daarna kende, gebruikten we voortaan de brandladder om binnen te komen. We hadden ons in een kleedkamer verstopt en zo leerden we een danseres kennen, die ons onze gang liet gaan. In die tijd had ik al de vage hoop dat ballet mijn beroep zou kunnen worden. Een man die ons elke avond tussen de coulissen zag staan, zei tegen me: 'als je beroepsdanser wilt worden, is er maar een in Nederland die goed is, en dat is Sonia Gaskell. Ze is een keiharde, maar de enige bij wie je wat leert.'" (De Waarheid, 15 oktober 1983)
Van Dantzig volgde het advies van de onbekende man en werd door Sonia Gaskell (1904-1974) als leerling geaccepteerd op haar balletschool in Amsterdam. Gaskell was een Joods-Russische ballerina, die na haar opleiding in Rusland via een omweg naar Parijs toog en daar bij vele gezelschappen danste, waaronder Les Ballets de Paris en Les Ballets Russes. Ook trad ze op in nachtclubs en had ze samen met een vriendin een acrobatiek-act, waarmee zij tot aan de Côte d'Azur en in Italië optraden. Op de Wereldtentoonstelling in Parijs ontmoette ze een Nederlandse binnenhuisarchitect met wie ze trouwde, in Amsterdam ging wonen en daar een balletstudio opende. Ze was een strenge en veeleisende docente, stond bekend om haar discipline en perfectionisme en onderwees in de traditionele Frans-Russische stijl. Ze werkte hard en verwachtte hetzelfde van haar dansers. Van Dantzig, die haar net als alle andere dansers aansprak met 'mevrouw' herinnert zich in een interview: "Mevrouw kon mensen uit de grond stampen. Ze heeft mij ook uit de grond gestampt." In 1950 richtte Gaskell het gezelschap Ballet Recital op. In 1952 vroeg ze Van Dantzig met de volgende uitnodigende woorden tot haar gezelschap toe te treden: "Je bent helemaal niet goed maar ik heb een jongen nodig. Omdat je niet goed bent moet je voor de lessen blijven betalen." Van Dantzig ging desondanks maar al te graag op haar aanbod in en hield na aftrek van het lesgeld van fl. 15,- nog fl. 15,- per maand over.
In 1954 werd Ballet Recital omgevormd tot het Nederlands Ballet. Het was het eerste door de rijksoverheid gesubsidieerde gezelschap in Nederland en werd, na de nodige strijd, geleid door Gaskell. Rudi van Dantzig ging met Gaskell mee naar het Nederlands Ballet in Den Haag en werd er solist.