Kitty Courbois: Biografie - Theater, maar ook film en televisie
Eenlevenlangtheater Kitty Courbois:
- Homepage Eenlevenlangtheater Kitty Courbois
- Biografie
- Repertoire
- Video
- Volgens Kitty Courbois
- Volgens anderen
- Colofon
Theater, maar ook film en televisie
“Na mijn eindexamen aan de Arnhemse toneelschool lukte het mij bij de Nederlandse Comedie te komen. Ik had aanbiedingen genoeg, maar ik wilde per se naar Amsterdam. In de eerste helft van de jaren zestig had ik meer werk dan ik aan kon. Alle mogelijke stukken heb ik gespeeld, het was de tijd van Tennessee Williams met zijn Rose Tattoo en van Arthur Miller. Ik heb me er helemaal in laten gaan. Ik had ook 'n vreselijk leuke groep vrienden, met Ramses, Petra Lasaur, Hans Croiset, Henk van Ulsen, Joop Admiraal, Shireen Strooker. Alleen kwam ik zonder het in de gaten te hebben, met mijn rollen steeds meer terecht in de hoek van de wilde, emotionele Italiaanse types. Ik heb veel moeite gehad daar weer uit te raken (Parool, 24 september 1975)
Kitty Courbois debuteert bij de Nederlandse Comedie op 27 augustus 1960 als kelnerin in het stuk Rhinoceros. Het stuk van Ionesco werd vertaald door Remco Campert en geregisseerd door Henk Rigters. Hiermee maakt Courbois een mooie start tussen grote namen als Mary Dresselhuys, Petra Laseur, Ank van der Moer, Ellen Vogel, Han Bentz van den Berg, Hans Croiset, Ko van Dijk, Peter Oosthoek, Guus Oster en Allard van der Scheer. Het gezelschap maakt dat seizoen in totaal 12 producties en speelt 520 voorstellingen. Kitty Courbois speelt naast haar rol in Rhinoceros ook in de voorstellingen Coriolanus en De getatoueerde roos. Voor de laatste voorstelling krijgt ze een nominatie voor de Colombina, de beste vrouwelijke bijrol voor haar rol als Rosa delle Rose.
Tijdens de repetities voor dat stuk is regisseur Ko van Dijk streng. Hij noemt haar een scharminkel en op één van de eerste repetities zegt hij: "Wat heb jij in vredesnaam geleerd op die toneelschool? Je kunt niet lopen, niet staan, niet zitten en niet praten, niks!" De nacht daarop oefent Kitty Courbois urenlang op één zinnetje: "Mama, ik heb twintig vuurvliegjes gevangen". De volgende dag zegt Ko van Dijk: "Aha, we hebben klaarblijkelijk toch niet fout gekozen".
In haar eerste seizoen als professioneel actrice speelt Kitty Courbois 174 voorstellingen. Het seizoen erna gaan er twee voorstellingen in reprise, maar er zijn ook mooie nieuwe rollen voor haar; zo speelt ze in Andorra en ze speelt Hermia in Shakespeare’s Midzomernachtsdroom. De Nederlandse Comedie is in de jaren zestig een keurig gezelschap met een net zo keurige reputatie. Ook in de spelersbus heerst een vaste hiërarchie, die echter door Ko van Dijk wordt doorbroken: "Als je met de bus op tournee ging, dan zaten de grote acteurs voorin en de figuranten op de achterbank. Ik zat ergens in het midden, totdat Ko van Dijk door de bus brulde dat ik naast hem moest komen zitten. Ik schaamde me dood, het was een soort verraad tegenover de rest van het gezelschap, maar ik durfde niet te weigeren." (TM, april 2010)
V.l.n.r.: Henk van Ulsen (boven) en Kitty Courbois en Ramses Shaffy in Een midzomernachtsdroom, Nederlandse Comedie 1961; Hans Croiset en Kitty Courbois in Andorra, De Nederlandse Comedie 1962. Foto's: Lemaire en Wennink/MAI; Jurk (chiton) gedragen door Kitty Courbois in Koor van Trojaanse Vrouwen in Vrouwen van Troja (Euripides). Ontwerp Nicolaas Wijnberg. Collectie TIN.
Al snel speelt Kitty Courbois ook een Grieks stuk, Trojaanse Vrouwen van Euripides. Met regisseur Ton Lutz werkt ze aan haar techniek. De ‘grote gevoelens’ die ze uitspeelde moesten aan de kant, het was meer beweeglijk en muzikaal wat er gebeurde bij het gezelschap. Courbois, die per slot van rekening uit een muzikaal gezin kwam, kon zich daar goed in vinden. Ze blijft uiteindelijk elf jaar bij de Nederlandse Comedie. In een interview met Ischa Meijer vertelt ze waarom:
"De Nederlandse Comedie was leuk, dat vergeten de mensen wel eens. Ik ben er blijven hangen omdat ik ook niet precies wist wat ik nou moest. Ik was met mijn spelmogelijkheden in de knoei geraakt. Ik ben al vrij vlug vastgelopen, eigenlijk al in mijn eerste rol, in De getaoueerde roos, waarmee ik erg veel succes had; na een voorstelling of honderd moest ik al vechten met mezelf, met het niet-meer-weten. Depressies, korter of langer — ik wist toen niet waar die vandaan kwamen. Dan keek je op het prikbord of je in godsnaam maar niets hoefde te doen. Maar dan was je toch weer ingedeeld. De trouw van Guus Oster, de trouw van de troep, dat gaf op zichzelf wel rust." (TM, april 2010)
Naast haar debuut op het toneel, debuteert Kitty Courbois ook als filmactrice in Helden in een schommelstoel van Frans Weisz in 1963; ze wordt ontdekt als actrice op het witte doek. Weisz beloofde haar al op de toneelschool dat hij haar voor een rol zou vragen als hij een film ging maken, hij hield zijn woord. In 1965 speelt ze een rol in Aah…Tamara en in 1966 in de eerste lange speelfilm van regisseur Frans Weisz: Het gangstermeisje.
Kitty Courbois herinnert zich over Helden in een schommelstoel: "Ik kreeg twee telegrammen van Frans Weisz uit Rome. In het eerste stond 'Kitty, ik heb een rol voor je, stuur je maten'. In het tweede 'Kitty, afvallen!' Ik ben toen zo vreselijk op dieet gegaan dat ze in Rome alle jurken hebben moeten innemen. Er zat ook een naaktscène in die film. Nu ben ik erg katholiek opgevoed, dus dat vond ik reuze eng. Daar ben ik dagenlang zenuwachtig voor geweest. We draaiden die scène ergens boven in een flat in Rome en gelukkig stuurde Frans iedereen van de set, de cameraman en de assistent, want het gebeurt vaak bij naaktscènes dat je gluurders op de set krijgt. Als er één tiet te zien is, komen er opeens allemaal mannen met een hamer en spijkers iets timmeren in het decor. Enfin, ik lig doodnerveus met Paolo Graziosi in bed en het duurt de hele dag. De scène is afgelopen, klinkt er een enorm applaus op van het dak aan de overkant. Staat het daar zwart van de mensen die de hele dag hebben staan kijken.” (HP, 9 juli 1988)
"Na Helden in een schommel stoel viel ik van de ene film in de andere. Een stuk of zeven heb ik er gedaan in die jaren. Ik was zo’n beetje de enige Nederlandse filmster, de Anna Magnani van de Nederlandse rolprent, de Willeke van Ammelrooy van de zestiger jaren. Maar dat blééf natuurlijk niet. In 1965 heb ik ook nog in de tv-show van Rob de Nijs gezongen. Samen in één programma met Ria Valk en Trea Dobbs. Ik was doodzenuwachtig, want ik had dat nooit gedaan, maar we hebben gegierd van het lachen samen. Na afloop was ik toch bekaf van de spanningen Een hoop mensen reageerden erg aardig, anderen vonden dat een actrice van het Grote Toneel zoiets niet kon doen. Guus Oster, toen directeur van de Nederlandse Comedie, deed ook ontstemd en vond dat ik het toneel in diskrediet bracht. Dat is nu allemaal wel veranderd." (Parool, 24 september 1975)
Eind jaren ‘60, begin jaren ’70 belandt Kitty Courbois in een tussenfase van haar carrière. Ze weet niet zo goed wat ze moet doen en heeft er zelfs over nagedacht om te stoppen: “Na '67 werd het allemaal minder. Geen films meer, geen toneel. Het was een moeilijke tijd voor mij. Ik kwam in een soort tussenfase. Voor de ene rol was ik te oud, voor de andere te jong. Zo'n gevoel kreeg ik. Ik heb toen een hele poos niks gedaan en heb er ernstig over nagedacht om er mee af te nokken. Nu ben ik blij dat ik dat niet gedaan heb.” (Parool, 24 september 1975)
Gelukkig begon ook het televisiewerk voor Kitty Courbois in die periode en ze komt een aantal jaren hierna voor haar gevoel weer helemaal terug. Zo speelde ze voor de AVRO in 1973 in de televisieserie Tijl Uilenspiegel. Ze kreeg de rol van een prinses met een ooglapje. Ze was blij dat ze eens voor een ander soort rol wordt gevraagd:
Kitty Courbois in Teresa, Amsterdams Toneel 1972. Foto's: Jutka Rona. Collectie TIN.
“Eindelijk, het was of de mensen me plotseling voor andere rollen gingen vragen. Als je pas van de toneelschool komt, weet je niet precies wat je op het toneel wilt. Als je dan in een hoekje van een bepaald type wordt gezet, raak je gauw uitgekeken. Dan zie je het niet meer zo . . . Altijd maar weer overjarige tieners spelen, buh . . . In Teresa mocht ik voor het eerst een vrouw van m'n eigen leeftijd spelen, maar de mooiste rollen krijg je toch pas als je een jaar of vijfendertig, veertig bent". (De Gelderlander, 17 april 1973)
“Na een jaar of vijf begon het heel langzaam terug te komen. Ik kreeg een rol in VD van Pim en Wim en een erg goede pers voor mijn titelrol in Teresa van Natalia Ginzburg bij het Amsterdams Toneel, onder regie van Hugo Claus. Ik had me daar dan ook volledig voor ingezet en me erg intensief op de techniek geconcentreerd. Het spreken, het bewegen, alles. Na dat stuk heb ik definitief besloten om toch door te gaan Maar pas na Een mens van goede wil begon het echt op een comeback te lijken. In de achtste aflevering werd ik daar eindelijk wat sympathieker in. Eerst was ik dat rotmens dat haar lieve debiele zusje — Josien van Dalsum — sloeg. Ik ben op straat wel aangehouden door mensen de mij dringend vroegen of dat nou niet anders kan.” (Parool, 24 september 1975)
Na de moeilijke periode, breekt er dus een nieuwe tijd aan voor Kitty Courbois, ze speelt nieuwe rollen voor televisie en film en na de televisieserie Een mens van goede wil besluit ze door te gaan met haar carrière. Ook krijgt ze in 1968 een dochter met Rik van Bentum, Gijsje. Kitty Courbois blijkt achteraf één van de vertegenwoordigsters van de generatie actrices die haar loopbaan begint tussen de sterren van de gouden jaren ’50- begin jaren ’60 en later de sprong maakt naar het moderne toneel van na Aktie Tomaat.