Joseph Haydn
Joseph Haydn
| Naam | Joseph Haydn |
|---|---|
| Volledige naam | Franz Joseph Haydn |
| Geboortedatum | 31 maart 1732 |
| Geboorteplaats | Rohrau |
| Overlijdensdatum | 31 mei 1809 |
| Overlijdensplaats | Wenen |
| Beroep | Componist |
| Discipline | Muziektheater |
| Trefwoorden | Opera |
| Externe databases: | |
| IMDb | |
| VIAF |
Biografie
Hij stamde uit een tamelijk arme Oostenrijkse familie. Zijn vader Matthias was wagenmaker. Joseph had een vrij moeilijke jeugd. Toen hij vijf jaar was, nam zijn oom hem mee naar het stadje Hainburg, waar hij naar school ging en muziekles kreeg. Op achtjarige leeftijd werd hij sopraan in het knapenkoor van de Stephansdom in Wenen. Daar bleef hij negen jaar, waarvan de laatste vier met zijn broer Michael. Zijn stemwisseling trad namelijk pas zeer laat in. Hoewel zijn mentor Georg Reuter hem probeerde over te halen zich te laten castreren, heeft Joseph, mede op aandringen van zijn vader, geweigerd deze riskante ingreep te ondergaan. Toen zijn stem veranderde, restte hem niets anders dan ontslag uit het koor. Hij had reeds bepaald dat hij componist zou worden, wat zijn ouders ten zeerste afkeurden: zij vonden dat hun zoon meer voor het priesterschap in de wieg was gelegd. Natuurlijk zou een leven als kloosterling hem, zeker voor de eerstvolgende jaren, veel meer vastigheid geven, maar hij koos een moeilijker weg. De daaropvolgende jaren waren dan ook zwaar. Gelukkig bood Michael Spangler hem een zolderkamer aan in het Michaelerhaus op de Kohlmarkt in Wenen. Haydn hield zich met wat losse baantjes in leven, zoals het meespelen in ensembles, het geven van muziekonderricht en het begeleiden van zangers zoals Nicola Porpora. Deze laatste bracht hem in contact met bekende operacomponisten als Christoph Willibald Gluck, Johann Christoph Wagenseil en Karl Ditters von Dittersdorf.
Na vier jaar kreeg Haydn in 1755 eindelijk een vaste betrekking als kapelmeester aan het hof van graaf von Morzin in Lukawitz, dankzij graaf von Fürnberg. In 1761 werd het orkest opgeheven en kwam Haydn naar Eisenstadt, bij vorst Paul II Anton Esterházy. Deze werd een jaar later door zijn zoon Nicolaas I Jozef opgevolgd. In Esterházy zou hij tot 1790 blijven. Als kapelmeester en hofcomponist had hij hier veel werk, want de Esterházy's waren grote cultuurliefhebbers. Haydn heeft dan ook vele werken geschreven voor het vorstelijk orkest. Alhoewel Haydn weinig in contact stond met grote muziekcentra als Wenen, verwierf hij toch faam door de vele gasten die bij de vorst op bezoek kwamen. Tussen circa 1765 en 1775 benoemt men zijn werk met "Sturm und Drang": het zit vol met snel afwisselende akkoorden, abrupte wisselingen en mineurharmonieën.
Tijdens zijn verblijf bij de Esterházy’s schreef Haydn een zeer groot aantal werken, waaronder pianowerken, liederen en 125 bariton trio’s; Nicolaus blonk immers uit op dit gamba-achtige strijkinstrument. Verder componeerde Haydn 24 opera’s. In 1782 ontmoette Haydn Mozart; na de dood van Nicolaus in 1790 ging Haydn naar Londen. Daar schreef hij de laatste 12 van zijn 106 symfonieën. Hij verbleef in Londen in 1791-1792 en 1794-1795.
In 1795 keerde hij definitief terug naar Wenen. Daar hield hij zich tot zijn dood in 1809 vooral bezig met religieuze muziek. Vele missen en twee oratoria, Die Schöpfung en Die Jahreszeiten heeft hij daar geschreven. Deze werken waren zijn laatste en getuigden nog van een geweldige scheppingskracht, die door de faam van Beethoven (met wie hij niet goed kon opschieten) en door de tand des tijds snel in de vergetelheid dreigden te belanden.
Betekenis
Haydn heeft grote invloed gehad op de muziekgeschiedenis. In zijn vroegste werken was hij nog erg beïnvloed door de barokstijl, maar Haydn ontwikkelde zich tot een klassiek componist en met hem ontwikkelde zich de muziek in het algemeen. Hij stond aan de basis van de vorming van de vierdelige symfonie en droeg bij aan de ontwikkeling van de sonatevorm. Hij ontwikkelde het strijkkwartet en gaf het zijn vorm door de vier strijkers op een gelijkwaardig niveau te plaatsen. Haydn schreef 68 strijkkwartetten. In onze tijd hebben vooral deze kwartetten de waardering voor Haydn hernieuwd. Zijn faam was tijdens zijn leven al zo groot, dat vele werken van tweederangscomponisten onder zijn naam werden uitgegeven, wat bij sommige stukken de identiteit van de auteur behoorlijk dubieus maakt. "De oppervlakkige musicus of luisteraar begrijpt de onderhuidse humor en de inventiviteit van Haydn gewoon onvoldoende. Vergelijk het met Couperin of Rameau - daar krijg je ook geen handen voor op elkaar."[1]
Haydns werken worden zowel aangeduid met 'opus'-nummers als met het Hoboken-Verzeichnis classificatiesysteem.
Theater CV
Joseph Haydn heeft bijgedragen aan 86 productie(s).
Joseph Haydn heeft gewerkt in de volgende functies:
- IsGecomponeerdDoor - Zie lijst (A-Z) of lijst (datum)
- Auteur (schrijver libretto, scenario) - Zie lijst (A-Z) of lijst (datum)
- Muziek - Zie lijst (A-Z) of lijst (datum)
Het gehele overzicht van voorstellingen waaraan Joseph Haydn heeft meegewerkt, voor zover geregistreerd in de Theaterencyclopedie:
NB: Bij de carrièreoverzichten zijn de voorstellingen gekoppeld aan de premièredatum. Het kan echter voorkomen dat personen niet aan de première meewerkten, maar pas later bij de voorstelling betrokken raakten.
Composities
- Concerto's van Joseph Haydn
- Die sieben letzten Worte unseres Erlösers am Kreuze
- Missen van Joseph Haydn
- Opera's van Joseph Haydn
- Strijkkwartetten van Joseph Haydn
- Symfonieën van Joseph Haydn
Trivia
Volgens sommige biografen is zijn ware geboortedatum 1 april, maar deze datum zou vervalst zijn omdat die dag werd beschouwd als narrendag.
Zie ook
- Hoboken-Verzeichnis
- Lijst van maçonnieke muziek
Externe links
- Haydn Festspiele Eisenstadt
- Nederlandse Joseph Haydnstichting
- Complete recording of Joseph Haydns Pianosonatas on a sampled Walther Pianoforte
- Complete recording of Joseph Haydns Pianosonatas on a sampled Steinwy D
Bronnen
- ↑ Haydnkenner en dirigent [[Frans Brüggen in een interview met Mischa Spel in het NRC-Handelsblad, 28-8-2009