John Kraaijkamp: Biografie - Johnny & Rijk

Uit TheaterEncyclopedie
Ga naar: navigatie, zoeken

Logo eenlevenlangtheater2.jpg

John Kraaijkamp sr. in Duizend Clowns, 1965. Foto: Maria Austria/MAI. Collectie TIN.


Eenlevenlangtheater John Kraaijkamp:

Johnny & Rijk

Affiche Klaar is Kees, 15 juli 1957. Collectie TIN.

Midden jaren vijftig trad Rijk de Gooyer op als conferencier in café Saint-Germain-des-Prés in Amsterdam. Johnny Kraaykamp was als komiek te zien in café Pigalle in de Reguliersdwarsstraat. Rijk de Gooyer zag Johnny daar op het podium staan en was onder de indruk. Tegelijkertijd had Johnny Rijk al een keer gezien toen hij na het werk een kroketje ging trekken bij Van Dobben. Hij dacht daar tegen een opstootje aan te lopen, maar de mensen stonden te lachen om een man die, met een kroketje in de hand, een verhaal stond te vertellen. De omstanders hingen aan zijn lippen en ook Johnny bleef even luisteren: "ik weet nog dat ik dacht: jezus, er is er nóg een die het kan!".

Na een optreden van Johnny raakten ze aan de praat en ontstond het plan om samen wat te doen. Hun eerste gezamenlijke optreden vond plaats in de hal van de Amsterdamse City-bioscoop. Met zelfgeschreven sketches en liedjes vermaakten ze de bioscoopbezoekers. Hun act in de bioscoop was ook een hit en hun populariteit groeide. Ze traden op in de Amsterdamse theaters en daarna in het hele land.

Bij één van die optredens werden ze gespot door Siebe van der Zee en Ger Lugtenburg van de AVRO. Die ontmoeting resulteerde in een contract voor een optreden in de maandelijkse Weekendshow op televisie. Ze schreven en voerden de vrolijke sketches zelf uit en verdienden er 125 gulden de man per show mee. Ze werden er bekend mee als het televisieduo Johnny & Rijk en hun eerste samenwerkingsperiode liep van 1956 tot en met 1958.

Ze bedachten de sketches voor de Weekendshow samen. Er was een plot met een begin, midden en eind, en de rest werd geïmproviseerd. Rijk: "Daardoor was het ook niet allemaal even goed - onderweg had John wel eens de neiging om "weg te drijven". Bovendien hadden we nogal eens strijd over de aanpak en bepaalde woorden." Van Kraaykamp mocht een sketch of nummer best wat sentimenteel worden, De Gooyer verafschuwde dat: "John kwam een keer aanzetten met een lied over een clown. Ik haat clowns. Aanstellers zijn het. Uitventers van vals sentiment. En in het lied dat hij op de kop had getikt, ging de clown nog dood ook. Ik zei tegen hem: 'Kraay, als je dat zingt, ga ik van je af.'"

"We maakten televisie op een volkomen ontspannen basis. Wilden absoluut niet weten dat daar twee, drie miljoen mensen naar keken. We stonden over ping-pong te lullen. Of over de vrijwillige brandweer van Maarssen. Dan zei iemand: 'Jullie moeten op.' Dan gingen we op." (Johnny Kraaijkamp sr. geciteerd uit: Haagse Post, 23 juni 1984)

Hoes cd Wij zijn twee eenzame cowboys. Bron: website fonos.nl.

Ze maakten ook een paar succesvolle grammofoonplaten: Wij zijn twee eenzame cowboys en Twee jongens met een gitaar. Iedereen kende hun liedjes als Het goudgele strand van Ameland, De bostella, Dag merrie met je treurige blik en Ik ben zo blij (dat m'n neus van voren zit en niet opzij).

Na de eerste jaren van de samenwerking in de Weekendshow gingen ze elk hun eigen weg, hoewel ze ook nog samen optraden in de toneelklucht Slaap kindje slaap. Rijk kreeg een eigen televisieshow bij de AVRO getiteld Kijk die Rijk en Johnny had korte tijd een eigen cabaretgezelschap waarmee hij de voorstelling Stukken en beetjes speelde.

Ze waren voor het eerst weer samen als duo te zien in de nacht van 27 november 1962 tijdens de eerste grote geld-inzamelactie op de Nederlandse televisie: Open het dorp gepresenteerd door Mies Bouwman en dokter A. Klapwijk en uitgezonden door de AVRO vanuit de RAI in Amsterdam. Met deze bijna 24-uursuitzending werden geld en goederen ingezameld voor de bouw van Het Dorp bij Arnhem, een woongemeenschap voor geestelijk en lichamelijk gehandicapten. Johnny en Rijk traden op met een komische act in pyama.

John Kraaijkamp met achter hem Rijk de Gooyer tijdens Open het Dorp op de AVRO-televisie. Bron: website birth-of-tv.org.

Ook bij het 40-jarig jubileum van de AVRO ontbraken ze niet: ze traden op 13 juni 1963 op in de Hilversumse Expohal in het programma 40 jaar AVRO-amusement. Met ingang van het najaar van 1964 waren ze in de show Johnny & Rijk maandelijks op televisie te zien, opnieuw uitgezonden door de AVRO. Het programma werd het seizoen erna doorgezet en kreeg toen de naam: 'n Paar apart.

Johnny & Rijk in één van hun televisieshows.

In hun acts was de rolverdeling duidelijk, Johnny was de komiek, Rijk de aangever. In hun werkrelatie was niemand de baas, maar volgens De Gooyer gebeurde er uiteindelijk altijd wat hij wilde. Johnny Kraaykamp reageerde hierop: "Rijk verzamelde het materiaal, als we het zelf niet schreven. Hij had daar kijk op, dat vond ik allemaal geweldig. Maar als ik het m'n strot niet uit kreeg, om wat voor reden dan ook, deed ik het niet. Zegt die dat? Nee hoor, pertinent niet." Volgens Kraaykamp moest een komiek vriendelijk en goed zijn, niet rauw en slecht. De Gooyer dacht hier anders over. Van Kooten en de Bie schreven soms ook teksten voor Johnny & Rijk. Johnny had er vaak moeite mee. Rijk de Gooyer: "Het probleem met die teksten was: ze waren heel precies. Je moest ze exact leren, anders werkten ze niet. Johnny ging eromheen fietsen, dan bleef er niks van over. "Zie je wel, het is niks," riep hij dan. En ik: "Je moet ze ook uit je hoofd leren, John!" Dat geduld had-ie niet."

John Kraaijkamp en Rijk de Gooyer als vakantiegangers bij het stierenvechten, in Spaß durch zwei voor de Duitse T.V. Foto Eurovisie-press, privécollectie.

In 1970 gingen ze naar Hamburg, om voor de Duitse televisie in eerste instantie acht shows te maken, gebaseerd op de shows van Een paar apart. Hun Duitse naam werd Spaß durch Zwei. Kraaykamp onderhandelde over de gage, De Gooyer ging in de tussentijd even naar de wc, en hoorde toen hij terugkwam dat ze elk het fabelachtige bedrag van 12.000 mark per voorstelling zouden krijgen. Ze betrokken ieder een gemeubileerd appartement aan de Heinrich Herrstraße in Hamburg. Kraaykamp had van thuis een kookboek, wat grammofoonplaten en de bijbel meegenomen, De Gooyer had alles thuisgelaten.

Doordeweeks werd er dagelijks gerepeteerd en op zaterdagmiddag werd de show, met publiek, opgenomen. Buiten het werk om zagen Johnny en Rijk elkaar bijna niet. "Rijk ging er nog wel eens uit, ik eigenlijk niet" zei Kraaykamp over die tijd. Zijn Duits was veel slechter dan dat van Rijk en hij moest het fonetisch leren. De eerder afgesproken acht shows werden er uiteindelijk twintig, verdeeld over twee seizoenen. Dat tweede seizoen woonden ze al niet meer in Duitsland. De voorstellingen werden gecoproduceerd door ZDF en KRO en eerst in het Nederlands, daarna in het Duits, in Hilversum opgenomen.

Voorzijde DVD Geen paniek.

Weer terug in Nederland deden Kraaykamp en De Gooyer na het gecombineerde Duits/Nederlandse seizoen nog één seizoenen Johnny & Rijk voor de KRO onder regie van Jop Pannekoek. De Duits/Nederlandse co-productie werd met publiek in theater 't Spant in Bussum gemaakt. Het tweede seizoen ging echter niet zoals iedereen het graag gewild had: het klikte niet met de tekstschrijvers en de opnames vonden weer plaats in een studio in plaats van een theater. Kraaykamp wilde niets liever dan loskomen van De Gooyer en alleen verdergaan. Hij wilde toneelspelen en De Gooyer wilde zich meer en meer toeleggen op het acteren in films.

"Rijk en ik, we hebben een heel andere levensstijl, maar geen andere levensopvatting. Rijk is in zijn hart ook een gelovig mens. Dè grote overeenkomst is ons gevoel voor humor, onze appreciatie van humor. Rijk is een man die ik bijzonder waardeer, om verschillende redenen, maar een goeie vriend? Nee, en dat is maar goed ook. Ik denk, dat als we niet met elkaar gewerkt zouden hebben, dat we dan betere vrienden zouden zijn dan we nu zijn. We gaan ook nooit samen naar hetzelfde café. We zijn allebei nogal impulsief en vrij dominerende persoonlijkheden. En twee clowns gaan niet in dezelfde piste." (geciteerd uit: Het Vrije Volk, 11 april 1975).

In 1973 ging nog de speelfilm Geen Paniek, door Kees van Kooten speciaal voor Johnny & Rijk geschreven, in première, maar daarna hielden ze het als duo voor gezien. De film flopte en van het oorspronkelijke idee om nog twee Johnny & Rijk films te maken is het nooit gekomen. Dat wil niet zeggen dat Kraaykamp en De Gooyer nooit meer hebben samengewerkt, integendeel. Ze waren bijvoorbeeld samen te zien in de speelfilm Zwaarmoedige verhalen voor bij de centrale verwarming (1975) en de televisieserie De Brekers (1985), maar daarin zijn ze niet langer het duo Johnny & Rijk. Dat gebeurt nog slechts éénmaal, met een nieuwjaarstelevisieshow in 1991 voor de VARA.

Toen ze beiden niet meer werken, zochten ze elkaar nog wel eens op: "In mijn appartement in het Rosa Spier Huis hangt een foto van mij met Rijk op een ereplaats. Ik heb zelden met iemand zo gelachen. Rijk komt nog wel eens bij me over de vloer. Wij zijn oude mensen nu en we beseffen beiden dat praten over vroeger fijn is. Geen tragiek, het is de werkelijkheid." (De Telegraaf, 9 mei 2007)

Bronnen: Rijk. De negen levens van De Gooyer van Stijn Aerden en Klaas Vos (Amsterdam 2005), biografie Johnny Kraaykamp sr op website Instituut voor Beeld en Geluid en artikel Dàg Johnny! Dàg Rijk uit Televizier, 8 juni 1968.