Biografie
Heinrich Böll (1917 — 985) was een van Duitslands belangrijkste schrijvers van na de Tweede Wereldoorlog.
Böll werd geboren als zoon van een meubelmaker van hoofdzakelijk kerkmeubilair en groeide op in een liberale, katholieke en pacifistische familie. Hij weerstond succesvol de verleiding om zich aan te sluiten bij de Hitlerjugend tijdens de dertiger jaren. De nazi's zijn aan de macht en Böll wordt meermaals opgeschrikt door de radicale manier waarop artiesten en schrijvers worden vervolgd en monddood gemaakt. De stuitende tonelen van inquisitionele boekverbrandingen zullen hem zijn leven lang bijblijven en zijn streven naar vrije meningsuiting steeds weer voeden.
Hij werkte eerst in een boekhandel en studeerde toen Duits aan de universiteit van Keulen. Hij diende voor de Wehrmacht en streed in Nederland,[1]. Frankrijk, Roemenië, Hongarije en de Sovjet-Unie. Hij raakte vier maal gewond en werd uiteindelijk gevangengenomen door Amerikaanse soldaten in april 1945. Hij werd naar een gevangenkamp gestuurd. Böll moest nog regelmatig voor zijn verwondingen (hij had onder andere al zijn tenen verloren door de kou) in het ziekenhuis worden opgenomen.
Na de oorlog keerde hij terug naar Keulen, ging er Germanistiek studeren — intussen kwam hij aan de kost als timmerman — en werd ambtenaar. En hij begon te schrijven. Vanaf 1951 kon Böll echt van zijn pen leven, als auteur en als vertaler. Hij zal in zijn geboortestad blijven wonen, een relatief kort verblijf in Ierland niet te na gesproken (Irisches Tagebuch - 1957).
Zijn eerste roman, Der Zug war pünktlich, werd in 1949 gepubliceerd. Het is het sterk visionaire verhaal van de jonge militair, die met de dagelijkse treinlading kanonnenvlees vanuit de Ruhr naar het oostfront vertrekt, in de klamme zekerheid dat hij een gewisse dood tegemoet treint. Vele romans, korte verhalen, hoorspelen en essays volgden. In 1972 ontving Böll de Nobelprijs voor de Literatuur, waarmee hij de eerste Duitser sinds Nelly Sachs in 1966, werd die deze prijs in ontvangst mocht nemen. Zijn werk is in meer dan 30 talen vertaald en hij is een van Duitslands meest gelezen schrijvers.
Zijn meest bekende werken zijn onmiskenbaar het uitzichtloze Billard um halb zehn, vervolgens ook Ansichten eines Clowns uit '63 waarin hij, via een rebelse hoofdfiguur, grondig afrekent met allerlei vormen van burgerlijke pose met conservatieve waarden als gezin, staat en kerk. Bölls verhouding met de katholieke kerk is altijd erg problematisch geweest. Hoewel hij wel gelovig was, verwierp hij de onfeilbaarheid van de paus. Bovendien stond hij erg wantrouwig tegenover de officiële kerk en haar autoriteiten, die hij verweet geen weerstand te hebben geboden tegen het (Nazi)regime, wel integendeel, en dus mee verantwoordelijk achtte voor de menselijke problemen in een miserabele Duitse maatschappij en ten slotte Gruppenbild mit Dame, waarin hij allerlei ambitieuze typetjes, notabele burgermannetjes en arrivisten met de billen bloot zet.
Direct na de oorlog, was Böll bezig met het verwerken van de herinneringen aan die tijd. Hij schreef over het effect -materieel en psychologisch- dat het had gehad op het leven van de gewone mensen. Zij waren in zijn werk de helden van het verhaal. De slechteriken waren autoritaire figuren; zoals de overheid, het bedrijfsleven en de Kerk. Hij maakte ze belachelijk, soms op humoristische toon, soms op zeer zwartgallige wijze. Zijn onderwerpen waren vooral het gebrek aan moed, de egocentrische mentaliteit en de misbruik van hun macht van deze autoriteiten. Zijn simplistische stijl maakte hem favoriet voor de Duitse lesboeken. Zijn werk wordt "Trümmerliteratur" genoemd.
Böll werd erg beïnvloed door de nazi-intocht in zijn stad: Keulen, waarvan ze hem ook nog verbannen. Ook was hij erg geschokt door de vernietiging van de stad door geallieerde bombardementen. In zijn leven maakte en onderhield hij talloze relaties met de burgers van Keulen, rijk of arm. Toen hij weer eens in een ziekenhuis lag, klaagden de zusters over de "laaggeklasseerden" die hun vriend Heinrich Böll kwamen bezoeken.
Hij was eens president van de International P.E.N. Hij reisde veel als vertegenwoordiger van een nieuw niet-nazi-Duitsland. Zijn verschijning en houding waren een enorm contrast met het bazige en agressieve type Duitser tijdens het Derde Rijk. Böll was vooral succesvol in Oost-Europa, door de vermeende donkere kant van het kapitalisme in zijn boeken. Alleen al in de Sovjet-Unie werden miljoenen van zijn boeken verkocht [2]. In 1967 ontving hij de Georg-Büchner-Preis.
Heinrich Böll stierf in 1985. De herinnering aan hem leeft nog steeds, onder andere in de Heinrich-Böll-Foundation en het speciale Heinrich-Böll-Archief in de bibliotheek van Keulen. Veel van dit werk is echter beschadigd geraakt, toen het gebouw in maart 2009 is ingestort.
Theater CV
Heinrich Böll heeft bijgedragen aan 7 productie(s).
Heinrich Böll heeft gewerkt in de volgende functies:
- Vertaling - Zie lijst (A-Z) of lijst (datum)
- Auteur (schrijver libretto, scenario) - Zie lijst (A-Z) of lijst (datum)
Het gehele overzicht van voorstellingen waaraan Heinrich Böll heeft meegewerkt, voor zover geregistreerd in de Theaterencyclopedie:
NB: Bij de carrièreoverzichten zijn de voorstellingen gekoppeld aan de premièredatum. Het kan echter voorkomen dat personen niet aan de première meewerkten, maar pas later bij de voorstelling betrokken raakten.
| Productie | Functie | Producent | Seizoen | Premièredatum | In regie van |
|---|---|---|---|---|---|
| Cäsar und Cleopatra | Vertaling | Düsseldorfer Schauspielhaus | 1966/1967 | 15 november 1966 | Karl Heinz Stroux |
| Een slok aarde | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Stichting Toneelgroep Studio | 1962/1963 | 7 mei 1963 | Kees van Iersel |
| Auteur (schrijver libretto, scenario) | Toneelgroep Theater | 17 september 1971 | |||
| Die verlorene Ehre der Katharina Blum | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Westfälisches Landestheater | 1976/1977 | 13 januari 1977 | Gerd-Theo Umberg |
| Meningen van clowns | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Cyclowns | 1985/1986 | 1 januari 1986 | Toke van Oorsouw |
| Vrouwen voor rivierlandschap | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Ro Theater | 1989/1990 | 24 november 1989 | Hubert Fermin |
| Meningen van een clown | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Arca | 1992/1993 | 30 oktober 1992 | Mia Grijp |
Bronnen
- ↑ Heinrich Böll, 'Brieven uit de oorlog, 1939-1945' (Amsterdam, 2007)
- ↑ Peter Bruhn/Henry Glade Heinrich Böll in der Sowjetunion 1952-1979 Berlin 1980 ISBN 3-503-01617-1