Uit TheaterEncyclopedie
(Doorverwezen vanaf Goethe)
Ga naar: navigatie, zoeken


UploadenAfbeeldingDef.png
NaamJohann Wolfgang von Goethe
Geboortedatum24 augustus 1749
Geboorteplaats Frankfurt am Main
Overlijdensdatum22 maart 1832
Overlijdensplaats Weimar
BeroepAuteur
DisciplineToneel
Externe databases:
DBNL
IMDb
VIAF

Johann Wolfgang von Goethe (JWG) (1749 – 1832) was een Duits wetenschapper, toneelschrijver, romanschrijver, filosoof, dichter, natuuronderzoeker en staatsman. Goethe was de schrijver van onder meer Faust, Die Leiden des jungen Werthers en Zur Farbenlehre. In 1782 werd hij in de adelstand verheven.

Vroege leven (1749-1775)

Goethe werd geboren in Frankfurt am Main als zoon van Johann Caspar Goethe en Catharina Elisabeth Textor. Zijn vader was een man van hoge status en rijkdom en hij zag persoonlijk toe op het vroege onderwijs van zijn zoon. De jonge Goethe studeerde rechten aan de universiteiten van Leipzig en Straatsburg. In 1772 ging hij werken aan het Reichskammergericht in Wetzlar, het hoogste gerechtshof van het Duitse Rijk.

Goethe in Weimar

Na een ongelukkige liefdesrelatie met Charlotte Buff verhuisde Goethe op uitnodiging van Karel August, hertog van Saksen-Weimar-Eisenach, in 1775 naar Weimar waar hij de rest van zijn leven doorbracht. Daar hield hij zich bezig met het afsluiten van zijn autobiografische prozawerk 'Aus meinem Leben', Dichtung und Wahrheit en zijn meesterwerk Faust 2 (1833). Daarvoor trad hij nog in staatsdienst van de hertog en hij werd o.a. belast met talloze politieke taken, het beheer van de financiën en de weg- en mijnbouw, het krijgswezen en later het beheer van het hoftheater.

Verblijf in Italië (1786-1788)

Goethe-Huis, Frankfurt
Woonhuis van Goethe in Weimar

In 1786 vertrok Goethe heimelijk naar Italië om de druk van de zaken te ontlopen en wellicht ook om zijn innige relatie met hofdame Charlotte von Stein iets te laten bekoelen. Zijn reis naar Italië kan worden opgevat in de traditie van kunstreizen (zgn. Grand Tours) in die tijd. Goethe overwoog om schilder te worden, maar hij stapte later toch van dat plan af. Zijn observaties van de Italiaanse kleurenpracht mondden later uit in zijn kleurenleer, die aanmerkelijk afwijkt van die van Isaac Newton. Ook kwam Goethe in Italië op het spoor van de oerplant. Hij ontdekte dat deze oerplant, waarvan alle plantensoorten kunnen worden afgeleid, niet als organisme in de natuur terug te vinden zou zijn, maar dat het als geestelijk model of concept moest worden opgevat.

Na een verblijf van enkele maanden in Rome reisde Goethe door naar Napels, waar hij de Vesuvius bestudeerde, en Sicilië. In 1788 werd hij door de hertog teruggeroepen naar Weimar, omdat hij steun nodig had bij militaire aangelegenheden. Hij nam deel aan de oorlogen tegen Frankrijk.

Latere leven (1794-1832)

De jaren na 1794 worden gekenmerkt door een hechte vriendschap met Friedrich Schiller, die voortduurde tot Schillers dood in 1805. Zij zagen elkaar als geestelijke gelijken, waarvoor zij de term "Homogenialität" ("homogenialiteit") bedachten. Onderwerp van gezamenlijke studie waren o.a. de gebeurtenissen rond de Franse Revolutie en de esthetica in de kunst. Uit deze samenwerking ontwikkelde zich een stijl, die wordt aangeduid met de term Weimarer Klassik.

Goethe had vele bekende mensen als vriend, onder meer de antropoloog Johann Blumenbach.

Nadat hij ongeschonden de plunderingen van de soldaten van Napoleons leger had doorstaan, trouwde Goethe in 1806 met Christiane Vulpius nadat hij lange tijd met haar had samengewoond. Uit deze relatie zijn vijf kinderen voortgekomen, waarvan alleen August von Goethe (1789-1830) langer leefde dan enkele dagen.

Vanaf 1794 heeft hij zijn leven hoofdzakelijk gewijd aan de literatuur en het afnemen van audiënties in zijn huis te Weimar. In de laatste jaren van zijn leven tekende zijn secretaris Johann Peter Eckermann gesprekken met Goethe op in het beroemd geworden boek Gespräche mit Goethe in den letzten Jahren seines Lebens. Na een leven van buitengewone productiviteit overleed hij op de leeftijd van 82 jaar in Weimar.


Johann Wolfgang von Goethe heeft bijgedragen aan 99 productie(s).

Johann Wolfgang von Goethe heeft gewerkt in de volgende functies:


Het gehele overzicht van voorstellingen waaraan Johann Wolfgang von Goethe heeft meegewerkt, voor zover geregistreerd in de Theaterencyclopedie:

NB: Bij de carrièreoverzichten zijn de voorstellingen gekoppeld aan de premièredatum. Het kan echter voorkomen dat personen niet aan de première meewerkten, maar pas later bij de voorstelling betrokken raakten.

Curriculum Vitae Theatrum
Productie Functie Producent Seizoen Premièredatum In regie van
Reintje de Vos voor de rechtbank Auteur (schrijver libretto, scenario) Gezelschap Tjasink 1871/1872 11 januari 1872
Faust Auteur (schrijver libretto, scenario) Hollandsch Tooneelgezelschap (o.l.v. Van Lier) 1882/1883 7 maart 1883
Faust Auteur (schrijver libretto, scenario) Tournée Schürmann 1900/1901 7 oktober 1900
Faust Auteur (schrijver libretto, scenario) Afdeling Toneel Amsterdamsch Lyrisch Tooneel 1902/1903 2 september 1902
Faust Auteur (schrijver libretto, scenario) N.V. Het Tooneel 1917/1918 30 maart 1918 Willem Royaards
Goethe's Faust Auteur (schrijver libretto, scenario) N.V. Het Tooneel 1917/1918 30 maart 1918 Willem Royaards
Faust Auteur (schrijver libretto, scenario) Koninklijke Vereeniging Het Nederlandsch Tooneel (K.V.H.N.T.) 1920/1921 27 maart 1921 Willem Royaards
Egmond Auteur (schrijver libretto, scenario) Gezelschap Louis Saalborn 1932/1933 8 december 1932 Louis Saalborn
Goethe's Faust (Uit het gouden boek der Muze) Auteur (schrijver libretto, scenario) Artistieke Werkgemeenschap Het Nederlandsch Tooneellyceum 1941/1942 4 september 1941 Paul Huf sr.
Torquato Tasso Auteur (schrijver libretto, scenario) Wiener Burgtheater 1940/1941 21 mei 1942 Lothar Müthel
Iphigeneia in Tauris Auteur (schrijver libretto, scenario) N.V. Het Residentie Tooneel 1942/1943 19 september 1942 Johan de Meester jr.
Iphigeneia in Tauris Auteur (schrijver libretto, scenario) Toneelgroep Comedia 1946/1947 9 november 1946 Cor Hermus
Egmond Auteur (schrijver libretto, scenario) Amsterdams Toneelgezelschap (A.T.G.) 1947/1948 5 mei 1948 Louis Saalborn
Faust Auteur (schrijver libretto, scenario) Zwitsers Toneelensemble 1949/1950 26 september 1949 Biberti Leopold
De medeplichtigen Auteur (schrijver libretto, scenario) Stichting Jeugdtheater Het Masker (1954-1965) 1956/1957 9 juli 1957 Jan van der Linden
Iphigenie auf Tauris Auteur (schrijver libretto, scenario) Ruhrfestspiele Recklinghausen 1957/1958 7 november 1957 Gustav Rudolf Sellner
Torquato Tasso Auteur (schrijver libretto, scenario) Studio Münster 1961/1962 10 oktober 1961 Peter Otten
Faust Auteur (schrijver libretto, scenario) Westdeutsches Tourneetheater 1961/1962 5 februari 1962
Stella Auteur (schrijver libretto, scenario) Holland Festival 1962/1963 2 juli 1963 Rudolf Steinboeck
Iphigeneia in Tauris Auteur (schrijver libretto, scenario) Toneelgroep Centrum 1963/1964 18 januari 1964 Robert Freitag
Faust Auteur (schrijver libretto, scenario) Stichting Nieuw Rotterdams Toneel 1964/1965 2 oktober 1964 Richard Flink
Faust I Auteur (schrijver libretto, scenario) Düsseldorfer Schauspielhaus 1967/1968 16 januari 1968 Karl Heinz Stroux
Faust II Auteur (schrijver libretto, scenario) Düsseldorfer Schauspielhaus 1967/1968 7 mei 1968 Karl Heinz Stroux
Iphigenie auf Tauris Auteur (schrijver libretto, scenario) Holland Festival 1967/1968 2 juli 1968 Prof. Leopold Lindtberg
Faust I Auteur (schrijver libretto, scenario) Düsseldorfer Schauspielhaus 1971/1972 7 maart 1972 Karl Heinz Stroux
Collage van scènes uit en improvisaties op de romantiek Auteur (schrijver libretto, scenario) Theaterschool 1973/1974 30 mei 1974 Jan Joris Lamers
Der Urfaust Auteur (schrijver libretto, scenario) Westfälisches Landestheater 1976/1977 25 maart 1977 Rudolf Seitz
Iphigenie auf Taris Auteur (schrijver libretto, scenario) Stuttgart Novalis Bühne 1977/1978 19 november 1977 Wilfried Hammacher
Faust II Auteur (schrijver libretto, scenario) Euro-Studio 1977/1978 5 maart 1978 Günther Penzoldt
Iphigenie auf Tauris Auteur (schrijver libretto, scenario) Holland Festival 1978/1979 10 juni 1979 Claus Peymann
Torquato Tasso Auteur (schrijver libretto, scenario) Stichting Theaterunie 1982/1983 14 mei 1983 Frans Strijards
Der Gross-Coptha Auteur (schrijver libretto, scenario) Holland Festival 1982/1983 17 juni 1983 Augusto Fernandes
Clavigo Auteur (schrijver libretto, scenario) Theatergroep Piek 1983/1984 25 april 1984 Aram Adriaanse
Egmond Auteur (schrijver libretto, scenario) Toneelgroep Theater 1984/1985 16 november 1984 Gees Linnebank
Torquato Tasso Auteur (schrijver libretto, scenario) Publiekstheater 1985/1986 27 september 1985 Karst Woudstra
Lustspel I & II Auteur (schrijver libretto, scenario) Theater Extra 1985/1986 23 oktober 1985 Paul Ruven
Wilhelm Meisters leerjaren Auteur (schrijver libretto, scenario) Mugmetdegoudentand 1985/1986 2 november 1985 Jan Ritsema
Faust I & II Auteur (schrijver libretto, scenario) Toneelgroep De Appel 1985/1986 15 november 1985 Hans Croiset
Johann Auteur (schrijver libretto, scenario) Stichting Schnauzer 1985/1986 5 december 1985 Frans Weisz
Tasso Auteur (schrijver libretto, scenario) Shaffy, Amsterdam 1985/1986 8 april 1986 Ton Kas, Willem de Wolf
Urfaust Auteur (schrijver libretto, scenario) Handke-Weiss Gezelschap 1985/1986 26 juni 1986 Johnny Kuiper
Egmont Auteur (schrijver libretto, scenario) Deutsches Theater 1986/1987 4 september 1986 Friedo Solter
Reineke Fuchs Auteur (schrijver libretto, scenario) Deutsches Theater 1986/1987 21 september 1986 Cox Habbema
Clavigo Auteur (schrijver libretto, scenario) Zuidelijk Toneel Globe 1986/1987 9 oktober 1986 Stephan Kimmig
De zeven reizen van Dr. Faust Auteur (schrijver libretto, scenario) Nederlands Figurentheater De Trekwagen 1986/1987 24 februari 1987 Wendy van Campen
De natuurlijke verwantschap Auteur (schrijver libretto, scenario) Stichting Toneelschuur Producties 1987/1988 16 januari 1988 Rieks Swarte
Mignon ( ) Auteur (schrijver libretto, scenario) WALPURGISnacht VZW 1988/1989 1 maart 1989 Paul Peyskens
Clavigo Auteur (schrijver libretto, scenario) Studio Amsterdam 1988/1989 17 maart 1989 Maarten Verhoef
Stella Auteur (schrijver libretto, scenario) Rosas VZW 1989/1990 2 maart 1990
Iphigeneia in Tauris Auteur (schrijver libretto, scenario) Theater van het Oosten 1990/1991 15 maart 1991 Charlotte Kleist
Der Zauberflöte Zweiter Theil Auteur (schrijver libretto, scenario) Holland Festival Oude Muziek Utrecht 1991/1992 10 september 1991 Thomas de Neve
De Tasso Auteur (schrijver libretto, scenario) Maatschappij Discordia 1991/1992 9 november 1991 Jan Joris Lamers
Torquato Tasso Auteur (schrijver libretto, scenario) De Tijd vzw 1991/1992 28 januari 1992 Lucas Vandervost
Torquato Tasso Auteur (schrijver libretto, scenario) Stuk Kunstencentrum vzw 1991/1992 31 maart 1992 Paul Peyskens
Torquato Tasso Auteur (schrijver libretto, scenario) FRASCATI, Amsterdam 1991/1992 13 april 1992 Koos Terpstra
Iphigenia op Tauris Auteur (schrijver libretto, scenario) Het Nationale Toneel 1991/1992 2 juni 1992 Ger Thijs
De natuurlijke dochter Auteur (schrijver libretto, scenario) Dito'Dito 1991/1992 5 juni 1992
Het sprookje van de groene slang en de schone lelie Auteur (schrijver libretto, scenario) Nederlands Eurythmie Ensemble 1992/1993 22 september 1992 Werner Barfod
Stella, een stuk voor verliefden Auteur (schrijver libretto, scenario) Stichting FACT 1993/1994 24 september 1993 Peter Pluymaekers
Oerfaust Auteur (schrijver libretto, scenario) Stichting FACT 1993/1994 26 februari 1994 Ernst Braches
Stella Auteur (schrijver libretto, scenario) 1993/1994 21 juni 1994 Christina Friedrich
Rosa Auteur (schrijver libretto, scenario) Raw Material 1994/1995 22 september 1994 Josette Bushell-Mingo
Götz von Berlichingen met de ijzeren hand Auteur (schrijver libretto, scenario) 't Barre Land 1995/1996 26 september 1995 Annet Kouwenhoven
Die Braut von Korinth Auteur (schrijver libretto, scenario) Stichting MDBK, (Muziek Dans, & Beeldende, Kunst) 1 februari 1996 Petra de Haan
Die Braut von Korinth Auteur (schrijver libretto, scenario) Dans & Beeldende Kunst) Stichting MDBK (Muziek 1995/1996 1 februari 1996 Petra de Haan
Tasso Auteur (schrijver libretto, scenario) Amphitheater 1996/1997 30 januari 1997 Kees Roorda
Torquato Tasso Auteur (schrijver libretto, scenario) Theater Kikker 1996/1997 1 april 1997 Erik-Ward Geerlings
Torquato Tasso Auteur (schrijver libretto, scenario) 't Barre Land 1996/1997 2 april 1997 't Barre Land
Torquato Tasso Auteur (schrijver libretto, scenario) Würz 1996/1997 2 april 1997 Jules Terlingen
Faust Auteur (schrijver libretto, scenario) Het Zuidelijk Toneel 1997/1998 15 januari 1998 Guy Cassiers
Faust deel een en twee van Von Goethe Auteur (schrijver libretto, scenario) Rotterdams centrum voor theater 1998/1999 14 augustus 1998 Paul Röttger
Pinocchio Faust Auteur (schrijver libretto, scenario) Theater an der Ruhr 1998/1999 17 december 1998 Roberto Ciulli
Tempelscène uit Het sprookje van de groene slang Auteur (schrijver libretto, scenario) Else Klink Eurythmie Ensemble 1998/1999 27 april 1999
Stella Auteur (schrijver libretto, scenario) Schaubühne am Lehniner Platz 1998/1999 15 juni 1999 Andrea Breth
Stella - Ein Schauspiel für Liebende Auteur (schrijver libretto, scenario) Schaubühne am Halleschen Ufer 1998/1999 16 juni 1999 Andrea Breth
Aanvankelijk onder de naam Stella Auteur (schrijver libretto, scenario) Toneelspelersgezelschap STAN 1999/2000 18 februari 2000 Steven van Watermeulen, Sara de Roo
Total Masala Slammer Auteur (schrijver libretto, scenario) Productiehuis Rotterdam (Rotterdamse Schouwburg) 2001/2002 31 augustus 2001 Michael Laub
Torquato Tasso Auteur (schrijver libretto, scenario) Noord Nederlands Toneel 2002/2003 19 september 2002 Koos Terpstra
Uur U Auteur (schrijver libretto, scenario) Theater van de Verloren Tijd 2003/2004 25 april 2004 Sjon Brands
Faust Inc. Auteur (schrijver libretto, scenario) Stichting Grand Theatre 2003/2004 28 mei 2004 Ben Smit
Torquato Tasso Auteur (schrijver libretto, scenario) Zeeland Nazomerfestival 2005/2006 7 augustus 2005 Albert Lubbers
Faust Auteur (schrijver libretto, scenario) Theater Nomade 2006/2007 30 augustus 2006 Ab Gietelink
Egmont Auteur (schrijver libretto, scenario) Rotterdams Philharmonisch Orkest 2006/2007 10 september 2006 Michiel Dijkema
Torquato Tasso, een toneelstuk Auteur (schrijver libretto, scenario) 't Barre Land 2006/2007 1 november 2006 't Barre Land
Faust Auteur (schrijver libretto, scenario) Meno Fortas 2007/2008 7 februari 2008 Eimuntas Nekrosius
De nacht van Doctor Faust, scènes uit Goethes Faust Auteur (schrijver libretto, scenario) Amsterdams Marionetten Theater 2010/2011 12 februari 2010 Hendrik Bonneur, Frederieke Cannegieter
De nacht van Doctor Faust, scènes uit Goethes Faust Auteur (schrijver libretto, scenario) Theater, Amsterdams Marionetten 12 februari 2010 Hendrik Bonneur, Frederieke Cannegieter
Faust I Auteur (schrijver libretto, scenario) Het Nationale Toneel 2010/2011 23 januari 2011 Johan Doesburg
Faust II Auteur (schrijver libretto, scenario) Het Nationale Toneel 2010/2011 23 januari 2011 Johan Doesburg
Faust Auteur (schrijver libretto, scenario) Theatergroep Suburbia 2010/2011 7 april 2011 Esther Bolte
Een Faust Auteur (schrijver libretto, scenario) Theatergroep Suburbia 2010/2011 9 april 2011 Esther Bolte
Mijn Faust Auteur (schrijver libretto, scenario) 24 januari 2014 Jellie Schippers
Tasso Auteur (schrijver libretto, scenario) Het Nationale Toneel 2014/2015 13 september 2014 Theu Boermans
Het lijden van de jonge Werther Auteur (schrijver libretto, scenario) Stichting Toneelschuur Producties 2017/2018 23 september 2017 Eline Arbo
Rameaus Neffe Vertaling Berlijn Renaissance Theater 1968/1969 16 april 1969 Kurt Raeck
Alles unter einem Hut: Heiteres und Romantisches aus fremden Ländern Muziek Eurythmie Bühne Hamburg 1988/1989 8 februari 1989
Mehr-meer / Piloot Muziek Enterart 2003/2004 6 april 2004 Bas Groenenberg
Het sprookje van de groene slang en de schone lelie Muziek Eurythmie Ensemble Hamburg 2005/2006 9 maart 2006
OustFaust Bedacht naar Het Nationale Theater 2021/2022 12 maart 2022 Theu Boermans, Marjolein Polman

Belangrijkste werken

Die Leiden des jungen Werthers

De belangrijkste werken die Goethe heeft gemaakt voor hij naar Weimar ging, waren zijn tragedie Götz von Berlichingen (1773) (dit werk heeft hem zijn beroemdheid gebracht) en zijn Die Leiden des jungen Werthers, een roman die enorm populair werd gedurende de 'Sturm und Drang'-periode. Tijdens zijn jaren in Weimar, voordat hij Schiller ontmoette, begon hij met het schrijven van Wilhelm Meister. Hij schreef de toneelstukken Iphigenie, Egmont, Torquato Tasso, en zijn Reineke Fuchs. Bij de periode van zijn vriendschap met Schiller horen de voortzetting van Wilhelm Meister, de mooie idylle Hermann und Dorothea en Romeinse Elegieën. In de laatste periode, na Schillers dood in 1805 horen Faust, Die Wahlverwandschaften, zijn autobiografie Dichtung und Wahrheit, zijn Italiaanse Reis, veel wetenschappelijk werk, ca. 16000 brieven en een serie verhandelingen over Duitse kunst.

Nadat zijn laatste kleinzoon was overleden, werden zijn boeken eigendom van de groothertogin van Saksen-Weimar-Eisenach, Sophie. Zij richtte het Goethe-Schiller-Archiv op.

Interesses

In het kader van zijn pogingen om de mijnen in het Thüringer Woud opnieuw leven in te blazen, verhevigde zich Goethes interesse in en onderzoek naar geologie en mineralogie en de natuurwetenschappen in het algemeen (het mineraal goethiet is naar hem vernoemd). Bij de bestudering van menselijke schedels ontdekte hij het tussenkaaksbeen, een bij de mens vergroeid stuk bot dat voordien alleen bij dieren was aangetroffen. Met deze ontdekking inspireerde hij later onder andere Charles Darwin. Toch ligt Goethes verdienste voor de natuurwetenschappen niet zozeer bij de onderzoeken die hij heeft uitgevoerd, maar veeleer bij de methode die hij bij deze onderzoeken hanteerde.

West-östlicher Diwan

Kort voor zijn reis naar Frankfurt am Main in 1814, waar hij geheimraad Johann Jakob Willemer en diens veel jongere vrouw Marianne bezocht, werd hem een in het Duits vertaalde verzameling Perzische gedichten - Der Diwan des Mohammed Schemseddin Hafis - toegezonden. Deze verzameling (Farsi: diwan, ديوان) gedichten van de soefi-dichter Hafiz (ca. 1320 in Shiraz - ca. 1390) boeide hem direct en inspireerde hem tot het schrijven van zijn West-östlicher Diwan, waarvan Erschaffen und Beleben van 21 juni 1814 het eerste gedicht was. Het openingsgedicht draagt de titel Hegire en brengt de emigratie van Mohammed van Mekka naar Medina (hidjra) in herinnering. Goethes liefde voor Marianne heeft vele gedichten van de Divan geïnspireerd en hij heeft zelfs enkele gedichten van haar hand opgenomen, zonder haar naam overigens te vermelden.

Een in Goethe-biografieën vaak onderbelicht aspect is Goethe's belangstelling voor oosterse religies, die het meest duidelijk tot uitdrukking komt in de West-östlicher Diwan.

Al in 1772 begon Goethe aan een toneelstuk onder de titel Mahomet als repliek op François-Marie Arouet (beter bekend als Voltaire) Le fanatisme ou Mahomet le Prophète, waarvan echter slechts fragmenten bekend zijn. Het bekendste fragment is het gedicht Mahomets Gesang. In 1799 maakte Goethe een becommentarieerde vertaling van Voltaires drama.

De Oostenrijkse componist Franz Schubert bewonderde Goethe zeer en zette een groot aantal gedichten van Goethe, o.a. Gretchen am Spinnrade en Erlkönig, op muziek, maar ondervond van Goethe onverschilligheid.

Varia

De liefde tussen Goethe en de 19-jarige Ulrike die hemzelf inspireerde tot de Marienbader Elegie (1823) werd door Martin Walser als onderwerp genomen voor zijn roman Ein liebender Mann [1].

Goethe heeft een recensie geschreven in de Frankfurter Gelehrten Anzeigen van het (anoniem) door Belle van Zuylen geschreven boek Le Noble, anomiem uitgegeven in het Duits onder de titel Die Vorzüge des alten Adels, Lemgo, Meyer, 1772.

Bibliografie

Titelpagina van Goethes werken, eerste boek, uitgave 1827
  • 1766-1767 Annette-Lieder
  • 1768 Die Laune des Verliebten; (herdersspel; in 1806 in boekvorm)
  • 1769 Neue Lieder
  • 1769 Die Mitschuldigen; (blijspel; in 1787 in boekvorm)
  • 1771 Friederieke-Lieder
  • 1773 Götz von Berlichingen mit der eisernen Hand; (drama)
  • 1774 Neueröffnetes moralisch-politisches Puppenspiel
  • 1774 Ein Fastnachtsspiel vom Pater Bray
  • 1774 Jahrmarktsfest zu Plundersweilern
  • 1774 Götter, Helden und Wieland; (klucht)
  • 1774 Die Leiden des jungen Werthers; (roman in brieven)
  • 1774 Clavigo; (treurspel)
  • 1775 Erwin und Elmire; (toneelspel met zang)
  • 1775 In allen guten Stunden; (vrijmetselaars volkslied)
  • 1776 Wilhelm Meisters theatralische Sendung; („Urmeister“ roman; in boekvorm 1911)
  • 1776 Stella; (toneelspel voor verliefden)
  • 1778 Der Fischer
  • 1779 Iphigenie auf Tauris; (proza; in boekvorm 1787)
  • 1780 Torquato Tasso drama; (in boekvorm 1790)
  • 1786 Über den Zwischenkiefer der Menschen und der Tiere
  • 1787 Die Leiden des jungen Werthers. 2e versie; (roman in brieven); (Ned. vert.: 2002; 'Het lijden van de jonge Werther'; door: T. Cornips)
  • 1788 Egmont; (treurspel, 1775); (over Lamoraal graaf van Egmont, prins van Gaveren [1522-1568])
  • 1790 Venezianische Epigramme
  • 1790 Faust. Ein Fragment
  • 1790 Die Methamorphose der Planzen
  • 1791 Beiträge zur Optik
  • 1792 Gros-Cophta; (blijspel)
  • 1792-1793 Die Aufgeregten
  • 1793 Der Bürgergeneral; (blijspel)
  • 1795 Die Unterhaltungen deutscher Ausgewanderten; (raamvertellingen; met:
    • Bassompierres Geschichte von der schönen Krämerin;
    • Der Prokurator;
    • Ferdinands Schuld und Wandlung;
    • Die Sängerin Antonelli;
    • Das Märchen; (Ned. vert.: 1997; 'Het sprookje van de groene slang en de schone Lelie')
  • 1796 Wilhelm Meisters Lehrjahre; (Ned. vert. : 1982; 'Wilhelm Meisters leerjaren'; door: Pim Lukkenaer)
  • 1796 Die Geschichte von Mignons Eltern; (verhaal uit: Wilhelm Meisters Lehrjahre)
  • 1796 Xenien; (gedicht geschreven met Friedrich Schiller)
  • 1797 Novelle
  • 1797 Propylaën
  • 1797 Achilleis
  • 1797 Faust. 1. Teil; (in boekvorm in 1808); (vertaald in 1879 door J.J.L. Ten Kate en in 1911 als 'Faust deel Een' door C.S. Adama van Scheltema)
  • 1804 Die natürliche Tochter; (treurspel)
  • 1805 Epilog zur Schillers Glocke
  • 1807 Wilhelm Meisters Wanderjahre; (roman; in boekvorm in 1821; uitgebreide versie 1829); (en met de verhalen:
    • Der Mann von funfzig Jahren;
    • Die pilgernde Törin;
    • Die gefährliche Wette;
    • Die neue Melusine;
    • Sankt Joseph der Zweite;
    • Wer ist der Verräter?;
    • Nicht zu weit; [1829])
  • 1808 Sonette
  • 1808 Pandora; (feestelijk spel; in boekvorm in 1817)
  • 1809 Die Wahlverwandtschaften; (tekstvorm); (Ned. vert.: 1979; 'Natuurlijke verwantschap'; door: P. Lukkenaer)
  • 1810 Zur Farbenlehre; (Ned. vert.: 2004; 'Kleurenleer')
  • 1816 Kunstschätze am Rhein, Main und Neckar
  • 1817 Italienische Reise; (Ned. vert.: 2005; 'Italiaanse Reis'; door: Wilfred Oranje)
  • 1817 Die guten Weiber
  • 1823 Marienbader Elegie
  • 1832 Faust. 2. Teil; (vertaald in 1879 door J.J.L. Ten Kate en in 1920 als 'Faust deel Twee' door Nico van Suchtelen)
  • 1832 Nachgelassene Schriften

periode 1816-1832 publicaties in het tijdschrift: 'Ueber Kunst und Altertum'

Gedichten

  • 1774 Prometheus
  • 1774 Geistesgruß
  • 1782 Erlkönig
  • 1790 Römische Elegien; (gedichtenbundel)
  • 1794 Reikene Fuchs; (dierenepos)
  • 1797 Der Zauberlehrling
  • 1797 Hermann und Dorothea; (idylle in hexameter)
  • 1815 Vom Sänger hat man viel erzählt; (vrijmetselaarsgedicht als dank aan de zangers)
  • 1816 Wenn die Liebste zum Erwidern; (vrijmetselaarsgedicht voor het verzwijgen)
  • 1819 West-Östlicher Diwan; (gedichtenbundel)
  • 1811-1833 Aus meinem Leben - Dichtung und Wahrheit; (autobiografisch)
  • 2002 De mooiste van Johann Wolfgang von Goethe; (Ned. vert. door: Paul Claes)

Overig werk

  • 1776 Die Geschwister; (toneeldrama in één akte)
  • 1809 Die wunderlichen Nachbarskinder; (novelle)
  • 1811 Der neue Paris
  • 1814 Sankt-Rochus-Fest zu Bingen
  • 1821 Einleitung zu den Trauerreden; (treurrede voor vrijmetselaars bij het overlijden van de meester van de 'Stuhl Ridel', Cornelius Johann Rudolf Ridel [1759–1821])
  • 1822 Kampagne in Frankreich; (een bericht)
  • 1830 Rede zum brüderlichen Andenken Wielands; (treurrede voor vrijmetselaars)
  • 1830 Dem würdigen Bruderfeste: „Fünfzig Jahre sind vorüber“; (poëtische dankrede bij zijn 50-jarig jubileum als vrijmetselaar)
  • 1816-1832 Über Kunst und Altertum; (geschreven met Johann Heinrich Meyer, [1760-1832])
  • 1833 Maximen und Reflexionen; (postuum verschenen)
  • 2005 Goethe - Schiller, briefwisseling / druk 1; (Ned. vert. door: A.J. Leemhuis)
  • Belagerung von Mainz
  • Claudine von Villa Bella; (toneelspel)
  • Proserpina; (Monodrama)
  • Satyros, oder Der vergötterte Waldteufel; (toneeldrama)

Vertalingen

  • 1797 Das Leben des Benvenuto Cellini
  • 1802 Mahomet; (bewerkte tragedie van Voltaire)

Literatuur, een kleine selectie

  • 1977 Johann Wolfgang Goethe, Sämtliche Werke, 18 banden, Artemis-Gedenkenausgabe dtv-Dündruck, Zürich, 1977, ISBN 3-7608-2527-3
  • 1994 Goethe - Leben und Werk; van: Karl Otto Conrady
  • 2003 Goethe - sein Leben und seine Zeit; van: Richard Friedenthal
  • 1992 Goethe: The Poet and the Age: Poetry of Desire; van: Nicholas Boyle
  • 1998 Goethe-Lexikon; van: Gero von Wilpert
  • 1998 Mein Leben ein einzig Abenteuer, Johann Wolfgang Goethe Biografie; van: Klaus Seehafer, Aufbau Verlag, Berlin 1998, ISBN 3-351-02471-1
  • 1992 Schein Kritik Utopie. Zu Goethe und Hegel; van: Renate Wieland
  • 2001 Katharina Mommsen: Goethe und der Islam, Insel Verlag, Frankfurt am Main, 2001, ISBN 3-458-34350-4
  • 2003 Goethe und Anna Amalia – eine verbotene Liebe; van: Ettore Ghibellino
  • 2002 Goethe zur Einführung; van: Peter Matussek
  • 2005 Faust & levenskunst; van: H.E.S. Woldring

Zie ook

Noten

  1. Martin Walser Ein liebender Mann, uitg. Rowohlt (2008). Gerecenseerd in NRC Handelsblad 18 april 2008 door Anneriek de Jong. Nederlandse vertaling: Een liefhebbende man, uitg. De Geus (2009)

Externe links