Uit TheaterEncyclopedie
Ga naar: navigatie, zoeken


UploadenAfbeeldingDef.png
NaamGodfried Bomans
Volledige naamGodfried Jan Arnold Bomans
Geboortedatum2 maart 1913
Geboorteplaats 's-Gravenhage
Overlijdensdatum22 december 1971
Overlijdensplaats Heemstede
BeroepAuteur
 Website
Externe databases:
DBNL
IMDb
VIAF

Godfried Bomans (1913-1971) was een Nederlands schrijver en mediapersoonlijkheid.

Bomans was vele jaren de meest gelezen schrijver van Nederland. Hij heeft meer dan 60 boeken en vele andere geschriften op zijn naam staan. Hij heeft tijdens zijn leven weinig officiële erkenning gekregen, in ieder geval niet in de vorm van een literaire prijs. De literaire kritiek weet nog altijd niet goed wat ze met hem aan moet. Zijn werk is moeilijk onder één noemer te brengen, maar hij was zeker een groot stilist. Het werk van Bomans heeft als kenmerk wendbaarheid, een groot gevoel voor humor en een onverslijtbare ironie. Bomans kon zowel zeer ernstig als zeer lichtvoetig schrijven.

Bomans werd bij het grote publiek vooral populair door zijn roman Erik of het klein insectenboek (tien drukken in het verschijningsjaar 1941) en na de Tweede Wereldoorlog met de strip Pa Pinkelman in de Volkskrant, en weer wat later met zijn columns op de voorpagina van die krant, zijn stukken in Elsevier en zijn radio- en tv-optredens. In oktober 2000 schonk de weduwe van Godfried Bomans zijn archief aan het Nederlands Letterkundig Museum.

Bomans was een groot kenner van het werk van Charles Dickens. Hij speelde een belangrijke rol bij het tot stand komen van de vertaling in het Nederlands van het complete werk van Dickens, die in de jaren vijftig van de twintigste eeuw in pocketformaat door Uitgeverij Het Spectrum werd uitgegeven. De lang verwachte biografie van Dickens heeft hij echter nooit geschreven.


Godfried Bomans heeft bijgedragen aan 20 productie(s).

Godfried Bomans heeft gewerkt in de volgende functies:


Het gehele overzicht van voorstellingen waaraan Godfried Bomans heeft meegewerkt, voor zover geregistreerd in de Theaterencyclopedie:

NB: Bij de carrièreoverzichten zijn de voorstellingen gekoppeld aan de premièredatum. Het kan echter voorkomen dat personen niet aan de première meewerkten, maar pas later bij de voorstelling betrokken raakten.

Curriculum Vitae Theatrum
Productie Functie Producent Seizoen Premièredatum In regie van
Titel niet bekend Auteur (schrijver libretto, scenario) Roosje Driessen 1939/1940 10 september 1940
Vanavond om 8 uur Auteur (schrijver libretto, scenario) Cabaret Wim Sonneveld 1946/1947 2 januari 1947 Wim Sonneveld
De pianist Auteur (schrijver libretto, scenario) Cia van Boort 1963/1964 23 december 1963
De beroemde vrouw Auteur (schrijver libretto, scenario) Cia van Boort 1963/1964 23 december 1963
Bill Clifford Auteur (schrijver libretto, scenario) Opera Forum 1964/1965 5 oktober 1964 Paul Pella
Huis-tiran Auteur (schrijver libretto, scenario) Theater Wim Zomer BV 1971/1972 13 december 1971 Wim Zomer
Godfried Bomans Auteur (schrijver libretto, scenario) Tine Ruysschaert 1984/1985 14 januari 1983 Luc Lutz
Godfried Bomans: sprookjesverteller Auteur (schrijver libretto, scenario) Tine Ruysschaert 1982/1983 14 januari 1983 Luc Lutz
Sprookjesverteller Auteur (schrijver libretto, scenario) Impresariaat Lumen BV 1984/1985 14 januari 1983
Godfried Bomans: sprookjesverteller Auteur (schrijver libretto, scenario) Tine Ruysschaert 14 januari 1983 Luc Lutz
Rozen aan de kapstok Auteur (schrijver libretto, scenario) Arthur Boni 1982/1983 2 april 1983
Als liefde antwoord is Auteur (schrijver libretto, scenario) Paljas Produkties VZW 1983/1984 12 september 1983 Leo Haelterman
Sprookjes van Bomans Auteur (schrijver libretto, scenario) Mirjam Mare's Verhalend Theater 1986/1987 31 augustus 1986
Erik of het klein insectenboek Auteur (schrijver libretto, scenario) De Paardenkathedraal 1992/1993 11 oktober 1992 Henk van Ulsen
Erik Auteur (schrijver libretto, scenario) Theater Egypte 1993/1994 6 november 1993 An de Donder, Johanna de Donder
Geloof mij maar niet Auteur (schrijver libretto, scenario) Stichting De Tak / Kees van Loenen 1995/1996 30 december 1995
Kerst- en winterverhalen Auteur (schrijver libretto, scenario) Verteltheater van Pagée 2002/2003 18 december 2002 Peter van Pagée
Uur U Auteur (schrijver libretto, scenario) Theater van de Verloren Tijd 2003/2004 25 april 2004 Sjon Brands
Godfried Auteur (schrijver libretto, scenario) 26 december 2013 Ina Veen
Godfried Auteur (schrijver libretto, scenario) Firma Rieks Swarte, HETPALEIS 26 december 2013 Ina Veen
Godfried Bomans Titel Tine Ruysschaert 1984/1985 14 januari 1983 Luc Lutz

Levensbeschrijving

Godfried was een zoon van Johannes Bernardus Bomans (1885-1941) en Arnoldina Josephina Oswalda Reynart (1883-1955), en werd vernoemd naar zijn peetoom Godefridus (Frits) Keunen (1853-1914), die getrouwd was met een halfzuster van Bomans' moeder. In latere verhalen komt regelmatig een oom Frits voor.

In 1913 begon zijn vader een advocatenpraktijk in Haarlem waarheen de familie verhuisde; Godfried was nog maar een paar maanden oud. Hij heeft zich zijn leven lang Haarlemmer gevoeld. Zijn vader werd voor de Rooms-Katholieke Staatspartij gekozen tot lid van de Tweede Kamer wat hij tot 1929 bleef. Hij was ook, tot zijn onverwachte overlijden in 1941, gedeputeerde van de provincie Noord-Holland. Vader Bomans, sinds 1933 woonachtig op Berkenrode onder Heemstede, publiceerde onder andere een geruchtmakende serie historische romans, de Donald-cyclus, onder het pseudoniem J.B. van Rode.

In 1926 ging Bomans naar het Triniteitslyceum in Overveen en van 1933 tot 1939 studeerde hij aan de Universiteit van Amsterdam. Hij behaalde er zijn kandidaatsexamen Rechten in 1936. Van 1938 tot 1939 was Bomans redacteur van het studentenweekblad Propria Cures. In 1939 vertrok Bomans plotseling naar Nijmegen, waar hij zich inschreef als student Wijsbegeerte. Hij werd er actief lid van het cultureel dispuut De Gong. In 1941 verloofde hij zich met Gertrud Maria ('Pietsie') Verscheure. Eind 1939 schreef hij, nog steeds in Nijmegen, zijn bekendste werk: Erik of het klein insectenboek dat in december 1939 werd uitgegeven bij Het Spectrum.

In 1941 was hij voor het eerst officieel Sinterklaas, in Nijmegen. Ook later zou hij bij intochten op tv in die rol optreden. In 1943 gaf hij zijn studie op en verhuisde terug naar Haarlem. Op 14 april 1944 trouwde hij in Nijmegen met Pietsie Verscheure. Tegen het eind van de oorlog dook hij onder in Aerdenhout toen er razzia's werden gehouden voor gedwongen tewerkstelling in nazi-Duitsland. Het kerkelijk huwelijk vond pas na de oorlog plaats, op 17 augustus 1945.

Reeds als middelbare scholier had Bomans literaire belangstelling; zo was hij redacteur van schoolkranten en publiceerde hij korte verhalen, ook in literaire tijdschriften en studentenbladen.

Bomans debuteerde in 1932, onder het pseudoniem Bernard Majorick, met Drijfjacht en Gebed voor Nederland. In datzelfde jaar schreef hij ook het historische toneelstuk Bloed en liefde, waarin zijn karakteristieke humor al duidelijk herkenbaar is. De memoires of gedenkschriften van Mr. P(ieter) Bas verschenen in december 1936, met tekeningen van zijn jeugdvriend Harry Prenen die ook latere boeken van Bomans zou illustreren. Met Prenen richtte hij in hetzelfde jaar de "Rijnlandsche Academie" op, een pseudogewichtig genootschap waarmee zij de aangekondigde demping van de Haarlemse Bakenessergracht wilden voorkomen. Zij slaagden overigens in hun opzet. De Rijnlandsche Academie werd daarna vooral in een uitvoerige, maar helaas nooit gepubliceerde correspondentie voortgezet.

Bomans had twaalf jaar (van 1940 tot 1952) nodig om de Pickwick Papers van Dickens te vertalen. Na de Tweede Wereldoorlog was er veel werk voor Bomans: hij werd aangesteld als kunstredacteur van de Volkskrant (tot 1946) en redacteur bij Elseviers Weekblad (tot 1949). Zijn strip Pa Pinkelman en Tante Pollewop, vanaf november 1945 in de Volkskrant, met tekeningen van Carol Voges, is een begrip geworden. (De strip werd in 1976 door de Katholieke Radio Omroep (KRO) voor televisie bewerkt, met Ton van Duinhoven in de rol van Pa Pinkelman en Maya Bouma als Tante Pollewop)

In 1950 riep Bomans de Haarlemmers op om lid te worden van de op te richten Haarlemse Sociëteit Teisterbant. De sociëteit die onder haar 180 leden Lodewijk van Deyssel, Mari Andriessen, de later geroyeerde Harry Mulisch en Anton Heyboer telde, heeft haar stichter niet lang overleefd.
In 1956 richtte hij de Haarlem Branch van de Dickens Fellowship op, die hij de eerste jaren als president zou voorzitten. Landelijke bekendheid kreeg Bomans opnieuw door optredens in radio- en televisieprogramma's, zoals Kopstukken en Bomans in triplo. Hij werd een mediapersoonlijkheid, voor die tijd een nieuw fenomeen. Uitzendingen zoals Bomans in Vlaanderen en Bomans in Israël vestigden de aandacht even sterk op hemzelf als op zijn onderwerpen.

In 1971 verbleef Bomans, op uitnodiging van VARA en AVRO, een week alleen op het onbewoonde waddeneiland Rottumerplaat. Hij maakte er dagelijkse radioverslagen, getiteld Alleen op een eiland, over zijn ervaringen met de tv-showman Willem Ruis als zijn gesprekspartner in Warffum. Deze radioverslagen zijn als luisterboek in 2006 op 6 cd's verschenen. Het primitieve verblijf lag hem niet; vrijwel zeker heeft het hem een terugslag bezorgd in zijn gezondheid.

Godfried Bomans stierf op 22 december 1971 op 58-jarige leeftijd aan een hartaanval en werd op kerstavond begraven op het Sint Adelbertskerkhof in Bloemendaal (graf 1235).

In 1972 werd het Godfried Bomans Genootschap opgericht. In Bloemendaal staat, meerbepaald in Thijsse's Hof, het beeld Erik op de vlinder, in 1977 gemaakt door Mari Andriessen. Sinds 1982 staat in de Wijngaardtuin, in het centrum van Haarlem, een bronzen beeldje van Bomans, van beeldhouwer Wim Jonker. Zijn boek 'Erik of het klein insectenboek' werd in 2004 verfilmd door Gidi van Liempd.

Bomans (beeldje van Wim Jonker)

Bomans was katholiek maar niet streng in de leer. In een brief aan A. van Roon d.d. 26 november 1968 schreef hij dat "geen vernieuwing in de katholieke Kerk mij te hoog gaat en ik met name de ontwikkeling in het celibaat met voldoening gadesla..." Toen Bomans dit noteerde stond het gedwongen priestercelibaat ter discussie. In dat jaar verscheen In de kou: over hun roomse jeugd en hoe het hun verder verging, waarin hij openhartig discussieert met geestverwant Michel van der Plas over de teloorgang van katholieke zekerheden.

Tussen links Nederland en Bomans ontstond op 18 juni 1966 een diepe kloof toen Bomans in een column in de Volkskrant onder de titel "De Raddraaiers" het vernielen van de kantoren van het dagblad De Telegraaf veroordeelde (de Telegraafrellen). Boze bouwvakkers waren hiertoe in een pamflet opgeroepen en Bomans heeft de anonieme schrijvers van het pamflet de "hoofdschuldigen" genoemd. Toen vier leden van de Communistische Rode Jeugd werden gearresteerd keerde heel links Nederland, aangevoerd door Harry Mulisch, zich tegen de "verrader" Bomans. Bomans werd met de dood bedreigd en moest door de politie worden bewaakt.

Herdenking en onderscheiding

Gedenksteen Pieter Bas Hoge Gouwe 21 te Gouda

In 1960 werden in Leiden (in de Breestraat nr. 37) en in 1964 in Gouda (op de Hoge Gouwe 21) gevelstenen onthuld ter herinnering aan het gedenkwaardige verblijf van Pieter Bas in die plaatsen. Beide werden onthuld door Bomans zelf, met passende toespraken. In de Tweede Wereldoorlog hielp hij joodse onderduikers, waarvoor hij in 1987 postuum onderscheiden werd met de Israëlische Yad Vashem-onderscheiding. In 2004 eindigde Bomans als nr. 48 in de verkiezing van de Grootste Nederlander.

Van 19 juni tot en met 5 september 2010 was in Museum De Hallen een tentoonstelling te zien over het leven en werk van de Bomans als schrijver, componist en TV-persoonlijkheid. Er werden originele boekillustraties getoond, samen met werk van Bomans' kunstenaarsvrienden zoals Kees Verwey en Mari Andriessen.

Enkele anekdotes

  • Roemrucht in de televisiegeschiedenis is een live commentaar van Bomans. De schrijver werd in oktober 1963 benaderd voor de Edison-uitreiking van het Grand Gala du Disque. Eén van de optredende artiesten was Marlene Dietrich. Bomans stond naast de diva die hij bewonderde en vertelde een anekdote die eindigde met het beroemd geworden citaat (van 'een heel oud mannetje' dat naast hem in de bioscoop zat): "Had mijn vrouw maar één zo’n been".
  • Bomans verhaalde hoe hij samen met zijn drie broers voor het eerst aan

carnaval meedeed, samen verkleed als één olifant en elk gestationeerd in één poot. Tijdens het onvermijdelijke oponthoud op een podium hadden de gebroeders Bomans een tafeltje in de buik bevestigd, waarop zij dan klaverjasten. Volgens Bomans was het bovendien als jongste broer zijn taak om, vlak bij het achtereind gezeten, af en toe een gehaktbal door dit eind naar buiten te werpen om een realistisch effect te bereiken. De olifant moet mede daardoor enorme indruk op het publiek gemaakt hebben.

  • Sinterklaas speelde hij voor het eerst in 1941, in Nijmegen. Dit optreden als goedheiligman zou hij nog vaak herhalen, soms met verrassend resultaat, bijvoorbeeld wanneer de uit te delen lekkernijen op waren en Sint dan maar eigenmachtig met andersoortig 'lekkers' strooide, zoals een halve of een hele dag vrij van school. Uit een brief aan zijn vriend Harry Prenen uit 1943:
Voor de stad Nijmegen was ik Sint Nicolaas en reed op een schimmel de stad door. Op het bordes van het stadhuis gaf ik de jeugd een dag vrij (vorig jaar een middag), waardoor ik, nog omhuld door den herderlijken toga, een vreeselijke ruzie kreeg met drie hoofden (een daarvan riep, alle eerbied voor Gods heiligen uit het oog verliezend: 'Wat denkt zo'n snotjongen wel!')
Bomans' carrière als Goedheiligman was daarmee zeker niet ten einde. In 1961 bijvoorbeeld vervulde hij de rol in Enkhuizen en in 1967 ging hij als zodanig naar Canada en ontmoette daar Santa Claus op het vliegveld van Toronto. Hij noemde hem bij die gelegenheid 'een geestelijke zakkenroller'.
  • Godfried Bomans komt ook voor als straatnaam, zoals bijvoorbeeld de Godfried Bomansstraat in Lommel en Almere en Hengelo.

Planetoïde

Na de schrijvers Hella Haasse en Harry Mulisch heeft ook Bomans een planetoïde naar zich vernoemd gekregen. De vernoeming gebeurde door de Amerikaanse astronoom van Nederlandse afkomst Tom Gehrels, dit op voordracht van de Haarlemse boekenverzamelaarster Loes Timmerman. De vernoeming werd 5 december 2009 door de Internationale Astronomische Unie (IAU) bekrachtigd.[1]

Planetoïde (23404) Bomans draait op een afstand van 257 miljoen tot 426 miljoen kilometer van de Zon zijn rondjes in de ruimte tussen de planeten Mars en Jupiter en maakt in 3,45 jaar een omloop om de Zon. De diameter van planetoïde Bomans bedraagt ongeveer 7 kilometer.

Officiële beschrijving van de planetoïde:

(23404) Bomans = 1972 RG Discovered 1972 Sept. 15 by T. Gehrels at Palomar.

Bibliografie

Zie voor een uitvoerig overzicht van Bomans' werken: Wikipedia

Toneel

  • 1931 - Bloed en liefde (uitgegeven in 1937)
  • 1934 - Kroketten (revue t.g.v. inauguratiebal)
  • 1939 - Een eeuw achter (spel in twee bedrijven)
  • 1939 - De huis-tiran (klucht in twee bedrijven)
  • 1941 - Koning Smulpaap (toneelstuk in vier bedrijven)
  • 1941 - De drie Koningen (spel)
  • 1943 - Het diner van koning Habbeba (sprookjesspel)
  • 1944 - De nieuwe kerststal van den pastoor (spel in één bedrijf)
  • 1944 - Sint Jeanne d'Arc (spel in één bedrijf)
  • 1964 - Bill Clifford (boek bewerkt tot een komische opera op muziek van Jan Mul))
  • 1979 - Bloed, zweet en tranen (en ander toneelwerk)


Over Godfried Bomans

  • J. van Dyck, Ernst en luim in het werk van Godfried Bomans. Antwerpen: Standaard Boekhandel, 1958.
  • Michel van der Plas, Herinneringen aan Godfried Bomans. Amsterdam-Brussel: Elsevier, 1972.
  • Tony van Verre, Bomans was de naam. Bussum: Unieboek/Gooise Uitgeverij, 1978.
  • Jan Bomans, In de stoel van Godfried. Bussum: Centripress, 1977 (= 1978).
  • Jan Bomans, Godfried achteraf bekeken. Bussum: Centripress, 1978.
  • Ed Popelier, Godfried Bomans. Nijmegen/Beveren: B. Gottmer/Orion, 1981.
  • Bomansiana in de gemeentelijke openbare bibliotheek van Heemstede. Samengesteld en ingeleid door Hans Krol. Heemstede, Openbare Bibliotheek, 1981.
  • Jeroen Brouwers, De spoken van Godfried Bomans. Amsterdam: De Arbeiderspers/Wetenschappelijke Uitgeverij, 1982.
  • idem (aangevuld herdrukt als De wereld van Godfried Bomans. Amsterdam/Antwerpen: Atlas, 1998)
  • Michel van der Plas, Godfried; het leven van de jonge Bomans 1913-1945. Bussum: Villa, 1982.
  • Michel van der Plas, Buurmans gras: herinneringen aan Böll, Bomans en Van Duinkerken. Baarn: De Prom, 1986.
  • Theo Kroon, Godfried Bomans. (AO-boekje 2457) Lelystad:Stichting IVIO, 1993.
  • Harm Peter Smilde, De journalist Godfried Bomans; zijn bijdragen voor de Volkskrant en Elseviers Weekblad 1945-1948. Leiden: 'Weidend temidden der leliën', (Leidse Doctoraalscripties 5), 1993.
  • Freek van Leeuwen, 'En nu maar lopen...' Twee wandelingen met Godfried Bomans door Haarlem. Haarlem, Godfried Bomans Genootschap, 2000.
  • Jac Aarts, Onder het stof ("Een documentair overzicht van twintig jaargangen "Godfried"), Haarlem, Godfried Bomans Genootschap, 1998 (1e druk), 2006 (2e herziene en vermeerderde druk).
  • Aad Meinderts/Dick Welsink (red.), Vier lichte letterheren. (Schrijversprentenboek 44) Den Haag/Amsterdam: Letterkundig Museum/Thomas Rap, 1999.
  • Edward Krabbendam, Bomans als Provo. Haarlem: Godfried Bomans Genootschap, 2005.
  • Gé Vaartjes, Godfried Bomans. Schrijver en televisiester. Haarlem: Godfried Bomans Genootschap, 2005.
  • Jac Aarts (samenst.), Bomans Krant 2001-2006 compleet op cd-rom, uitgave in eigen beheer, 2006. Meer informatie op www.jacaarts.nl
  • Fred Berendse, Bomans' Banden. Met Godfried Bomans door de omgeving van Haarlem. Haarlem, Godfried Bomans Genootschap, 2007.
  • Jac Aarts, Met andere maten. Soest, Boekscout.nl, 2008.
  • Jac Aarts, Drukke tijden. Soest, Boekscout.nl, 2009.
  • Antoon Erftemeijer, Godfried Bomans, schrijver tussen kunstenaars. Haarlem, Frans Hals Museum / De Hallen, 2010.
  • Jac Aarts (red.), Drukke lezers. Soest, Boekscout.nl, 2010.
  • Hans Krol (samenst.), Bomans in Beeld; Godfried Bomans in 40 portrettekeningen, cartoons en karikaturen. Heemstede, 2010.

Externe links

Bronnen


  1. Al enige tijd eerder droeg het tweetal meisjesboekenschrijfster Cissy van Marxveldt (een pseudoniem van Setske de Haan) voor als planetoïde (10667) van Marxveldt, en verzetsstrijdster Hannie Schaft als (85519) Hannieschaft.