Uit TheaterEncyclopedie
Ga naar: navigatie, zoeken


Een midzomernachtsdroom 102074.jpg


Elisabeth Andersen in Een Midzomernachtsdroom, De Haagsche Comedie, 1954. Foto: Lemaire en Wennink/MAI. Collectie TiN.

NaamElisabeth Andersen
Volledige naamAnna Elisabeth de Bruyn
Geboortedatum1 januari 1920
Geboorteplaats 's-Gravenhage
Overlijdensdatum3 oktober 2018
Overlijdensplaats Haarlem
BeroepActeur
DisciplineToneel
Externe databases:
IMDb
VIAF

Andersen kwam voor het eerst in aanraking met theater toen zij op twaalfjarige leeftijd bij de sociaal-democratische Arbeiders Jeugd Centrale (AJC) kwam. Ze zag tijdens de pinksterspelen Han Bentz van den Berg en Irene Vorrink spelen. Later bij de Vrijzinnige Christelijke Jeugd Centrale, kreeg ze haar eerste rol in het toneelstuk Storm van William Shakespeare. Dichter Nijhoff zag haar talent. Toen zij niet werd aangenomen bij de toneelschool schreef hij een brief naar de opleiding. Alsnog kon Andersen beginnen aan de acteursopleiding in 1941. Ze heeft haar opleiding nooit afgemaakt. Er dook een Joodse vriendin bij haar onder en het leek haar veiliger om een baan aan te nemen bij het gezelschap van Cor van der Lugt Melsert. Zij speelden door tot 1944 in de Amsterdamse Stadsschouwburg. Na de oorlog kwam ze bij het gezelschap Comedia van Cor Hermus. Hier was Ellen Vogel de opkomende ster en had Andersen zelf niet zo veel te doen.

In 1947 werd ze ontdekt door Cees Laseur en begon ze met spelen bij theatergezelschap de Haagse Comedie. Net voor 1974 nam zij hier ontslag. Dit was tijdens Aktie Tomaat. Er was veel beweging in het Nederlands theater. Andersen had ongeveer twintig jaar bij het gezelschap gespeeld en speelde vooral afstandelijke dames in hoogstaande komedies of meer dichterlijke stukken. Ze was toen ze stopte bij de Haagse Komedie 54 jaar oud en had veel kritiek op de volgens haar 'lege' rollen die zij speelde. Ze was graag gaan spelen bij het Werktheater of het politieke theater van Proloog. Maar daar voelde ze zich toen te oud voor. Ze heeft in die tijd ook gespeeld bij gezelschap Centrum. Hier speelde ze een lesbische vrouw Inès in het toneelstuk Huis clos van Jean Paul Sartre. Bij De Nederlandse Comedie speelde ze Jeanne in Vrijdag van Hugo Claus. Ze speelde een Vlaamse volksvrouw vol wellust en levenslust. Dit was een hele andere rol dan de rollen die zij speelde bij de Haagse Comedie. Ze heeft de rol Jeanne 189 keer gespeeld. Dit was in het jaar 1968, een jaar voordat Aktie tomaat in gang werd gezet. De actievoerders zijn nooit op haar pad gekomen. Ergens vond ze dit jammer. Ze was de discussie graag aangegaan. Zelf had ze ook veel kritiek op het Nederlandse theater van die tijd. Maar aan de andere kant vond Andersen het ook heel onbehoorlijk hoe de tomaten naar haar collega’s werden gesmeten. 
Begin jaren 80 voegde ze zich bij het theatergezelschap Globe in Eindhoven in samenwerking met beginnend regisseur Gerardjan Rijnders. Ondanks dat ze als speelster al meer mocht meedenken met het repertoire, had Rijnders wel moeite met haar uitgesproken mening.

Andersens afscheidsvoorstelling bij haar pensioen was in 1984. Het was een kleine intense voorstelling. In september 2020 verscheen bij uitgeverij Balans "Oude actrice van ik" door Brigit Kooymans, een verslag van de vele gesprekken die zij met Andersen had.

Elisabeth Andersen huwde met acteur Jan Retèl op 25-3-1948 te 's Gravenhage en scheidde van hem op 24-11-1954 's Gravenhage. Vervolgens trad zij op 14-11-1959 eveneens te 's Gravenhage in het huwelijk met H.S. Nauta.

Uit haar huwelijk met Jan Retèl werden twee kinderen geboren, waarvan de zoon René Retèl eveneens acteur werd.


Elisabeth Andersen heeft bijgedragen aan 125 productie(s).

Elisabeth Andersen heeft gewerkt in de volgende functies:


Het gehele overzicht van voorstellingen waaraan Elisabeth Andersen heeft meegewerkt, voor zover geregistreerd in de Theaterencyclopedie:

NB: Bij de carrièreoverzichten zijn de voorstellingen gekoppeld aan de premièredatum. Het kan echter voorkomen dat personen niet aan de première meewerkten, maar pas later bij de voorstelling betrokken raakten.

Curriculum Vitae Theatrum
Productie Functie Producent Seizoen Premièredatum In regie van
Peer Gynt Uitvoerende Gemeentelijk Theaterbedrijf Amsterdam - Afdeeling Tooneel 1939/1940 6 oktober 1940 Yvonne Georgi
Spoken Uitvoerende Gemeentelijk Theaterbedrijf Amsterdam - Afdeeling Tooneel 1940/1941 2 februari 1942 Cor van der Lugt Melsert (1882-1969)
Zonnebloemen Uitvoerende Gemeentelijk Theaterbedrijf Amsterdam - Afdeeling Tooneel 1943/1944 25 juni 1943 Cor Hermus
Noah, of ondergang der eerste wereld Uitvoerende Gemeentelijk Theaterbedrijf Amsterdam - Afdeeling Tooneel 1943/1944 17 oktober 1943 Yvonne Georgi, Frits van Dijk
Gijsbreght van Aemstel Uitvoerende Gemeentelijk Theaterbedrijf Amsterdam - Afdeeling Tooneel 1943/1944 1 januari 1944 Cor van der Lugt Melsert (1882-1969)
De infanten Uitvoerende Gemeentelijk Theaterbedrijf Amsterdam - Afdeeling Tooneel 1943/1944 9 april 1944 Cor van der Lugt Melsert (1882-1969)
Blauwbaard's achtste vrouw Uitvoerende Gemeentelijk Theaterbedrijf Amsterdam - Afdeeling Tooneel 1944/1945 2 september 1944 Cor Hermus
Weekend in Californië Uitvoerende Toneelgroep Comedia 1945/1946 1 september 1945 Joan Remmelts
Ik zie, ik zie, wat jij niet ziet! Uitvoerende Toneelgroep Comedia 1945/1946 23 december 1945 Joan Remmelts
De mooiste ogen van de wereld Uitvoerende Toneelgroep Comedia 1945/1946 5 maart 1946 Cor Hermus
Tartuffe Uitvoerende Toneelgroep Comedia 1945/1946 31 maart 1946 Cor Hermus
Onze lieve Evelyn Uitvoerende Toneelgroep Comedia 1945/1946 21 mei 1946 Joan Remmelts
Maria Stuart en Chastelard Uitvoerende Toneelgroep Comedia 1946/1947 20 maart 1947 Cor Hermus
Claudia Uitvoerende Toneelgroep Comedia 1946/1947 1 april 1947 Joan Remmelts
De groote race Uitvoerende N.V. Het Residentie Tooneel 1947/1948 21 augustus 1947 Paul Steenbergen
State of the Union Uitvoerende De Haagsche Comedie 1947/1948 5 september 1947 Cees Laseur
De groote race Uitvoerende De Haagsche Comedie 1947/1948 19 september 1947 Paul Steenbergen
Als ik wilde Uitvoerende De Haagsche Comedie 1947/1948 10 oktober 1947 Paul Steenbergen
Ze wisten wat ze wilden Uitvoerende De Haagsche Comedie 1947/1948 13 december 1947 Cees Laseur
Het spel der vergissingen Uitvoerende De Haagsche Comedie 1947/1948 1 januari 1948 Cees Laseur
Die lieve Christabel Uitvoerende De Haagsche Comedie 1947/1948 20 februari 1948 Cees Laseur
Batsheba Uitvoerende De Haagsche Comedie 1947/1948 7 mei 1948 Cees Laseur
De nacht van de 16de januari Uitvoerende De Haagsche Comedie 1947/1948 5 juni 1948 Paul Steenbergen
Hamlet Uitvoerende De Haagsche Comedie 1948/1949 23 oktober 1948 Eduard Verkade
Hier sliep George Washington Uitvoerende De Haagsche Comedie 1948/1949 21 mei 1949 Paul Steenbergen
Laura Uitvoerende De Haagsche Comedie 1949/1950 24 augustus 1949 Cees Laseur
Ik lach er om Uitvoerende De Haagsche Comedie 1949/1950 1 december 1949 Cees Laseur
De knecht van twee meesters Uitvoerende De Haagsche Comedie 1949/1950 4 februari 1950 Cees Laseur
Het huis van Bernarda Alba Uitvoerende De Haagsche Comedie 1949/1950 24 maart 1950 Joris Diels
Rijst en oude schoenen Uitvoerende De Haagsche Comedie 1950/1951 11 augustus 1950 Cees Laseur, Bob van Leersum
Gelukkige jaren Uitvoerende De Haagsche Comedie 1950/1951 1 september 1950 Cees Laseur
De ernst van Ernst Uitvoerende De Haagsche Comedie 1950/1951 2 november 1950 Paul Steenbergen
Mevrouw Warren's bedrijf Uitvoerende De Haagsche Comedie 1950/1951 1 januari 1951 Paul Steenbergen
Venus bespied Uitvoerende De Haagsche Comedie 1950/1951 10 maart 1951 Cees Laseur
Waarom jok je, chérie? Uitvoerende De Haagsche Comedie 1951/1952 1 augustus 1951 Cees Laseur
Ondine Uitvoerende De Haagsche Comedie 1951/1952 12 juni 1952 Cees Laseur
Het ministerie is beledigd Uitvoerende De Haagsche Comedie 1952/1953 2 augustus 1952 Cees Laseur
Circus Europa Uitvoerende De Haagsche Comedie 1952/1953 27 september 1952 Cees Laseur
Yerma Uitvoerende De Haagsche Comedie 1952/1953 15 november 1952 Cees Laseur
Androcles en de leeuw Uitvoerende De Haagsche Comedie 1952/1953 1 januari 1953 Erwin Piscator
Staatszaken Uitvoerende De Haagsche Comedie 1952/1953 6 maart 1953 Cees Laseur
Het uur der verrukking Uitvoerende De Haagsche Comedie 1953/1954 12 september 1953 Cees Laseur
Luistert u niet, dames! Uitvoerende De Haagsche Comedie 1953/1954 2 oktober 1953 Cees Laseur
De blauwe heuvel Uitvoerende De Haagsche Comedie 1953/1954 28 november 1953 Peter Scharoff
De leeuwerik Uitvoerende De Haagsche Comedie 1953/1954 13 februari 1954 Cees Laseur
Maria Stuart Uitvoerende De Haagsche Comedie 1953/1954 17 april 1954 Karl Guttmann
Een midzomernachtdroom Uitvoerende De Haagsche Comedie 1954/1955 9 oktober 1954 Cees Laseur
De derde Uitvoerende De Haagsche Comedie 1954/1955 19 november 1954 Jan Retèl
De huzaren Uitvoerende De Haagsche Comedie 1954/1955 5 februari 1955 Paul Steenbergen
Er komt geen oorlog met Troje Uitvoerende De Haagsche Comedie 1954/1955 15 juni 1955 Karl Guttmann
Het proces om Jezus Uitvoerende De Haagsche Comedie 1955/1956 26 november 1955 Cees Laseur
Sybregh Willemsdochter Uitvoerende De Haagsche Comedie 1955/1956 1 januari 1956 Paul Steenbergen
Requiem voor een non Uitvoerende De Haagsche Comedie 1955/1956 11 februari 1956 Karl Guttmann
Zuidzee zeepbel Uitvoerende De Haagsche Comedie 1956/1957 1 september 1956 Cees Laseur
Inherit the Wind Uitvoerende De Haagsche Comedie 1956/1957 13 oktober 1956 Cees Laseur
Souper Uitvoerende Producent onbekend 1956/1957 17 november 1956 Paul Steenbergen
Driekoningenavond Uitvoerende De Haagsche Comedie 1956/1957 1 januari 1957 Cees Laseur
De medeplichtigen Uitvoerende De Haagsche Comedie 1956/1957 27 april 1957 Luc Lutz
Naakt met viool Uitvoerende De Haagsche Comedie 1957/1958 17 augustus 1957 Cees Laseur
Hamlet Uitvoerende De Haagsche Comedie 1957/1958 19 oktober 1957 Paul Steenbergen
Veel leven om niets Uitvoerende De Haagsche Comedie 1957/1958 1 januari 1958 Cees Laseur
Toontje heeft een paard getekend Uitvoerende De Haagsche Comedie 1957/1958 8 februari 1958 Cees Laseur
Amphitryon Uitvoerende De Haagsche Comedie 1957/1958 29 maart 1958 Max Croiset
Shakuntala of De noodlottige ring Uitvoerende Holland Festival 1957/1958 30 juni 1958 Cees Laseur
Olympia Uitvoerende De Haagsche Comedie 1958/1959 27 september 1958 Joris Diels
Brullen als 'n duif Uitvoerende De Haagsche Comedie 1958/1959 15 november 1958 Cees Laseur
Antigone Uitvoerende De Haagsche Comedie 1958/1959 14 februari 1959 Max Croiset
De dag van Talavera Uitvoerende De Haagsche Comedie 1958/1959 4 april 1959 Luc Lutz
Troilus en Cressida Uitvoerende Holland Festival 1958/1959 28 juni 1959 Johan de Meester jr.
De dolleman of de verliefde reactionnair Uitvoerende De Haagsche Comedie 1959/1960 17 oktober 1959 Cees Laseur
Winteravondsprookje Uitvoerende De Haagsche Comedie 1959/1960 1 januari 1960 Peter Wood
Zwervers trouw Uitvoerende Stichting Rotterdams Toneel 1960/1961 10 maart 1961 Ton Lutz
Antigone Uitvoerende Stichting Rotterdams Toneel 1960/1961 10 maart 1961 Ton Lutz
Huis clos Uitvoerende Toneelgroep Centrum 1963/1964 2 november 1963 Walter Kous
Iphigeneia in Tauris Uitvoerende Toneelgroep Centrum 1963/1964 18 januari 1964 Robert Freitag
Het Spaanse riet Uitvoerende Toneelgroep Centrum 1964/1965 5 september 1964 Walter Kous
De gedachte Uitvoerende Toneelgroep Centrum 1964/1965 21 november 1964 Walter Kous
Elektra Uitvoerende Toneelgroep Centrum 1964/1965 1 januari 1965 Theo Kling
De miljonaire Uitvoerende Toneelgroep Centrum 1965/1966 21 november 1965 Vladek Sheybal
Tchin-tchin Uitvoerende Toneelgroep Centrum 1965/1966 5 maart 1966 Walter Kous
De spion Uitvoerende Toneelgroep Centrum 1966/1967 28 oktober 1966 Walter Kous
De joodse vrouw Uitvoerende Toneelgroep Centrum 1966/1967 28 oktober 1966 Walter Kous
Oom Wanja Uitvoerende Stichting Nieuw Rotterdams Toneel 1966/1967 3 maart 1967 Peter Scharoff
Het balkon Uitvoerende Stichting Nieuw Rotterdams Toneel 1966/1967 14 april 1967 Roger Blin
Prometheus Uitvoerende Holland Festival 1966/1967 2 juli 1967 Erik Vos
De honger en de dorst Uitvoerende De Nederlandse Comedie 1967/1968 16 december 1967 Henk Rigters
Het huis waar harten breken Uitvoerende De Nederlandse Comedie 1967/1968 23 maart 1968 Bob de Lange
Alles voor de tuin Uitvoerende De Nederlandse Comedie 1968/1969 5 oktober 1968 Lo van Hensbergen
De huisleraar Uitvoerende De Nederlandse Comedie 1968/1969 16 november 1968 Walter Tillemans
Tango Uitvoerende De Nederlandse Comedie 1968/1969 10 mei 1969 Heinz Engels
Vrijdag Uitvoerende De Nederlandse Comedie 1969/1970 15 november 1969 Hugo Claus
Hotel 't Paradijs Uitvoerende De Nederlandse Comedie 1970/1971 7 november 1970 Guus Oster
't Is voorbij Uitvoerende De Haagsche Comedie 1971/1972 23 oktober 1971 Paul Steenbergen
Maak mevrouw niet wakker Uitvoerende De Haagsche Comedie 1971/1972 23 december 1971 Joris Diels
Liefde op papier Uitvoerende De Haagsche Comedie 1972/1973 27 oktober 1972 Jules Royaards
Geschichten aus dem Wiener Wald Uitvoerende De Haagsche Comedie 1972/1973 10 maart 1973 Guido de Moor
Hendrik de Vierde Uitvoerende De Haagsche Comedie 1973/1974 3 november 1973 Ko van Dijk
De zottin van Chaillot Uitvoerende De Haagsche Comedie 1973/1974 22 december 1973 Wim van Rooy
Zaterdag zondag maandag Uitvoerende Zuidelijk Toneel Globe 1975/1976 12 september 1975 Adrian Brine
Moordenaar Uitvoerende Zuidelijk Toneel Globe 1975/1976 19 december 1975 Jan Keja
Voorjaarsontwaken Uitvoerende Zuidelijk Toneel Globe 1976/1977 30 oktober 1976 Ulrich Greiff
Adriaan Roland Holst Uitvoerende Stichting Werkgroep Poëzie Hardop 1976/1977 2 november 1976 Marijke Frijlink, Huub Oosterhuis
In wankel evenwicht Uitvoerende Toneelgroep Theater 1976/1977 12 maart 1977 Lo van Hensbergen
De vader Uitvoerende Toneelgroep Theater 1977/1978 24 september 1977 Ger Thijs
Henry II Uitvoerende Zuidelijk Toneel Globe 1977/1978 25 januari 1978 Paul Vermeulen Windsant
Coriolanus Uitvoerende De Haagsche Comedie 1978/1979 30 september 1978 Dinu Cernescu
Trilogie van het weerzien Uitvoerende Toneelgroep Theater 1978/1979 31 maart 1979 Ger Thijs
Bloed van de hongerlijders Uitvoerende Zuidelijk Toneel Globe 1979/1980 13 november 1979 Gerardjan Rijnders
De pelikaan Uitvoerende Stichting FACT 1979/1980 4 maart 1980 Karst Woudstra
Suus Uitvoerende Zuidelijk Toneel Globe 1980/1981 27 september 1980 Gerardjan Rijnders
Die Dreigroschenoper - Kurt Weill/Bertolt Brecht Uitvoerende De Haagsche Comedie 1980/1981 7 maart 1981 Eddy Habbema
Hofscènes Uitvoerende Zuidelijk Toneel Globe 1981/1982 10 oktober 1981 Gerardjan Rijnders
Wie bang... ik? Uitvoerende Stichting Mickery Workshop 1981/1982 13 december 1981
Kwartet (2): De Hamletmachine Uitvoerende Zuidelijk Toneel Globe 1981/1982 20 april 1982 Gerardjan Rijnders
Kwartet (3): Kwartet Uitvoerende Zuidelijk Toneel Globe 1981/1982 20 april 1982 Paul Vermeulen Windsant
Victor, of De kinderen aan de macht Uitvoerende Toneelgroep De Appel 1982/1983 29 oktober 1982 Erik Vos
De nacht, de moeder van de dag Uitvoerende Publiekstheater 1983/1984 1 oktober 1983 Karst Woudstra
Poëzie Hardop op zondag! Uitvoerende Stichting Werkgroep Poëzie Hardop 1983/1984 15 januari 1984
In het tuinhuis Uitvoerende Zuidelijk Toneel Globe 1983/1984 16 maart 1984 Gerardjan Rijnders
Savannah Bay Uitvoerende Het Zuidelijk Toneel 1984/1985 28 september 1984 Lidwien Roothaan
Adem, niet ik, theater 2 Uitvoerende Stichting FACT 1987/1988 20 oktober 1987 Albert Hoex
Hebriana Uitvoerende Het Nationale Toneel 1988/1989 24 februari 1989 Ger Thijs
Een glas water Uitvoerende Vijf Vrouwen 1989/1990 12 september 1989 Farideh Fardjam
Sweeney's waanzin, hij walgde bij de gedachte aan bekende plaatsen Uitvoerende Toneelgroep Amsterdam 1993/1994 31 mei 1994 Joan Jonas
Oude mensen Uitvoerende Het Nationale Toneel 1999/2000 19 september 1999 Ger Thijs


Kostuums


Onderscheidingen

  • In 1958, 1966 en 1984 ontving zij de Theo d'Or
  • in 1965 en 1972 de Colombina
  • in 1953, 1954 en 1969 werd zij gekozen tot actrice van het jaar
  • En in 2004 tenslotte ontving zij de Blijvend Applaus Prijs voor haar hele oeuvre.


Film

1970: De Heks van Haarlem. Geregisseerd door Hermann Fortuin. 1972: Stemmen. Geregisseerd door Wim T. Schippers. 
1982: Golven. Geregisseerd door Annette Apon.


TV

Op TV is Andersen verschenen in het programma Een uur met Ischa (8 oktober 1984). Ze werd geïnterviewd over haar werk en leven.


Overig

Na haar werk als actrice heeft Andersen Russisch gestudeerd, veel gelezen, muziek geluisterd. Voor haar was de wereld groter dan het toneel en ze miste de roem en het applaus niet. De prijzen die ze kreeg waren voor haar niet voor de juiste rollen. De rollen die door haar echt als goed werden beschouwd kregen weinig waardering.


Quotes:

  • "Van alle kunstenaars mag de toneelspeler zich de minst begrepene noemen..."
  • "Niemand kent de grenzen van het vak."
  • "Toneelspelen is balanceren op de rand van het dakje."


Externe link

  • In onderstaande link staat een PDF over Andersen. Het is opgemaakt op 5 februari 2008 in Haarlem. Andersen vertelt over haar leven en hoe ze haar toneelcarrière heeft ervaren. Zie link


Bronnen