50 jaar Het Nationale Ballet - Een plek voor onze "oral history''
Dit is een pagina in de reeks: 50 jaar Het Nationale Ballet. Voor meer informatie, zie aldaar.
Een plek voor onze "oral history"
Een bundeling van meningen over wat de FB-HNB50 groepspagina oplevert en wat er wel of niet mee zou moeten gebeuren.
De cursief gedrukte gedeelten zijn letterlijke teksten zoals die op de Facebook HNB50 groepspagina zijn geplaatst door degenen wiens naam erbij staat vermeld. De teksten zijn hier en daar ingekort, wanneer deze minder relevant waren voor dit onderwerp.
De inleiding, de samenstelling en verbindende teksten zijn van Dhian Siang Lie.
NB1: De namen van de oud-medewerkers zijn die zoals ze in de tijd van hun dienstverband met Het Nationale Ballet (HNB) werden gebruikt. Een aantal van hen voert nu een andere naam.
NB2: Achter de namen van degenen die een bijdrage hebben geleverd staat één maal tussen haakjes vermeld in welke periode er sprake was van een dienstverband met HNB.
Een bundeling van meningen over wat de FB-HNB50 groepspagina oplevert, gedateerd 1 april 2012
Nu al ruim negen maanden lang lijkt de HNB50 reünisten (besloten) Facebook pagina een functie te vervullen voor oud-medewerkers van Het Nationale Ballet.
Voor wie de moeite neemt terug te bladeren zal zich kunnen verbazen over de hoeveelheid verhalen, anecdotes, herinneringen en meningen over ballet en dansers, die daar zijn achtergelaten, aan de hand van foto’s, filmpjes en geschreven documenten. Ongetwijfeld is dat alles slechts een tipje van de grote ballet-ijsberg, zoals je 50 jaar HNB geschiedenis zou kunnen typeren: het huidige gezelschap schittert als de top van die berg in het goude en felle zonlicht, maar het grootste deel van de geschiedenis zit onderwater. Niet zozeer het verhaal van de artistieke verworvenheden, de artistieke leiders, de drie Van’s en een klein aantal nog steeds op de voorgrond tredende oud-solisten, maar wel het verhaal van de inzet van de andere oud-medewerkers en wat zij hebben bijgedragen aan de ontwikkeling die HNB heeft doorgemaakt.
Veel van dat verhaal kan nog niet boven water zijn gekomen, immers een aantal op FB actieve collega’s bijvoorbeeld zegt nog wel het een en ander te kunnen vertellen, maar daar het moment nog niet rijp voor te achten. Dan zijn er FB leden die niet zo actief zijn of niet van die vertellers zijn en tenslotte is er de hele grote groep van oud-medewerkers die geen internet contacten hebben of willen, maar die toch ook niet vergeten zullen zijn dat ze ooit deel zijn geweest van de bijzondere 50 jarige geschiedenis van Het Nationale Ballet, al doen sommigen hun uiterste best dat wel te vergeten!
Een ander punt is dat hetgeen wel verteld is, is vaak alleen te begrijpen in de contekst van dat moment of ook alleen voor degenen die er bij geweest zijn, die de herinnering kunnen delen. Maar, is nu geschiedenis niet juist van belang voor degenen die het niet hebben meegemaakt, voor de latere generaties dus? Is het dan niet zinvol uit te kijken naar een manier om de getuigenissen die er al wel zijn, vast te houden en toegangkelijk te maken voor anderen die geïnteresseerd zijn in de ontwikkeling van HNB en de mensen die daar hebben gewerkt?
Wat gebeurt er mee, met al dit materiaal, is de vraag die een aantal malen op de reünisten pagina is gesteld, kan dat niet bewaard blijven al die persoonlijke getuigenisen van de balletgeschiedenis? De Facebook pagina moet in ieder geval blijven, was een duidelijke reactie. Er moet een publicatie komen, specifiek Siang moet een boek schrijven want die schijnt de feiten goed op een rijtje te hebben, of anders Myriame Schoenmaeckers wel, die zo goed gevoelens kan verwoorden, die we allemaal lijken te hebben; dat waren zo een paar suggesties.
Alles moet misschein gebundeld worden in een aparte website, is een andere. Maar Benjamin Feliksdal heeft toch al een website gemaakt Website 50 jaar HNB, specifiek ter gelegenheid van het 50 jarige bestaan van HNB en daaraan een weblog Weblog HNB gekoppeld? Ja, dat klopt, maar daar wordt zo goed als geen gebruik van gemaakt, zijn opzet en de bedoeling zijn toch iets anders.
Ik, Siang, ga geen boek schrijven, heb ik al een paar keer gezegd; wij schrijven met zijn allen een boek. In feite schrijft het boek zichzelf, maar moet daarbij wel geholpen worden om tot een of andere vorm te komen om zich in de buitenwereld te manifesteren. Natuurlijk wil ik daarbij wel graag helpen en de bundelingen die ik recent heb gemaakt, zijn daar een voorbeeld van.
Verder ben ik op zoek gegaan naar een passende plek waar de documenten die we op facebook hebben wellicht beter toegankelijk zijn voor een ieder die iets wil weten over de geschiedenis van de medewerkers van HNB. Ik had een aparte website in gedachten, zo een als bijvoorbeeld The National Ballet of Canada voor de oud-medewerkers heeft gemaakt: een website voor en over de oud-medewerkers van HNB (zie: Website). Ik heb daar al wel een structuur voor ontwikkeld. Maar hoe eenvoudig ook, een website maken en onderhouden kost geld en voorlopig hebben we nog geen sponsor, die daar geld voor over heeft. HNB heeft daarvoor geen geld en mankracht, zoals we weten en de (bijna) gratis mogelijkheden die op internet bestaan zijn weer te beperkt.
Tot mijn vreugde, heb ik nu mogelijk een plaats gevonden. Ik kwam terecht bij het Theater Instituut Nederland. Een heel voor de hand liggende plek als het om de geschiedenis van het theater in Nederland gaat. Weliswaar wordt dit instituut per januari 2013 opgeheven, maar het Theatermuseum gaat een doorstart maken en wel in de ruimten naast het Muziektheater! Naast het huis van het Nationale Ballet zelf dus. Wat zal blijven is de bibliotheek, het documentatiecentrum en de bijhorende websites, waaronder de theater-encyclopedie. (NB sinds eind mei 2012 is helaas bekend dat dit plan niet door kan gaan wegens een negatief advies van de Raad voor Cultuur) Probleem met instellingen als het Theater Instituut is dat alles zo formeel moet, theaterwetenschappelijk verantwoord en ontdaan van alle persoonlijke opvattingen, die nu juist zo kenmerkend zijn voor de ‘oral history’. Maar dat is nu aan het veranderen door de introductie van de Theaterencyclopedie. Het is sinds kort mogelijk zelf teksten en documenten te plaatsen. De redactie: Marlies Oele en Tuja van den Berg zijn enthousiast over onze ‘oral history’. Met zoveel woorden zeggen ze me, dat dit nu precies is wat ze gehoopt hadden dat oud- medewerkers van theaterorganisaties zouden gaan doen.
Ik persoonlijk ben zeer enthousiast met deze mogelijkheid, het geeft ons precies de ruimte die een aantal van ons al hadden ‘opge-eist’ om nu eens te kunnen vertellen hoe het echt was, om voor collega’s die vergeten lijken de aandacht te vragen die elk van hen verdient, om de collega’s die er niet meer zijn te eren en niet te doen vergeten en om je persoonlijke visie over wat je goed en minder goed vond kwijt te kunnen. Ik denk bijvoorbeeld ook aan de wens van Frank Polak, om ‘de bloedlijnen’ in kaart te brengen, van welke danser uit welke ‘school’ voortkwam, de voorgeschiedenis van het Amsterdams Ballet e.a. er bij te betrekken en zijn idée om te komen tot een eregalerij van overleden dansers. Wat we hiermee kunnen creëren is de Gemeenschap van oud-medewerkers van HNB, zonder dat we een formele organisatie daarvoor behoeven in te inrichten of oud-collega’s verplichten zich aan te sluiten. Dit en nog veel meer kunnen we allemaal zelf doen: de organisaties van het nieuwe Theatermuseum geeft ons in principe de ruimte. Ik ben in overleg met de redactie van die Theaterencyclopedie hoe dan wel precies, want zoals bij alles in onze georganiseerde wereld, zijn er toch altijd wel een paar ‘spelregels’. Bijvoorbeeld, het is wel noodzakelijk dat de schrijvers van de 52 documenten die we al hebben, toestemming geven om van hun teksten gebruik te kunnen maken. In het bijzonder geldt dit voor de bundelingen, waar teksten van meerdere oud-collega’s zijn verzameld. Hetzelfde geldt voor de foto’s en de filmpjes natuurlijk. Zodra het een en ander helemaal duidelijk is, kom ik hier uitgebreid op terug.
Het mooie van deze plek is dat onze ‘oral history’ als vanzelf en niet te negeren, onder ogen komt van journalisten en theaterwetenschappers die zich in de toekomst bezig houden met Het Nationale Ballet. In de wetenschappelijke artikelen en officiële geschiedenisboeken, die zij schrijven, krijgen ze zo ook de achtergronden mee over de grote aantallen van mensen die hun ‘bloed, zweet en tranen’ hebben gegeven voor wat HNB thans is.
Tenslotte wil ik benadrukken dat ik niet in mijn eentje van alles en nog wat verzin of nastreef en daarom heb ik hieronder een aantal relevante bijdragen op onze FB-HNB50 pagina gebundeld. Hierin wordt gesproken over het bewaren van de bijdragen, die op onze reünisten pagina zijn geplaatst, over het voortbestaan van de Facebook reünistenpagina en wat we allemaal zouden kunnen doen om de geschiedens van Het Nationale Ballet te verhelderen, met de ‘oral history’ van ons allen en zo blijvend een Gemeenschap van oud-medewerkers te vormen.
De eerste die in feite al op het Theaterinstuut wees was Danny de Leeuw (1970/71), op 1 juli 2011. Hij vertelt eerst dat het TIN opgeheven zal worden en vraagt zich af wat er met de documentatie gaat gebeuren en wijst op de website van de Theaterencyclopedie in wording: “Wat er in hemelsnaam met alle archieven, foto's, video, biografien, enz. enz. gaat gebeuren is een raadsel. Sinds enkele jaren hebben ze ook een website met complete biografieën plus recenties, audio, video enz. Uiteraard alleen op internet gezet naar aanleiding van verzoeken want het kost tig jaren om alle artiesten van NL zo gedocumenteerd op het net te zetten. Maar, om een voorbeeld te geven, er staat een komplete bio van Sonia Gaskell ( met o.a. foto's met Rudi v. Dantzig en Robert Kaesen en bijv. alle solisten 1969 etc.”
Dhian Siang Lie (1966/91) reageert daarop: “Ja, ik kan die website aanbevelen. Overigens heb ik bij mijn emigratie een groot deel van mijn privé theater bibliotheek, waaronder uiteraard heel veel balletboeken daar onder kunnen brengen…… Dat lijkt dus niet zo slim te zijn geweest…….” Zowel Danny als Siang konden toen natuurlijk nog niet weten van het doorstart plan om het culturele erfgoed van het theater in Nederland een doorstart te laten maken als Theater Museum vanaf januari 2013 naast het Muziektheater.
In de eerste weken van het bestaan van de reünisten pagina, waren we nog aan zoeken hoe deze pagina het beste gevuld zou kunnen worden. Duidelijk was dat er in ieder geval ging om je herinneringen te delen met de oud-collega’s. Danny de Leeuw ondersteunde de oproep daartoe op 4 juli 2011: “Lieve mensen, Dear all! Je hoeft géén romanschrijver te zijn om je eigen herinneringen te schrijven. Soms leuk, soms spannend, soms droevig, soms alle drie. Maar schijf het hier. Je hoeft geen `schrijver` te zijn!!! Je verhaal zal vast menig: ` Oh, jaaa...` oproepen. Zelfs met nare naklanken! Please do write your memmories. Some are funny, other sad or suspence... We all have those memmories!!! And yes! Your short story will be recognised! Or at least apreciated! Even when it reminds to less happier times! :)”
Op 26 juli plaatst Dhian Siang Lie een wat uitgebreidere herinnering: “Hoe Jan Hofstra zijn technische ploeg kwijtraakte en uiteindelijk toch uiterst tevreden kon zijn.” Er waren diverse positieve reacties, bijvoorbeeld van Hanneke Berlage (1962/75): “Wat leuk is dit om te lezen!!! Het brengt zoveel herinneringen naar boven……” En Peter Buil (1979/1984) komt voor het eerst met gedachte aan een meer blijvende vorm: “Tjee Siang, je kunt bijna een boek schrijven (???) blijf schrijven.” Dolf Smith (1987/03) reageert op de toezegging van Siang om ook over de kostuumafdeling te schrijven tot en met de overgang naar het Muziektehater en belooft: "....wanneer jij je verhaal doet, zal ik het aanvullen met de tijd erna... “ Even later ondersteund Ilse van Berkel (1975/80) de uitroep van Peter: “Blijf schrijven Siang!”
Siang ging inderdaad verder met schrijven en op 2 augustus 2011 plaatst hij het eerder beloofde document over de kostuumafdeling: “Hoe de couture echt Haute Couture werd!” Ook nu weer diverse leuke reacties en zo zegt Gisela Reinhold (1961/1971) bijvoorbeeld: “Jeetje Siang, wat een verhaal! Zo leuk om te lezen. Heb je een computer in je hoofd? Je weet zoveel en ook nog eens van lang geleden. Een fotografisch geheugen?” En Jeanny van Bergen (1961/66): “Oh Siang, wat een nostalgie en een heerlijk Oh Ja gevoel! Alle herinneringen komen terug dankzij jou. Geweldig, dankjewel!” Of Charles Flanagan (1975/85) die duidelijk ook mede reageert namens zijn echtgenote en oud-danseres Inge van Dijken (1961/85): “Siang: Ik moet je bedanken voor al jou werk aan deze groep-"site", maar ook aan alle geweldige verhaaltjes. Dit laatste is echt hartstikke fijn geschreven als geschiedenis, maar ook als tribuut aan de mensen die (deel uit-) maakten (van) dit groepje (van couture mensen) ……..”
Jan Linkens (1977/94) heeft het zeer druk, zeker met zijn nieuwe baan als artistiek leider van het Internationaal Danstheater, maar suggereert in ieder geval dat hij graag ook zijn herinneringen naar boven wil halen aan de hand van de bewaarde memorabilia, zoals Siang dat kennelijk ook doet: “Geweldig Siang, Ik heb ook 2 van die dozen, maar helaas nog geen tijd gehad om er in te neuzen.” Maar het meest concreet is Marcelle Meuleman (1964/69) die voorstelt: “Siang jouw geheugen is meer dan geweldig!!!! Waarom schrijf je geen autobiografie??????” Het antwoord van Dhian Siang Lie gaat wat uitgebreider in op wat de Facebook reünisten pagina zou kunnen betekenen: “En ik maar denken dat mijn geheugen achteruit gaat! Natuurlijk helpt wel al die documentatie die ik bewaard heb en niet te vergeten alle informatie en foto's die anderen op deze pagina plaatsen. Of iemand zit te wachten op mijn autobiografie, weet ik niet, maar ik hoop wel dat we met zijn allen de biografie schrijven van al die mensen die HNB 50 jaar hebben helpen worden! Overigens is vaak net zo interessant wat er met al die mensen gebeurd is, na hun jaren bij HNB en hoe zij de volgende delen van hun leven hebben ingevuld. Ik denk dat zij tijdens de reünie vele boeiende verhalen te vertellen hebben over hun verdere leven in de dans, in het theater, als beeldend kunstenaar of schrijver, of na een studie verder als jurist, psycholoog, tolk/vertaler, of als partner van een ander bijzonder mens of ouder van bijzondere kinderen, om maar een paar voorbeelden te noemen. Ik denk speciaal ook aan hen die eerst in een 'zwart gat' zijn gevallen en hoe ze met hun nooit verloren gaande dansers energie daar uiteindelijk weer uit zijn gekomen. Kom op mensen, vertel het ons nu al vast!!! En laat het niet gebeuren dat je na de reünie denkt: ".....dat had ik ook nog wel kwijt gewild of willen weten van.....!". Natuurlijk kunnen we middels deze groep met elkaar in contact blijven, zoals Corrie Rijkuiter elders op deze pagina al suggereerde. Maar NU is volgens mij het moment voor al onze autobiografieën!!!!”
Op 4 augustus 2011 plaats Dhian Siang Lie een volgende document: “Over inspraak, medezeggenschap en ontwikkeling van de organisatie bij HNB”. Ook nu was dat aanleiding tot diverse andere herinneringen en ideeën om alle materiaal een wat blijvender voor meer mensen toegangelijk te maken. Zo zegt Uko Gorter (1981/85): “Fantastisch! Siang, jij bent een onuitputtelijke bron van informatie en herinneringen.” En hij voegt er even later aan toe: “Next week, I hopefully have more time on my hands and try to translate your last two essays. I hate to think that our English speaking colleagues have to miss out on these... stay tuned.” Inderdaad steekt Uko veel energie en tijd in het vertalen van een aantal documenten, waarvoor heel veel dank. Martin Wagenaar (1978/81) denkt concreet mee hoe te komen tot een blijvender vorm: “……mijn complimenten voor jouw spitwerk. In september moeten we maar eens praten hoe we het misschien kunnen gieten in een uitgewerkt geheel. Ik werk tenslotte niet voor niets in een drukkerij.” Hij vertelt over zijn eigen ervaring als publicist en uitgever van een krantje en voegt nog toe: “……We kunnen altijd bekijken of we iets zouden kunnen drukken, maar kan me ook voorstellen dat we iets maken dat in pdf voor iedereen is binnen te halen.”
Op 26 augustus worden er zelfs twee documenten geplaats. Dolf Smith schrijft een openhartige geschiedenis over zijn tijd bij de kostuumafdeling, die veel bijvalt krijgt en waarbij Sandra Verbaas (1986/97) zelfs suggereert dat dit pas het begin is: “Dolf, had eindelijk tijd te lezen! Wat een mooi geschreven verhaal. " Memoires van een kleder' Misschien niet zo'n gek idee. X”
Het andere document is getiteld: “Horen zij er ook niet bij” en is bedoeld om ook de diverse andere artistieke medewerkers, de musici, de gastontwerpers en –choreografen en de makers van al die kostuums, dekors en rekwisieten etc. niet te vergeten. Weliswaar hebben de meesten maar kort bij HNB gewerkt of niet officieel in dienst, maar vaak wel aanleiding zijn voor bijzondere herinneringen, zoals uit de reacties blijkt.
Sonja Geerlings (1963/77) komt dan weer terug op het idee van een boek: “Siang ik vrees dat Mexico het land wordt dat geschiedenis gaat schrijven in boekvorm over HNB. Ik geef je het volste vertrouwen!!!” en Dhian Siang Lie antwoordt: “Dank je Sonja, ook voor de suggestie. We hebben al eerder een beetje gebrainstormed over de mogelijkheden om de 'oral history' die op deze pagina vrij komt in relatie tot de reünie, een wat vastere vorm te geven en verder uit te breiden voor de toekomst. Zou het leuk vinden als je mee wilt denken hoe en wat. Martin Wagenaar, technicus, die zich wegens privé omstandigheden tijdelijk even heeft afgemeld uit deze groep, had al wat concrete ideeën. Overigens gaat het bij de 'oral history' niet om de hoeveelheid woorden. Een korte uitroep op deze pagina is misschien wel net zoveel of meer betekend. Bovendien dankzij dit medium is het land waar iemand zich bevind volkomen onbelangrijk.”
Jeanny van Bergen maakt het vervolgens heel concreet: “……..Het eerste wat ik dacht toen ik jouw document en die van anderen las,' dat mag toch niet verloren gaan'?! Dit moet op de een of andere manier gebundeld worden als een blijvende herinnering aan 50 jaar HNB. Want wat gebeurt er na de reunie, gaat de site eruit en is alles weg? Dat kan toch niet? Er zijn vast mensen onder ons die daar iets mee kunnen.” En suggereert even later, wie dat zou kunnen zijn: “Jij b.v. Siang! Doe het voor de dansers!” Even later gesteund door Marcelle Meuleman vooruit: “Whatever de 'doelstelling'. Dat je zou moeten gaan schrijven lijkt me een must! ………”
Eduard Greyling (1974/75) tenslotte loopt met zijn vraag al vooruit op een mogelijk boek: “So when are you publishing? What you say about the ephemeral nature of theatre productions makes your writing so much more important. De beschrijving van een rijke verleden moet ter boek gaan onder jouw hand.” Dhian Siang Lie reageert: “Thank you, Eduard for your compliment. Yes, I very much hope that not only my stories, but everybody's may be put in a more enduring form. I have some ideas how, but I need help in many ways.”
Op 13 september, de dag waarop HNB officieel zijn 50 jarige bestaan viert, plaats Dhian Siang Lie nog een document: “Speciaal ook vandaag mogen we allemaal trots zijn”. Hij wijst erop dat iedereen die ooit bij HNB heeft gewerkt dat trotse gevoel mag hebben dat bij een 50ste verjaardag hoort, ook de groep medewerkers die doorgaans aangeduid worden met ‘de kantoren’. Er zijn weer positieve reacties, van Dolf Smith, Sonja Geerlings, Jeanny van Bergen, Ilse van Berkel en Jan Linkens roept uit: “Wow Siang, je moet echt een boek gaan schrijven!!! Geweldig en dank namens allen die ooit bij HNB gewerkt hebben.” Brigitte Weijers (1988/97) noemt nog speciaal de fysiotherapeut John ten Kulve en Daniëlle Valk (1987/96) denkt ook aan alle pianisten, Reuven Voremberg en omscholingsdeskundige Paul Bronkhorst, die sinds de jaren ’80 dansers helpt bij het afsluiten van de dansloopbaan.
Op dezelfde dag vraagt Leonie Jolly, de dochter van dansers Marina Jolly en Peter van der Lende: “…..wat gebeurt er eigenlijk met deze site met alle prachtige verhalen en foto's, Blijft hij nog een tijdje op Facebook staan?” Dhian Siang Lie antwoordt: “Mag ik dat met een wedervraag beantwoorden: Wat zou je willen dat er mee gebeurd? Er zijn al wat suggesties geweest: een boek, een definitieve website, een vereniging van oud-medewerkers van HNB om daarvoor een structuur te bieden. In alle gevallen betekent het dat er veel werk verricht moet worden. Ik sta klaar om van alles te doen, voorzover mogelijk vanuit Mexico, waar ik woon. Martin Wagenaar heeft ook concreet gezegd iets te willen doen. Wil/kan jij iets doen? Graag, kom met een idee, misschien heb je al een concreet voorstel.” Dat zet Leonie Jolly aan het denken en ze pleit in ieder geval voor het continueren van de Facebook HNB 50 reünistenpagina.
Voor Benjamin Feliksdal (1961/71) is dat aanleiding om ook aandacht te vragen voor de site, die hij ter gelegenheid van de 50tigste vaerjaardag van HNB in het leven is geroepen: “There is a special "WEBLOG" on www.50jaarnationaleballet.nl everybody from the different dance generations, 1961-1971. 1971-1981, 1981-9191, 1991-2001 and 2001-2011, please add your written stories, old programs, leaflets, photo's, reactions etc and upload all the information you can think of and share! This site, could be "THE LIVING BALLET HISTORY" It all depends on you guys. Act Now!!!” Frank Polak (1964/65) reageert daarop met enige kritiek, die voortvloeit uit het quasi definitieve geschiedenis verhaal, waarmee de site begint en waarin volgens Frank te weinig aandacht aan de voorgeschiedenis en de bijdragen die HNB aan de voorstellingen van De Nederlands Opera heeft geleverd.
Leonie Jolie bevestigt nog eens dat de geschiedenis nu juist is voor mensen die er NIET bij zijn geweest: “….....ik ben bv opgegroeid met de verhalen en de emoties van mijn ouders over hun verleden bij o.a. Het Nationale Ballet, mijn kinderen vinden dat ook weer prachtig....het is geschiedenis die bewaard moet blijven! (mijn mening hoor).” Nou dat is dus niet alleen haar mening, zoals uit eerdere reacties is af te leiden. Corrice Rijkuiter (1969/78) vindt ook dat de FB pagina moet blijven en stelt op 20 september 2011 nog eens concreet de vraag: “……..do not leave the reünisten you all, Siang how do we go from here?” Een eveneens concreet antwoord komt van Johan Greben (1985/94): “………Ik denk dat deze pagina gewoon moet blijven bestaan. Daar hoef je nl. helemaal niets voor te doen. Iedereen die hier iets heeft te melden of te delen die doet dat dan gewoon. Na een tijdje raakt het hier dan waarschijnlijk wel een beetje in een dip maar het zou me ook niets verbazen dat het ook wel weer gewoon een (nieuwe) betekenis krijgt. Je zult zien hoe leuk het dan weer wordt of ook gewoon blijft.” Hoe gelijk had Johan toen, zoals nu terug kijkend blijkt. Ik hoef alleen maar te herinneren aan de ontroerende eensgezindheid rond het overlijden van Rudi van Dantzig, maar ook hoe de collega’s steun bij elkaar vinden wanneer er andere trieste berichten zijn, zoals bij het overlijden van Ans van Opstal, Dolf Ephraïm of de herdenking van collega’s die al eerder zijn heen gegaan. Maar ook gewoon mooie herinneringen, recente ervaringen en de interesse in dans en ballet, die oud-collega’s met elkaar blijven delen.
Dat de FB-HNB50 pagina moet blijven bestaan, vindt duidelijk weerklank, bij o.a. Leonie Jolly, Hanneke Berlage, Dhian Siang Lie en Leo van Emden (1988/91), die echter nog een paar stappen verder wil gaan: “Uit alle reacties op deze site ………… maak ik op dat het een onvergetelijke avond geweest, een reunie die misschien wel eerder en vaker had en zou moeten plaatsvinden. Mensen hebben elkaar ook gemist, niet herkend of te kort kunnen spreken. Dat is jammer. Ik heb zelf maar 3 jaar bij HNB gezeten en toch ook veel mensen gemist en of niet gezien. Deze site is een geweldig middel, maar ook voor veel mensen een platform waar ze niets mee hebben. Toch hoop ik dat deze pagina nog lang blijft bestaan. Maar om to the pointshoe te komen, waarom richten we niet gewoon een stichting of vereniging oud medewerkers HNB of Reunisten HNB op, zodat er vaker een reunie plaats kan vinden. Elke 5 jaar of misschien om de paar jaar? Het voordeel van zo'n initiatief is groot. Je ziet elkaar vaker, bij een groot jubileum (60 jaar HNB) hoeft HNB niet een heel archief aan adressen etc. met een enorme speurtocht te ondernemen. Dansers die nu misschien net niet in de gelegenheid waren te komen, of misschien de middelen niet hebben om helemaal vanaf de andere kant van de wereld naar Amsterdam te komen, hebben dan meer gelegenheid om er wel bij te zijn en of kunnen wellicht geholpen worden, zodat zij er dan toch bij kunnen zijn. Ik ben beschikbaar mee te helpen en hier verder over na te denken als er genoeg draagvlak is.”
Op dit voorstel om een vereniging op te richten en vaker een reünie te houden wordt weliswaar positief gereageerd, door o.a. Nicolette Langestraat, Daniëlle Valk, Dhian Siang Lie, Danny de Leeuw en Yoko van Reijsen (1989/05), maar we weten nu dat dat ‘een brug te ver is’. HNB kan er zelf op geen enkele manier tijd of geld in steken en de omstandigheden van oud medewerkers zijn te verschillend, vanwege de generatie, wel of niet gepensioneerd, de verspreiding over de wereld en de tijd om met het verleden bezig te zijn of ook de soort gevoelens die mensen hebben over hun tijd bij HNB.
De Facebook pagina zelf, de gedachte aan een vereniging of het bewaren en beter toegangkelijk maken van de ‘oral history’ van de oud-medewerkers van HNB, komt dieverse malen terug. Bijvoorbeeld op 22 november 2011, wanneer Benjamin Feliksdal het gebruik van de Facebook pagina analyseert: “Beste allemaal, Wat we ons wel moeten realiseren, is dat van de 136 reünisten leden maar een klein groepje (sirca 20 personen) met elkaar communiseren. De andere 864 oud-dansers (ex-collega,s) voelen zich waarschijnlijk helemaal niet aangetrokken tot deze media. Dat zegt toch wel iets. Naar mijn mening is er geen sprake van enige verbondenheid tussen de generaties van dansers. Niemand van deze generatie denkt b.v. aan een vorige of aan een nieuwe generatie na hen. Dat vraagt namelijk om een bijzondere interesse in het reilen en zeilen van HNB nadat je bent uitgetreden.” Deze analyse van Benjamin doet een aantal oud-collega’s uitgebreid reageren over het hoe en waarom zij blij zijn met deze Facebook pagina. Nicolette Langestraat zegt o.a.: “………We moeten maar blij zijn dat er nog dansers zijn die wel contact hebben met elkaar en die, door deze FB-groep oprecht geïnteresseerd en respectvol zijn naar elkaar en die zich toch weer meer met hun verleden verbonden voelen……….”, Dolf Smith gaat als niet-danser diep in op zijn gevoel naar de diverse dansgeneraties en de mogelijke redenen waarom mensen wel of niet nog interesse hebben in hun oud-collega, maar de essentie van zijn betoog is: “…… hoe groot of hoe klein de groep ook is, uiteindelijk gaat het erom dat de geschiedenis bewaard blijft…….” Myriame Schoenmaeckers (1980/86) reageert daar resoluut op: “Ik ben het met je eens, Dolf, dat de geschiedenis bewaard moet blijven …………..” Zij mijmert verder over het medium Facebook e.d. zelf en hoe haar loopbaan bij HNB is verlopen en gaat verder over haar gevoel dat dankzij de reünie en deze FB-pagina is veranderd: “……….Door dit allemaal hier mee te lezen, door de reunie en de wetenschap dat ik bij wijze van spreken met één muisklik een aantal oud collega's kan "spreken" ebt langzaam een stuk boos verdriet bij me weg wat er eigenlijk heel lang gezeten heeft: ik heb namelijk nooit echt helemaal kunnen accepteren dat aan mijn dansen zo abrupt een einde moest komen. Ondanks het feit dat ik daarna een tweetal prachtige carriëres heb opgebouwd, is het altijd een onafgemaakt stuk van me geweest. Zeker de leegte waarin ik toen gevallen ben en die ik door heel andere dingen probeerde op te vullen.” Tot slot verklaart ze stellig: “Ik ben dus wel blij met deze pagina en al zal ik niet elke dag van alles posten en al zal ik niet een wezenlijk deel aan de geschiedenis van HNB kunnen bijdragen, ik begin er wel langzaam van doordrongen te raken dat ik trots mag zijn ooit een stuk te hebben meegelift met een bloeiende periode van HNB.” Dolf Smith wijst Myriame erop hoe ze juist wel bijdraagt aan de geschiedenis en herkent zich en haar uitspraak aan het slot: “Lieve Myr, je BENT een stuk van de geschiedenis van HNB, juist door de verschillende functie die je er bekleedde! Daarnaast heb je deze pagina van een aantal nauwelijks te overtreffen documenten voorzien die regelrecht uit je hart kwamen. Je toetreding was en is een waardevolle toevoeging geweest aan deze groep. Ikzelf heb hier ook een deel van mijn on- / slecht verwerkte gevoelens zien wegebben, omdat mijn tijd bij HNB net zo abrupt eindigde... “
Jeanny van Bergen, is onder de indruk van de uitspraken van Dolf en Myriame en ontkracht tevens de stelling van Benjamin Feliksdal, dat er geen belangstelling over de grenzen van de eigen generatie heen, zou zijn: “…….jullie hebben beide zo mooi verwoord wat deze pagina voor veel mensen betekent. Hierdoor heb ik contact met mensen waar ik nooit mee gedanst heb maar waar ik wel veel afiniteit mee heb en dat voelt heel goed. Ik ben het dus niet met Benjamin eens dat er geen verbondenheid is met generaties, wel een gemis aan interesse misschien, ook door de vele buitenlandse dansers, maar velen zoals Kathleen, Uko, Christine e.a volgen ons dagelijks.”
Myriame Schoenmaeckers sluit aan op de reactie van Dolf Smith, dat iedereen zich op zijn eigen wijze op de Facebook pagina wel of niet profileert, waarbij zij prachtig verwoord tot welke gevoel van verbondenheid dat wel degelijk leidt, mede naar aanleiding van het overlijden en de crematie van Ans van Opstal: “……Zo werkt het ook op dit soort internetplekken en zo mag het ook. Je hebt lezers, schrijvers en toehoorders als het ware..... En heel soms kom je juweeltjes van saamhorigheid tegen op dit vluchtige medium. Daarvan heb ik de afgelopen weken weer een heel intens mooi staaltje van gezien: mensen die elkaar niet in werkelijkheid kennen maar die een stervend mede-lezer zo hebben gesteund dat ze op een zachte manier weggegleden is. Haar grootste zorg ondervangen. En gisteren, op de emotionele begrafenis van deze vrouw, waren daar een twaalftal forumleden uit alle windstreken en wisten zo de familie ook nog bij te staan. Heel warm, heel "eigen" en heel bijzonder. dat kan ook door zo'n eenvoudig iets als een FB pagina of een internetforum. Verbondenheid met elkaar is meer dan alleen je stem laten horen. En wel je stem laten horen is het cement van die verbondenheid.”
Ilse van Berkel tenslotte verwoord eveneens hoe belangrijk de verhalen op deze pagina voor haar denken over haar jaren bij HNB is, waarmee zij dus impliciet ook zegt dat deze te waardevol zijn om verloren te laten gaan: “……….Voor mij is het contact hier op FB een aanvulling op de reunie zelf. Het is leuk om van dansers, oudcollega's uit het buitenland, van de vorige én de volgende generatie iets te horen. Hun verhalen maken dat ik besef dat velen een oud-zeer meedragen uit de tijd bij HNB, net als ik. Maar daarnaast zijn er ook de gedeelde emoties die we voelden tijdens een voorstelling of repetitie. De anecdotes getuigen hiervan. Dat heeft ertoe geleid dat ik op een andere manier tegen die periode aan kan kijken. Het is voor mij een waardevolle periode geworden uit mijn leven en ik ben er trots op dat ik een ienemienie stukje aan de grote geschiedenis van het HNB heb kunnen bijdragen. Dus DANK schrijvers!”
Op 1 januari 2012 plaatst Dhian Siang Lie een document, waarin hij de hoop uitspreekt dat er een plek en manier wordt gevonden om alle verhalen op een goed toegankelijke plaats te kunnen bewaren: de ‘oral history’, die het gevolg is van de reünie en de Faceboek HNB50 groepspagina. Er zijn vele reacties van bijval en dankbaarheid dat al het materiaal er is Dolf Smith analyseert wat hem beweegt actief deel te nemen aan de Facebook pagina en bevestigt hoe dat bijdraagt aan het voortbestaan van de ‘oral history’ van de medewerkers van HNB: “…………We hebben met elkaar een brug geslagen tussen verleden en heden: waar aanvankelijk uitsluitend geschreven werd over ons verleden bij HNB, zijn we inmiddels ook onderdeel geworden van elkaars huidige leven. We delen onze emoties, onze frustraties, onze liefhebberijen. Mensen waarmee we nooit werkten, zijn nu FB-vrienden geworden en dat voelt over het algemeen genomen goed. Persoonlijk blijf ik geloven in de mogelijkheid om met elkaar meer te zijn dan een FB-pagina alleen. In hoeverre daarvoor geld beschikbaar moet zijn, weet ik niet. De vraag is alleen of een vastere vorm dezelfde spontaniteit met zich zou kunnen meebrengen. Juist het feit dat we hier zin en onzin kunnen delen, maakt deze pagina zo bijzonder. Bij de pagina van Benjamin Felixdal voel ik toch de nodige terughoudendheid, omdat het juist zo officieel lijkt te moeten. Bovendien lijkt het daarbij veel meer om dansers en de dansgeschiedenis te gaan, dan om de personen die we zijn en datgene wat we vertegenwoordigen. In ieder geval is zijn pagina voor mij als niet-danser een stuk minder interessant. Hier voel ik mij misschien wel meer dan ooit als één van de clan en dat vind ik heel prettig. De tijd zal uitwijzen waartoe het uiteindelijk zal leiden. In ieder geval zijn heel veel herinneringen naar boven gehaald of zaken aan de kaak gesteld, waarvan we niets wisten. Daarmee hebben we een aanvulling gekregen op wat we wel wisten. Ook die verhalen nemen we mee; we vertellen ze door aan iedereen die daarvoor interesse heeft en slaan daarmee een nieuwe weg in van de oral history. En zolang we daarmee doorgaan, zal weinig verloren gaan van de kleurrijke historie die we samen gemaakt hebben.”
Zoals in de reactie van Dolf naar voren komt, is er ook in de verdere reacties enige huiver merkbaar om de ‘oral history’ te formeel in te richten. De spontaniteit die sociale netwerken als Facebook e.d. met zich meebrengen wordt kennelijk als een belangrijke voorwaarde gezien om iets aan die ‘oral history’ bij te dragen. Zo lijkt het althans voor degenen die actief zijn op Facebook. Ook Kathleen Smith (1962/67) vindt de gedachte dat oral history in een meer permanente vorm bewaard zou moeten worden leuk, maar ook voor haar geldt de spontaniteit van het weerzien en de hernieuwde contacten na vele jaren het belangrijkste: “Dear Siang, if I understand correctly, you wish that all the stories, photos and memories of the 50th HNB reunion that have appeared on facebook could somehow be made into a more permanent collection, perhaps a book or permanent website. How utterly sweet and caring of you to feel like this. Well, I can only speak for myself to say that everything surrounding this reunion and the facebook entries that now bind us together long after the actual event live in my heart and, I am certain, in the hearts of so many of the people from the reunion, even those who could not attend. Perhaps something more will eventually come of all of this, but perhaps not. But that does not change the precious treasures that we have found in coming together after so many, many years of absence. …………” In zijn reactie daarop zegt Dhian Siang Lie: “Dear Kathleen, you did understand correctly that I wish we could build a more permanent collection of all the memories we have exchanged on this FB-page. But you, Jeanny, Ilse, Nicolette, Dolf, Leo and others who have thoughts about my contribution here, are absolutely right. What we have here and now, the spontaneity of the moment, are more precious than all possible future projects we could wish for. Here you can feel the real heart of it all and I only was lucky enough to be able to facilitate it a little. On the other hand there is no harm in striving for more, a lasting publication, a special website with lasting memories for those who are not with us any more, a legal organization, a small but lasting place in the organizational thinking of 'our Het Nationale Ballet'……….”
Naar aanleiding van al deze reacties herhaalt Myriame Schoenmaeckers nog eens wat ze eerder heeft gezegd over wat alle bijdragen op Facebook voor haar betekenen en ‘verklapt’ dat ze ook denkt aan een wat toegangkelijker vorm daarvoor: “Lieve Siang, deze hele Facebookpagina is voornamelijk aan jouw inzet te danken. Ik ben er dan relatief "kort"bij, pas ná de reünie, maar dat heeft samen met de reünie ervoor gezorgd dat ik na al die jaren eindelijk "trots" ben dat ik ooit deel uitmaakte van het boeiende Nationale Ballet bestaan. ……… Ik hoop ook dat er verhalen, memoires, anekdotes blijven gepost worden, ook al is het een vluchtig medium. In dit jaar heb ik mezelf een aantal doelen gesteld: één daarvan is om mijn columns te bundelen en daar een uitgever voor te zoeken. Het is niet ondenkbaar dat ik in dat proces ook een HNB reunistenprojekt in een bepaalde uitgave wil gaan gieten. Ik weet dat het veel tijd kost (dat wil ik er zeker wel aan besteden) heel veel geld kost (Dat heb ik niet) en dat zoiets dan pas tegen 2013 gerealiseerd kan zijn. Maar los laat ik het niet............Ondertussen moet er lekker veel materiaal bij komen!.” En Kathleen Smith vindt bij nader inzien toch ook dat er best iets blijvends mag komen en refereert aan een eerdere discussie over vrijkaarten in bijzonder gevallen: “I agree Siang and hope that the powers that be at HNB do something to enshrine the 50 years and honor all that served in a meaningful way. They could start with some free tickets each season for anyone needing them, but a lasting document about the first 50 should be compiled. I would be happy to contribute for the period in which I was involved.”
Een goede maand later op 9 februari 2012 plaatst Dhian Siang Lie een nieuwe bundeling van anekdotes. De titel is: “Nog een bundeling; en mijn toelichting waarom ik dat zinvol vind.” Als reactie van hem op de woorden van dank van Nicolette Langestraat, Gisela Reinhold en Ilse van Berkel, zegt hij: “Geen dank lieve collega's. Ik heb er plezier in om deze bundelingen te maken. Dus ik hoop dat er nog veel meer verhalen komen om lekker bezig te blijven. Bundelingen waar ik ook nog aan denk zijn o.a. - over Anton Gerritsen, - Kinderen van balletdansers, - Hoe (waarom) ben ik danser geworden? - Wat ben ik na HNB gaan doen? Verder denk ik nog na hoe we het idee van Frank Polak kunnen verwezenlijken om een speciale pagina (eregalerij) te wijden aan onze collega's die er niet meer zijn. Wie heeft nog meer suggesties? En vooral blijf je herinneren, zoals Ingrid Jense nu net deed over de tournee naar Brazilië, die ik overigens ook nooit zal vergeten!”
Geheel instemmend zegt Nicolette Langestraat daarop: “Hallo lieve collega's, Wat Siang oppert is echt leuk. Wat deed je nadat je stopte met dansen. Hoe ging dat? Wat doen je kinderen? Welke problemen heb je gekend? Hoe voel je je nu als je aan de groep terugdenkt? Wat had je anders gewenst? Wat vond je het fijnst of het stomst aan je carriere? Wat ging er goed, wat ging fout? etc etc. Laten we allemaal onze gevoelens en herinneringen uiten. Is zo fijn voor iedereen om te lezen want we gingen denk ik allen door dezelfde dingen in het leven. Ok? ..... Schrijven dus iedereen!!!!!! ………..” Waarop Ilse van Berkel zegt: “En hopelijk ... wordt het uiteindelijk toch dat BOEK?”
De aanmoediging van Nicolette, valt niet bij iedereen in goede aarde. Gisela Reinhold: “Pffhhh....Daar moet je voor in the mood zijn. Nu even niet, komt wel t.z.t. De raderen draaien........... “ en Sonja Geerlings onmiddeliijk daarop aansluitend: “Ja daar zit ik al een tijdje op te wachten maar omdat nu op internet te zetten, lijkt mij geen goed plan!” Nicolette Langestraat werpt nog tegen: “………..Sommigen van ons vinden het een fantastisch idee en anderen twijfelen. Laat iedereen doen wat zijn/haar hart aangeeft lijkt mij. En het staat niet op Internet op grote schaal maar alleen in onze Reunie groep. Is wel een verschil. En wat je niet kwijt wilt hoef je niet kwijt toch………..”
Inderdaad, niets moet, doe wat je hart je ingeeft, zoals Nicolette Langestraat zegt. Als je dan toch wel iets wilt bijdragen aan de ‘oral history’ en geen bezwaar hebt dat eerst je oud-collega’s daar kennis van kunnen nemen en daarna ook alle anderen die geïnteresseerd zijn in de ‘echte verhalen van de mensen uit de geschiedenis van 50 jaar Het Nationale Ballet, dan is het wel heel frustrerend in dit informatie-tijdperk, wanneer daarvoor geen goed toegankelijke plek bestaat.
Terug naar 50 jaar Het Nationale Ballet