Uit TheaterEncyclopedie
Ga naar: navigatie, zoeken


Stadsarchief Amsterdam, Afb PBKD00252000011.jpg


Op de voorgrond het Nederlands Panopticum, waar het Centraal Theater gevestigd was. Daarachter het Flora Theater

NaamCentraal Theater, Amsterdam
Eerdere naamTheater Panopticum, Amsterdam
PlaatsAmsterdam
TypeTheatergebouw
ArchitectTheodorus Sanders, W. Kromhout
Bouwjaar1881-1882
Verbouwd in1915
Openingsdatum1 december 1912


Informatie

  • 1912 - 1915: Theater Panopticum
  • 1915 - 1965: Centraal Theater
  • Openingsvoorstelling: Groote Openings Voorstelling (verspreid over enkele avonden) met optredens van: Suzanne Desgraves, Etoile de Paris (eerste optreden hier ter stede), magic comedy act; Henriëtte Lefèvre, La reine du diabolo; Les Berio, Scène musicale; ‘Bioscope’-beelden uit de fabrieken Gaumont, Eclair, Eclipse, Messter, Bison, Vitagraph, Edison, Pasquali; hoofdfilm: Het spel is uit (Een schets uit de bankierswereld in 2 afdeelingen); groot orkest o.l.v. dirigent Danny Ruynemann.
  • Verbouwing: 1915: Verbreding toneelopening; inrichting zijloges; afscheiding tussen promenoir en zaal
  • Capaciteit: 506 (1912); 582 (1915)
  • Loges: De plaatsen aan de verhoogde zijkant werden ‘loge’ genoemd
  • Type toneel: Ondiep lijsttoneel
  • Maten toneelopening: 8 meter breed
  • Soort voorstellingen: Blijspelen, cabaret, operette, kindervoorstellingen, in beginjaren ook film
  • Sluiting als theater: 28 februari 1965

Geschiedenis

In 1912 werden de benedenverdieping en het souterrain van het Panopticum geheel verbouwd tot schouwburg. De loges, de klapstoelen en de foyer bevonden zich op het begane grondniveau, de theaterzaal werd in het souterrain gesitueerd. Hierdoor leek het geheel op een overdekt zwembad. Rondom de zaal bevond zich het promenoir, dat tijdens de pauze dienst deed als koffiekamer. Het theater werd ook wel ‘de kuil’ genoemd, vanwege de verdiept liggende zaal. Ondanks de beperkte ruimte telde het theater opvallend veel rangen: fauteuil, stalles, parket, parterre, loge, familieloge, frontloge en klapstoelen.

Het Centraal Theater was van 1930 tot 1946 de vaste speelplaats van het Centraal Tooneel, dat zijn naam aan het Centraal Theater ontleende. De kleine kern van het Centraal Tooneel en Centraal Tooneel N.V. werd gevormd door Tilly Lus, Mary Dresselhuys (die van 1934 tot en met 1946 met Cees Laseur getrouwd was), Rie Gilhuys en Joan Remmelts. Hierdoor kreeg het ensemble een eigen karakter en eigen gezicht.

De laatste voorstelling, op 28 februari 1965, was een optreden van de cabaretier Wim Sonneveld. De AMRO Bank, al sinds 1919 eigenaar van het gebouw, liet het kort daarop slopen voor de uitbreiding van het naastgelegen filiaal.

Exterieur

Theodorus Sanders ontwierp in 1881 dit gebouw in neorenaissance stijl. De façade deed meer aan een bankgebouw of postkantoor denken dan aan een theater.

Premieres

Een overzicht van de voorstelling die in het Theater Panopticum in première is gebracht, voor zover geregistreerd in de Productiedatabase

Een chronologisch overzicht van de voorstellingen die in het Centraal Theater in première zijn gegaan:

 
Nachtdienst (Der müde Theodor) - Internationale Tooneelvereeniging - 1915-03-16
Nachtdienst - Internationale Tooneelvereeniging - 1915-10-02
De controleur van de Slaapwagens - Internationale Tooneelvereeniging - 1915-11-19
'n Avontuurlijke nacht - Internationale Tooneelvereeniging - 1916-01-01
Recept voor huiselijke vrede - Internationale Tooneelvereeniging - 1916-01-01
Laura, gediplomeerd masseuse - Internationale Tooneelvereeniging - 1916-01-07
Kazernelucht - Internationale Tooneelvereeniging - 1916-01-28
Amor aan 't werk - Hollandsch Operette Gezelschap - 1916-03-01
Stoutertjes - Hollandsch Operette Gezelschap - 1916-04-01
De kleine lord - Hollandsch Tooneel 1915-1918 - 1916-04-25
Intieme kunstavonden - Jean-Louis Pisuisse - 1916-04-26
De boemeladvocaat - Internationale Tooneelvereeniging - 1916-05-03
Getrouwd - Internationale Tooneelvereeniging - 1916-05-20
Jeugd - Vereenigde Tooneelkunstenaars o.l.v. Anton van Sprinkhuysen - 1916-06-02
Jeugd - Vereenigde Tooneelkunstenaars - 1916-06-02
De nieuwe juf - Verkade's Klein Tooneel - 1916-07-09
In goede handen - Verkade's Klein Tooneel - 1916-07-18
Maar men loopt toch niet naakt !? - Verkade's Klein Tooneel - 1916-07-18
De man - Intieme Kunst onder impressario van Max van Gelder - 1916-07-19
De Aarde - Verkade's Klein Tooneel - 1916-07-21
Een ontoerekenbare - Verkade's Klein Tooneel - 1916-08-01
De rozen - Verkade's Klein Tooneel - 1916-08-04
Verkeerd aangesloten - Intieme Kunst onder impressario van Max van Gelder - 1916-08-24
Eenacterprogramma: Het Lokaas - Nationaal Klein Tooneel - 1916-09-01
Eenacterprogramma: Voor 't begin - Nationaal Klein Tooneel - 1916-09-01
Eenacterprogramma: Waarom niet - Nationaal Klein Tooneel - 1916-09-01
Eenacterprogramma: De Inbreker - Nationaal Klein Tooneel - 1916-09-01
Eenacterprogramma: Valsche Champêtre - Nationaal Klein Tooneel - 1916-09-07
Eenacterprogramma: Fidele - Nationaal KleinTooneel - 1916-09-09
Eenacterprogramma: De Noodrem - Nationaal Klein Tooneel - 1916-09-12
… overige resultaten


Een alfabetisch overzicht van de voorstellingen die in dit theater in première zijn gegaan Category:Premieres Centraal Theater, Amsterdam

Bronnen

  • Theaters in Nederland sinds de zeventiende eeuw. Redactie Bob Logger, Eric Alexander, Menso Carpentier Alting, Nico van der Krogt, Nathalie Wevers. Theater Instituut Nederland, 2007
  • Productiedatabase