Uit TheaterEncyclopedie
(Doorverwezen vanaf Bredero)
Ga naar: navigatie, zoeken


Gerbrand Adriaensz. Bredero.jpg


Portret van Bredero. Tekening (reproductie uit 1619) naar een gravure. Met boven zijn lijfspreuk "'t kan verkeren" en onder zijn personalia

NaamGerbrand Adriaensz. Bredero
BijnaamBredero
Geboortedatum16 maart 1585
Geboorteplaats Amsterdam
Overlijdensdatum23 augustus 1618
Overlijdensplaats Amsterdam
BeroepDichter, Toneelschrijver
DisciplineToneel
Externe databases:
DBNL
IMDb
VIAF

Bredero was het derde kind van Adriaen Cornelisz. Bredero en Marry Gerbrandsdr. Het gezin bestond uit 12 kinderen, van wie de meeste jong gestorven zijn.

De naam Bredero is afkomstig van een uithangbord of gevelsteen met de beeltenis van de geuzenjonker Hendrik van Brederode (1531-1568), die in calvinistische kringen vereerd werd om zijn optreden bij het Verbond der Edelen en bij de aanbieding van het zogenaamde smeekschrift. De vader van Bredero was schoenmaker in de betere kringen (geen schoenlapper, die behoorden zelfs tot een ander gilde). Hij was tevens kapitein bij de schutterij. Later werd hij belastingpachter en kon hij zich een kleine kunstverzameling veroorloven.

Het huis waarin Bredero geboren werd, stond aan de Nes, die destijds de Gansoort genoemd werd. Naast deze woning stond een vleeshal, waarboven de rederijkerskamer d'Eglantier gevestigd was. In december 1586 kocht Bredero's vader deze woning, die hij sinds mei 1584 gehuurd had. In 1602 verhuisde het gezin naar een pand aan de Oudezijds Voorburgwal, bij de Varkenssluis. Daar heeft de dichter zijn verdere leven gewoond. Bredero was een ras-Amsterdammer, bewust burger en kunstenaar. Dat alles in een tijd dat Amsterdam als handelsstad snel in welstand, macht en omvang groeide. Amsterdam had deze rol overgenomen van Antwerpen, nadat geleerde en welgestelde burgers Antwerpen in groten getale om religieuze redenen hadden verlaten om zich in Amsterdam te vestigen.

Bredero kreeg behoorlijk onderwijs. Zo leerde hij Frans en sprak hij waarschijnlijk Engels en Latijn. Daarna ging hij in de leer bij de Antwerpse kunstschilder François Badens, die in Amsterdam woonde, maar helaas zijn er geen gesigneerde schilderijen van Bredero bekend. Het beroep van kunstschilder werd destijds maatschappelijk erkend, in tegenstelling tot dat van dichter. Er wordt aangenomen dat hij rond zijn twintigste jaar omging met leden van d'Eglantier, vooral met de leden van de Brabantse kamer. Daarnaast ging hij om met andere dichters en schilders in Amsterdam en de directe omgeving daarvan. Vanaf ongeveer 1611 had hij zich een belangrijke positie verworven als toneelschrijver.

In 1616 maakte hij kennis met Hugo de Groot, aan wie hij de druk van Rodd'rick ende Alphonsus opdroeg. Hij was daarnaast bevriend met P.C. Hooft. Ook volgde hij Samuel Coster, die in 1617 na onenigheid bij d'Eglantier de Nederduytsche Academie oprichtte.

Bredero is nooit getrouwd, al blijkt uit zijn romantische gedichten wel, dat vele vrouwen een rol in zijn leven hebben gespeeld. De dichteres Maria Tesselschade Visscher was een van hen, en in de winter van 1617-1618 de 19-jarige Magdalena Stockmans. De laatste trouwde in juni 1618 met de twintig jaar oudere Antwerpse koopman Isaac van der Voort en ging met hem naar Napels, waar hij woonde. Voor haar schreef Bredero het gedicht Oogen vol maiesteit, dat hij haar nastuurde.

Monument voor Bredero in Amsterdam
Eind december 1617 zakte Bredero, die per slee terugkeerde van een begrafenis in Haarlem, door het ijs. Mocht hij hierdoor al ziek zijn geworden, dan is hij daarvan snel hersteld, want 1618 was voor hem een behoorlijk productief jaar. Hij overleed getuige de doodsberichten vrij plotseling, op 23 augustus 1618 in Amsterdam, juist toen Holland in politiek opzicht uiterst kritieke dagen beleefde: op 29 augustus vonden de arrestaties van Johan van Oldenbarnevelt en Hugo de Groot plaats. Volgens een aantekening van Bredero sr. is de dichter begraven 'In der Heyliger Stede' (Kalverstraat). Het enige portret dat van de dichter bekend is, is een gravure die in verschillende uitgaven van zijn werk is afgebeeld, maar ook die is pas na zijn dood gemaakt. De kluchten van Bredero (met name De klucht van de koe en De klucht van den meulenaer) zijn nog relatief bekend bij het publiek, daar deze werken soms nog opgevoerd worden, vooral op scholen en soms ook door toneelgroepen (o.a. Theatergezelschap De Kale en toneelstichting Leydse KluchtenCompagnie).


Gerbrand Adriaensz. Bredero heeft bijgedragen aan 49 productie(s).

Gerbrand Adriaensz. Bredero heeft gewerkt in de volgende functies:


Het gehele overzicht van voorstellingen waaraan Gerbrand Adriaensz. Bredero heeft meegewerkt, voor zover geregistreerd in de Theaterencyclopedie:

NB: Bij de carrièreoverzichten zijn de voorstellingen gekoppeld aan de premièredatum. Het kan echter voorkomen dat personen niet aan de première meewerkten, maar pas later bij de voorstelling betrokken raakten.

Curriculum Vitae Theatrum
Productie Functie Producent Seizoen Premièredatum In regie van
Moortje Bewerking Koninklijke Vereeniging Het Nederlandsch Tooneel (K.V.H.N.T.) 1884/1885 4 april 1885
De Spaansche Brabander Auteur (schrijver libretto, scenario) De Nederlandsche Tooneelvereeniging (1893-1912) 1898/1899 23 september 1898 Henri van Kuyk
De Spaansche Brabander Auteur (schrijver libretto, scenario) N.V. De Tooneelvereeniging 1916/1917 14 oktober 1916 Jan Musch
Boerengezelschap Auteur (schrijver libretto, scenario) Jan Musch 1918/1919 9 april 1919
Spaansche Brabander (tweede deel) Auteur (schrijver libretto, scenario) Jan Musch 1918/1919 9 april 1919
De Spaansche Brabander Auteur (schrijver libretto, scenario) Het Schouwtooneel 1923/1924 25 september 1923 Jan Musch
Klucht van de koe Auteur (schrijver libretto, scenario) Nederlandsche Tooneelkunstenaars Vereeniging 1923/1924 24 februari 1924
De klucht van de koe Auteur (schrijver libretto, scenario) Ensemble Bouber 1929/1930 28 december 1929 Ben Groeneveld
De Klucht van de Koe Auteur (schrijver libretto, scenario) Ensemble Bouber 1929/1930 30 december 1929 Ben Groeneveld
Moortje Auteur (schrijver libretto, scenario) N.V. Vereenigd Rotterdamsch-Hofstad Tooneel 1931/1932 14 november 1931
Klucht van de koe Auteur (schrijver libretto, scenario) De Jonge Spelers 1934/1935 2 april 1935
Sijmen sonder soeticheydt Auteur (schrijver libretto, scenario) De Jonge Spelers 1934/1935 2 april 1935 Ben Groeneveld
Het onvergankelijke (Nederlandsche gedichten) Auteur (schrijver libretto, scenario) Charlotte Köhler 1939/1940 18 september 1940
De klucht vande koe Auteur (schrijver libretto, scenario) Utrechts Tooneel Gezelschap De Ghesellen van den Spele 1940/1941 29 december 1941 Ad Hooykaas
Spaanschen Brabander Jerolimo Auteur (schrijver libretto, scenario) Gemeentelijk Theaterbedrijf Amsterdam - Afdeeling Tooneel 1942/1943 2 mei 1943 Cor van der Lugt Melsert (1882-1969)
Kleinkunst Ochtend Auteur (schrijver libretto, scenario) Algemene Nederlandse Geheel-Onthoudersbond 1943/1944 23 april 1944
Tooneelprogramma I Auteur (schrijver libretto, scenario) Gemeentelijk Theaterbedrijf Amsterdam - Afdeeling Tooneel 1944/1945 15 november 1944
Gedichten van Bredero Auteur (schrijver libretto, scenario) Nieuwe Rotterdamsche Comedie 1944-1947 1944/1945 3 maart 1945
Enkele sproken van Hans Christian Andersen Auteur (schrijver libretto, scenario) Nieuwe Rotterdamsche Comedie 1944-1947 1944/1945 3 maart 1945
De klucht van de koe Auteur (schrijver libretto, scenario) Toneelgroep C6 1948/1949 1 maart 1949
Spaansche Brabander Auteur (schrijver libretto, scenario) Amsterdams Toneelgezelschap (A.T.G.) 1951/1952 1 maart 1952 Albert van Dalsum
Moortje Auteur (schrijver libretto, scenario) Holland Festival 1956/1957 15 juni 1957 Ton Lutz
De klucht van de koe Auteur (schrijver libretto, scenario) Toneelgroep Arena 1959/1960 25 mei 1960 Fred Engelen
De Spaansche Brabander Auteur (schrijver libretto, scenario) Stichting Rotterdams Toneel 1960/1961 1 januari 1961 Ton Lutz
Moortje Auteur (schrijver libretto, scenario) De Nederlandse Comedie 1964/1965 20 februari 1965 Ton Lutz
De klucht van de koe Auteur (schrijver libretto, scenario) Stichting Nieuw Rotterdams Toneel 1967/1968 5 april 1968 Luc Lutz
De klucht van de molenaer Auteur (schrijver libretto, scenario) Dokumentair Aktueel Theater 1967/1968 24 mei 1968 Fons Eickholt
Lucelle Auteur (schrijver libretto, scenario) Holland Festival 1967/1968 5 juni 1968 Johan de Meester jr.
De Spaanse Brabander Auteur (schrijver libretto, scenario) De Nederlandse Comedie 1968/1969 1 januari 1969 Erik Vos
De Spaanse Brabander Auteur (schrijver libretto, scenario) Koninklijke Vlaamse Schouwburg 1969/1970 8 december 1969 Anton Peters (1923-1989)
De Spaanse Brabander Auteur (schrijver libretto, scenario) NTGent 1971/1972 1 mei 1972 Anton Peters (1923-1989)
De Spaanse Brabander Auteur (schrijver libretto, scenario) Toneelgroep Theater 1977/1978 16 september 1977 Elise Hoomans
So voer gesongen, so nagepepen Auteur (schrijver libretto, scenario) Toneelgroep De, Appel 21 maart 1978 Rein Edzard
So voer gesongen, so nagepepen Auteur (schrijver libretto, scenario) Toneelgroep De Appel 1977/1978 21 maart 1978 Rein Edzard
't Kan verkeren... Auteur (schrijver libretto, scenario) Stichting Werkgroep Poëzie Hardop 1984/1985 15 februari 1985 Cox Habbema
De klucht van de koe Auteur (schrijver libretto, scenario) Theatergroep Narcis 1984/1985 8 juni 1985 Wouter ten Pas
De klucht van de koe Auteur (schrijver libretto, scenario) Utrechtse Theater Initiatieven 1984/1985 2 juli 1985 Aram Adriaanse
The Spanish Brabanter Auteur (schrijver libretto, scenario) ESTA 1984/1985 23 juli 1985 John Hartnett
De klucht van de koe Auteur (schrijver libretto, scenario) Theatergroep Narcis 1985/1986 1 september 1985 Wouter ten Pas
De Spaanse Brabander Auteur (schrijver libretto, scenario) Nieuw Ensemble RaamTeater 1985/1986 27 december 1985 Walter Tillemans
De klucht van de koe Auteur (schrijver libretto, scenario) Amsterdam Sanat Theater 1988/1989 13 februari 1989 Ayse Emel Mesci
Luchtig literair Auteur (schrijver libretto, scenario) Stichting Rein Edzard Produkties 1989/1990 8 juni 1990
Moortje Auteur (schrijver libretto, scenario) Het Nationale Toneel 1992/1993 21 januari 1993 Hans Croiset
Tesselschade festijn Auteur (schrijver libretto, scenario) Holland Festival Oude Muziek Utrecht 1994/1995 30 augustus 1994 Jos Groenier
De klucht van de molenaar Auteur (schrijver libretto, scenario) Theatergroep De Kale 2001/2002 6 juni 2002 Victor van Swaay
De klucht van de koe Auteur (schrijver libretto, scenario) Theatergroep De Kale 2013/2014 8 februari 2014 Victor van Swaay
Niet de klucht van de koe Auteur (schrijver libretto, scenario) Kameroperahuis 2018/2019 12 augustus 2018 Warre Simons
Dichter bij de bar Auteur (schrijver libretto, scenario) Grachtenfestival 2018/2019 14 augustus 2018
Stommen Ridder Auteur (schrijver libretto, scenario) Theater Kwast 2018/2019 14 oktober 2018


Bronnen