Uit TheaterEncyclopedie
Ga naar: navigatie, zoeken
UploadenAfbeeldingDef.png
NaamBotho Strauss
Geboortedatum2 december 1944
Geboorteplaats Naumburg
BeroepSchrijver
DisciplineToneel
Externe databases:
DBNL
IMDb
VIAF

Botho Strauß (soms, doch zelden, als Strauss geschreven) is een bijzonder ophefmakende, wijd en zijd bekende figuur in de Duitstalige literatuur sinds ongeveer 1970. Hij is de zoon van een voedingsdeskundige; in Keulen en München studeerde hij in de jaren zestig germanistiek. Hij was tussen 1967 en 1970 redacteur bij Theater heute, een tijdschrift over de hedendaagse toneelkunst. Daarna begon hij zelf theaterstukken te schrijven, en werd reeds vroeg opgemerkt: samen met Peter Stein werkte hij vanaf 1970 voor de Schaubühne am Halleschen Ufer, waar hij vijf jaar actief bleef. Sinds medio jaren 70 woont hij in Berlijn.

Aanvankelijk legde Strauß zich op toneelwerk toe: zijn techniek bestaat in een radicale versnippering van de actie, dat wil zeggen, zijn stukken hangen opzettelijk met haken en ogen aaneen. Hij vertelt geen afgelijnde verhalen met een begin, midden en einde, maar fixeert zich op de fragmentarische gebeurtenis, het kleinschalige en detaillistische. Om die reden is Strauß' verteltechniek wel eens als literair pointillisme getypeerd. De ondertoon is die van een zeker cultuurpessimisme: de vervlakking van de maatschappij door toedoen van massamedia leidt tot contactarmoede; mensen worden economische producten die in feite niet meer echt met elkaar communiceren, maar veeleer een soort reclameslogans spuien. De maatschappij verzinkt, in Strauß' visie, in uitgeholde platitudes.

In 1980 publiceerde Strauß zijn eerste roman, Rumor, waarin duidelijk werd dat hij eveneens een begaafd prozaïsch verteller is, zelfs al is de samenhang soms ver te zoeken. Sedert de jaren 80 is zijn stijl, benevens pessimistisch, tevens ironisch geworden: hij schijnt de hedendaagse samenleving zowel te bekritiseren als te bespotten. Wie immers weigert van de gemediatiseerde maatschappij deel uit te maken, pleegt zo goed als zelfmoord: de isolatie van de buitenstaander staat gelijk aan de moord van de samenleving op een dergelijk geïsoleerd individu.

Algemene bekendheid in de Duitstalige wereld verwierf hij in 1981 met zijn verhalenbundel Paare, Passanten, waarin hij alledaagse scènes uit het bestaan van doordeweekse mensen beschrijft, met speciale aandacht voor hoe ze zich uitdrukken en gedragen, en vanop een bepaalde afstand die ironiserend commentaar toelaat. Zijn daaropvolgend toneelstuk Kaldewey Farce vertoont de introductie van een mystiek element: het toneel wordt tot zijn oorspronkelijke, dithyrambische proporties herleid, en een irrationele Dionysus-cultus ontstaat op de scène. Der Park is een bewerking van A Midsummer Night's Dream van Shakespeare.

Mettertijd werd Strauß' taalgebruik steeds ondoorzichtiger; een zware hang naar esoterie, gecombineerd met zijn verlangen om de taal te hervormen, leidde hem naar een moeilijk te bevatten, extreem gesloten pleidooi voor een terugkeer naar de Romantiek enerzijds, en anderzijds een verwerping van de verderfelijke invloed die de gecommercialiseerde, mediatieke nonsenscultuur aan de mensen opdrong. Hierdoor heeft Strauß zich een hoofdzakelijk intellectueel publiek toegeëigend. In Die Zeit und das Zimmer probeert hij — met succes — zijn theorie te demonstreren dat men, vermits de cultuur zichzelf heeft uitgevlakt, terug moet keren naar het essentiële onvermogen de dingen te begrijpen; met andere woorden, vaagheid is geen gebrek, het is het doel van de literatuur als dusdanig.

In 1989 ontving hij de Georg-Büchner-Preis.

In 1993 werd Strauß een bijzonder controversieel figuur. In dat jaar schreef hij een — buitengewoon ingewikkeld — essay voor Der Spiegel, getiteld Anschwellender Bocksgesang, waarin hij opperde dat de stompzinnigheid van de media (die hij een "cloaca" noemde), een onherroepelijke scheidingslijn tussen de massa en de intellectuele elite teweeggebracht had. Die elite was volgens hem verbrokkeld: mensen met werkelijk inzicht waren individuen die node hun eigen weg dienden te vervolgen, terwijl de overige mensen in de waan verkeerden dat ze goed geïnformeerd en daardoor wijs waren, maar in werkelijkheid hopeloos ten prooi waren gevallen aan de illusionaire realiteit die de media hun ten langen leste geïndoctrineerd hadden. Daarenboven sprak uit dit betoog een conservatieve reflex; Strauß werd dientengevolge als een nieuwe pleitbezorger voor een conservatieve revolutie beschouwd.

Uiteindelijk moet gezegd dat Botho Strauß, zoals wel meer postmodernisten, kritiek uit vanuit zijn eigen, persoonlijke wereldvisie en derhalve de klemtoon op de individuele waarneming legt, zonder dat die noodzakelijk door een gemeenschap gedragen wordt. Een dergelijke attitude uit zich bij hem in een versplintering van de verhaallijn, in die mate dat de overkoepelende diëgetische constructie als iets minder belangrijks behandeld wordt. Ofschoon Botho Strauß' werk een zekere inspanning van de lezer of toeschouwer vergt, behoren zijn stukken in Duitsland tot de vaakst gespeelde en wordt over zijn œuvre druk gedebatteerd.


Botho Strauss heeft bijgedragen aan 71 productie(s).

Botho Strauss heeft gewerkt in de volgende functies:


Het gehele overzicht van voorstellingen waaraan Botho Strauss heeft meegewerkt, voor zover geregistreerd in de Theaterencyclopedie:

NB: Bij de carrièreoverzichten zijn de voorstellingen gekoppeld aan de premièredatum. Het kan echter voorkomen dat personen niet aan de première meewerkten, maar pas later bij de voorstelling betrokken raakten.

Curriculum Vitae Theatrum
Productie Functie Producent Seizoen Premièredatum In regie van
Het spaarvarken Bewerking Publiekstheater 1982/1983 2 oktober 1982 Hans Croiset
Zomergasten Bewerking Ro Theater 1989/1990 3 maart 1990 Antoine Uitdehaag
De hypochonders Auteur (schrijver libretto, scenario) Toneelgroep Baal 1977/1978 8 maart 1978 Leonard Frank
Bekende gezichten, gemengde gevoelens Auteur (schrijver libretto, scenario) Theaterschool 1977/1978 19 juni 1978
Bekende gezichten, gemengde gevoelens Auteur (schrijver libretto, scenario) Toneelgroep Baal 1978/1979 18 november 1978 Leonard Frank
Trilogie van het weerzien Auteur (schrijver libretto, scenario) Toneelgroep Theater 1978/1979 31 maart 1979 Ger Thijs
Trilogie des Wiedersehens Auteur (schrijver libretto, scenario) Handke-Weiss Gezelschap 1979/1980 22 april 1980 Johnny Kuiper
Gross und klein Auteur (schrijver libretto, scenario) Holland Festival 1979/1980 7 juni 1980 Peter Stein
Groot en klein Auteur (schrijver libretto, scenario) Publiekstheater 1980/1981 7 februari 1981 Hans Croiset
Kalldewey, Farce Auteur (schrijver libretto, scenario) Handke-Weiss Gezelschap 20 juni 1982 John Kuipers
Kalldewey, Farce Auteur (schrijver libretto, scenario) Handke-Weiss Gezelschap 1982/1983 20 juni 1982 John Kuipers
Kalldewey, Farce Auteur (schrijver libretto, scenario) Toneelgroep Baal 1982/1983 11 september 1982 Han Römer
Het park Auteur (schrijver libretto, scenario) Handke-Weiss Gezelschap 1984/1985 18 december 1984 Johnny Kuiper
Trilogie van het weerzien Auteur (schrijver libretto, scenario) De Haagsche Comedie 1984/1985 21 december 1984 Carl van der Plas
Bekende gezichten, gemengde gevoelens Auteur (schrijver libretto, scenario) Theaterschool 19 juni 1985 Jan Ritsema
Bekende gezichten, gemengde gevoelens Auteur (schrijver libretto, scenario) Theaterschool 1984/1985 19 juni 1985 Jan Ritsema
Het park Auteur (schrijver libretto, scenario) Toneelgroep Baal 1985/1986 15 november 1985 Han Römer
Het park Auteur (schrijver libretto, scenario) I.N.S. Mannen van den Dam 1985/1986 25 maart 1986 Sam Bogaerts
Gross und Klein Auteur (schrijver libretto, scenario) Mei-Theater-Festival 1985/1986 31 mei 1986 Roberto Ciulli
Die Fremdenfuhrerin Auteur (schrijver libretto, scenario) Theaterschool 1985/1986 2 juni 1986
Trilogie des Wiedersehens Auteur (schrijver libretto, scenario) Maatschappij Discordia 1986/1987 13 maart 1987 Jan Joris Lamers
The Old, Old Story Auteur (schrijver libretto, scenario) Theatergroep Breton 1986/1987 28 maart 1987 Aike Dirkzwager
De rondleidster Auteur (schrijver libretto, scenario) Toneelgroep Baal 1987/1988 19 september 1987 Edwin de Vries
Kwartet voor het einde van de tijd Auteur (schrijver libretto, scenario) Theatergroep Tzara 1987/1988 19 december 1987 Jos Vijverberg
Don Eddy and The Blue Caddy Auteur (schrijver libretto, scenario) Festival Theater aan de Werf 1987/1988 18 juni 1988 Gretha Hengst
Bekende gezichten / gemengde gevoelens Auteur (schrijver libretto, scenario) Theatergroep Breton 1987/1988 29 juni 1988 Aike Dirkzwager
De reisleidster Auteur (schrijver libretto, scenario) De Tijd vzw 1988/1989 18 april 1989 Lucas Vandervost
Groot en klein Auteur (schrijver libretto, scenario) Festival Theater aan de Werf 1988/1989 17 juni 1989 Ramón Gieling
De blauwe zone Auteur (schrijver libretto, scenario) Het Zuidelijk Toneel 1989/1990 26 augustus 1989 Walter Goverde
De tijd en het vertrek Auteur (schrijver libretto, scenario) Het Nationale Toneel 1989/1990 8 september 1989 Hans Croiset
Zeven deuren Auteur (schrijver libretto, scenario) Festival Theater aan de Werf 1989/1990 4 november 1989 Ramón Gieling
Bezoeker Auteur (schrijver libretto, scenario) Festival Theater aan de Werf 1989/1990 7 juni 1990 Ramón Gieling
De tijd en de kamer Auteur (schrijver libretto, scenario) Arca 1990/1991 10 september 1990 Herman Gilis, Jos Verbist
Bezoekers Auteur (schrijver libretto, scenario) Het Nationale Toneel 1990/1991 12 oktober 1990 Hans Croiset
Bekende gezichten, gemengde gevoelens Auteur (schrijver libretto, scenario) Toneelgroep Amsterdam 1990/1991 23 maart 1991 Gerardjan Rijnders, Sam Bogaerts
De titelaar Auteur (schrijver libretto, scenario) Karen Lancel 1991/1992 2 oktober 1991 Madeleine Lehning, Frank Oorthuys, Anne de Roose, Karine Gigengack
Slotkoor Auteur (schrijver libretto, scenario) Het Nationale Toneel 1991/1992 19 december 1991 Hans Croiset
3X Andermaal verkocht Auteur (schrijver libretto, scenario) Universiteitstheater (Groningen) 1991/1992 9 januari 1992 Wim Meuwissen, Paul Binnerts, Jack Nieborg
Trilogie van het weerzien Auteur (schrijver libretto, scenario) Studio's Onafhankelijk Toneel 1991/1992 13 februari 1992 Gerrit Timmers
De hypochonders Auteur (schrijver libretto, scenario) De Tijd vzw 1992/1993 13 oktober 1992 Sam Bogaerts
Zeven deuren Auteur (schrijver libretto, scenario) Arca 1992/1993 26 oktober 1992 Sabine Reifer
Groot en klein Auteur (schrijver libretto, scenario) Toneelgroep De Appel 1992/1993 18 november 1992 Aus Greidanus sr.
Liefde Auteur (schrijver libretto, scenario) ZID Theater 1992/1993 12 februari 1993 Karolina Spaiç
Groot en klein Auteur (schrijver libretto, scenario) De Tijd vzw 1992/1993 16 februari 1993 Johan van Assche
Slotkoor Auteur (schrijver libretto, scenario) De Tijd vzw 1992/1993 6 april 1993 Lucas Vandervost
Kalldewey Farce Auteur (schrijver libretto, scenario) Stichting Theatergroep De Verwarring 1993/1994 10 december 1993 Netty Droog
Het evenwicht Auteur (schrijver libretto, scenario) Het Nationale Toneel 1994/1995 30 september 1994 Hans Croiset
Het weerzien, een trilogie Auteur (schrijver libretto, scenario) Toneelgroep De Appel 1994/1995 14 oktober 1994 Aus Greidanus sr.
Trilogie van het weerzien Auteur (schrijver libretto, scenario) De Bende 1994/1995 26 februari 1995 De Bende
Fest Auteur (schrijver libretto, scenario) 't Barre Land 1994/1995 2 mei 1995 Lidwien Roothaan
De gids Auteur (schrijver libretto, scenario) Het Nationale Toneel 1996/1997 4 oktober 1996 Judith de Rijke
Trilogie van het weerzien Auteur (schrijver libretto, scenario) Theaterschool 1996/1997 22 juni 1997 Maaike van Langen
Ritter, Dene, Voss Auteur (schrijver libretto, scenario) Toneelgroep De Appel 1997/1998 13 februari 1998 Aus Greidanus sr.
Groot en klein Auteur (schrijver libretto, scenario) Maastrichts Theaterensemble Het Vervolg 1997/1998 18 april 1998 Léon van der Sanden
Groot en klein Auteur (schrijver libretto, scenario) Hogeschool voor de Kunsten Arnhem 1998/1999 16 juni 1999 Mark Timmer
De tijd en de kamer Auteur (schrijver libretto, scenario) Toneelacademie Maastricht 1999/2000 23 juni 2000 Titus Muizelaar
Let's See Action - Let's See People - Let's See Freedom Auteur (schrijver libretto, scenario) Toneelacademie Maastricht 1999/2000 23 juni 2000 Titus Muizelaar
Heartbreak Hotel Auteur (schrijver libretto, scenario) Onafhankelijk Toneel 2000/2001 5 november 2000 Ton Lutgerink, Els van der Jagt
Besucher Auteur (schrijver libretto, scenario) Maatschappij Discordia 2000/2001 19 juni 2001 Maatschappij Discordia
Groot en klein Auteur (schrijver libretto, scenario) Theatergezelschap Helden 2001/2002 30 november 2001 Remko van den Ende
Viel scherben - wenig schaden Auteur (schrijver libretto, scenario) Das MondEnsemble 2002/2003 14 juli 2003
Kalldeway, Farce Auteur (schrijver libretto, scenario) Toneelacademie Maastricht 2003/2004 18 december 2003 Piet Arfeuille
Kalldeway, Farce Auteur (schrijver libretto, scenario) Toneelacademie Maastricht 18 december 2003 Piet Arfeuille
Trilogie van het weerzien Auteur (schrijver libretto, scenario) Toneelhuis 2004/2005 23 september 2004 Lucas Vandervost
Paren, passanten Auteur (schrijver libretto, scenario) Hogeschool voor de Kunsten Utrecht 2004/2005 6 april 2005 Lidy Six
Paren, passanten Auteur (schrijver libretto, scenario) Utrecht, Hogeschool voor de Kunsten 6 april 2005 Lidy Six
Der Narr und seine Frau: Heute Abend in Pancomedia Auteur (schrijver libretto, scenario) Dertien Rijen 2005/2006 13 juni 2006
Vaudeville Auteur (schrijver libretto, scenario) Dertien Rijen 2006/2007 13 juni 2007 Dertien Rijen
Bekende gezichten, gemengde gevoelens Auteur (schrijver libretto, scenario) Theaterschool 27 juni 2007 Thomas Bijsterbosch
Bekende gezichten, gemengde gevoelens Auteur (schrijver libretto, scenario) Theaterschool 2006/2007 27 juni 2007 Thomas Bijsterbosch
Die Zeit und das Zimmer Auteur (schrijver libretto, scenario) Maatschappij Discordia 2011/2012 8 mei 2012

Botho Strauß (1944) is een Duits schrijver uit het postmodernisme.

Werken

  • 1971 Die Hypochonder (toneel)
  • 1974 Bekannte Gesichter, gemischte Gefühle (toneel)
  • 1975 Marlenes Schwester (verhalen)
  • 1976 Trilogie des Wiedersehens (toneel)
  • 1977 Die Widmung (verhalen)
  • 1978 Groß und klein. Szenen (toneel)
  • 1980 Rumor (roman)
  • 1981 Paare, Passanten (verhalen)
  • 1981 Kaldewey Farce (toneel)
  • 1983 Der Park (toneel)
  • 1984 Der junge Mann (roman)
  • 1985 Die Erinnerung an einen, der nur einen Tag zu Gast war (gedicht)
  • 1986 Die Fremdenführerin (toneel)
  • 1987 Niemand anderes (verhalen)
  • 1989 Die Zeit und das Zimmer (toneel)
  • 1991 Schlußchor (toneel)
  • 1992 Beginnlosigkeit (essay)
  • 1993 Anschwellender Bocksgesang (essay)
Bronnen, noten en/of referenties
  • Gerhard Fricke & Mathias Schreiber (1988), Geschichte der deutschen Literatur. Paderborn: Ferdinand Schöningh.
  • Bengt Algot Sørensen (1997), Geschichte der deutschen Literatur. Band II. Vom 19. Jahrhundert bis zur Gegenwart. München: C.H. Beck. [= Beck'sche Reihe 1217]
  • Wolf Wucherpfennig (1986), Geschichte der deutschen Literatur. Von den Anfängen bis zur Gegenwart. Stuttgart: Ernst Klett.

Bronnen