Ben Albach
Ben Albach, 1995. Foto: Peter Gramberg. Collectie TIN.
| Naam | Ben (Benjamin) Albach |
|---|---|
| Geboortedatum | 21 april 1907 |
| Geboorteplaats | Amsterdam |
| Overlijdensdatum | 30 januari 2007 |
| Overlijdensplaats | Amstelveen |
| Beroep | Toneelhistoricus, Publicist, Essayist, Auteur |
| Externe databases: | |
| DBNL | |
| VIAF |
Biografie
Ben Albach was al vroeg in toneel geïnteresseerd. Eigenlijk had hij na zijn middelbare school het liefst een opleiding tot regisseur gevolgd – maar zo’n opleiding bestond niet in Nederland. Na een jaar studie Duits Taal en Letterkunde aan de Universiteit van Amsterdam en diverse betrekkingen bij boekhandels en uitgeverijen besloot hij zich helemaal aan zijn passie te wijden: de studie van de Nederlandse toneelgeschiedenis. Met het schrijven van artikelen en het samenstellen van tentoonstellingen over theatergeschiedenis probeerde hij in zijn levensonderhoud te voorzien.
In 1933 kreeg hij de opdracht een tentoonstelling samen te stellen over theater in de Stadsschouwburg in Amsterdam, en was hij op zoek was naar materiaal. Daardoor kwam hij in aanraking met de toenmalige ‘Vereeniging Het Tooneelmuseum’ , één van de voorgangers van het latere Theater Instituut Nederland. De ‘Vereeniging Het Tooneelmuseum’ was in 1925 opgericht met het doel: het verzamelen en beheren van collecties op het gebied van de Nederlandse toneelgeschiedenis, en vooral, het onderbrengen van deze verzameling in een gebouw. De tentoonstelling, die Ben Albach samenstelde in de Stadsschouwburg werd een groot succes. Diverse Amsterdammers stuurden affiches, foto’s en maquettes in en bij de opening zegde de wethouder van Amsterdam toe zich in te zetten voor een permanent onderkomen voor het Toneelmuseum en voor een subsidie. Het zou echter nog jaren duren voor het zover was.
Ben Albach werd in 1934 secretaris van de ‘Vereeniging Het Tooneelmuseum’ en twee jaar later ook conservator van de verzameling. Omdat er nog geen gebouw was gevonden om de collectie permanent onder te brengen was de huisvesting van de collectie voor de conservator een permanente bron van zorg. De collectie, bestaande uit foto’s, affiches, prenten en tekeningen, was in 1934 nog opgeslagen op de zolder van de Toneelschool, en moest noodgedwongen daarna verhuizen naar achtereenvolgens de kelder van het Stedelijk Museum en naar de zolder van het Museum Willet Holthuysen. Toen de oorlog uitbrak in 1940 werden de kostbaarste stukken ondergebracht in een kluis in de Amsterdamsche Bank, een ander deel weer in de Stadsschouwburg, en de brieven en losse documenten bij Ben Albach thuis in de Alexander Boersstraat 4 te Amsterdam, waar hij met zijn ouders woonde. Tijdens de bezetting werd de Vereeniging ‘slapend’ gehouden, en was het wachten op de bevrijding om haar weer tot leven te wekken.
In 1949 werd de ondanks alles steeds groeiende collectie ondergebracht in de Universiteitsbibliotheek, en in 1956 overgebracht naar de zolder van een gebouw aan de Amstel. Al die jaren was Ben Albach lid van het bestuur, en steeds weer hamerde dit bestuur op een goede huisvesting van de collectie, en op een structurele subsidie.
Die kwamen er uiteindelijk in 1960 toen het Toneelmuseum zijn deuren opende op de Herengracht 168 te Amsterdam. Ben Albach, die inmiddels als docent Dramatische Letterkunde en toneelgeschiedenis aan de Toneelschool verbonden was, bleef bestuurslid tot het Toneelmuseum in 1978 fuseerde (met Theater Klank en Beeld en het Nederlands Centrum van het Internationaal Theater Instituut) tot het ‘Nederlands Theater Instituut’. Ben Albach trad terug uit het bestuur, maar bleef een frequente bezoeker van het Nederlands Theater Instituut, vooral van de bibliotheek en de archieven.
Want behalve als bestuurslid is Ben Albach voor het Theater Instituut belangrijk geweest als toneelhistoricus. Hij hamerde er vooral op dat het belangrijk was om archiefonderzoek te doen, nu en in de toekomst, om de toneelgeschiedenis van Nederland in kaart te brengen. Zelf heeft hij daartoe talloze bijdragen geleverd door middel van het publiceren van boeken en artikelen. Onmisbaar voor elke student die zich in de toneelgeschiedenis van Nederland wil bekwamen zijn de overzichten die Ben Albach gepubliceerd heeft van alle vindplaatsen van archiefmateriaal in Nederland over theater.
De kroon op zijn werk als toneelhistoricus was het eredoctoraat van de Faculteit der Letteren van de Universiteit van Amsterdam, dat hij in 1982 ontving. Eerder werd hij in 1977 benoemd tot Ridder in de Orde van Oranje Nassau.
Zijn kennis van en interesse in de toneelgeschiedenis hebben er ook toe geleid dat Ben Albach aan verschillende tentoonstellingen van het Theater Instituut heeft meegewerkt, waaronder ‘Berlijn-Amsterdam’ in 1981 en ‘La France aux Pays-Bas’ in 1985. Vele studenten, die bij Ben Albach aanklopten om advies vonden in hem een enthousiaste begeleider, die hen stimuleerde en inspireerde.
Daarbij deed het hem zichtbaar plezier om te zien hoe de collectie van het Theater Instituut Nederland met zorg bewaard werd, en om te ervaren dat zoveel medewerkers daaraan bijdroegen. Deze collectie wordt vanaf 2013 beheerd door Bijzondere Collecties (Allard Pierson) van de Universiteit van Amsterdam.
Theater CV
Van deze persoon is geen enkele bijdrage aan een theater- of dansproductie geregistreerd op de TheaterEncyclopedieOm dit te verbeteren, vult u op de betreffende pagina('s) over theater- of dansproducties de bijdragen van deze persoon aan..
Bibliografie
- Drie eeuwen Gijsbrecht van Aemstel (1937)
- 300 jaar Stadsschouwburg, uitgegeven ter herdenking van het Derde Eeuwfeest (1938)
- Jan Punt en Marten Corver, Nederlandsch Toneelleven in de 18e eeuw (1946)
- De Regie Van Het Lekenspel (1947)
- Het Huis Op Het Plein (1957)
- Duizend Jaar Toneel In Nederland (1965)
- Langs Kermissen en Hoven (1977)
- Een onvergetelijke Ariane, de eerste Amsterdamse toneelspeelster (1994)
Externe links
Bronnen
- Theater Instituut Nederland