Arnon Grunberg
| Naam | Arnon Grunberg |
|---|---|
| Volledige naam | Arnon Yasha Yves Grünberg |
| Pseudoniem | Marek van der Jagt |
| Geboortedatum | 22 februari 1971 |
| Geboorteplaats | Amsterdam |
| Beroep | Schrijver |
| Discipline | Toneel |
| Website | |
| Externe databases: | |
| DBNL | |
| IMDb | |
| VIAF |
Biografie
Grunberg is afkomstig uit een gezin dat zwaar getraumatiseerd is door de Tweede Wereldoorlog. Zijn moeder overleefde Auschwitz, zijn vader zat op talrijke adressen ondergedoken. Arnon Grunberg heeft één oudere zus, Maniou-Louise (1963). Hij volgde het Amsterdamse Vossius Gymnasium, maar werd in 1988 van school verwijderd nadat hij voor de tweede keer bleef zitten. Daarna werkte hij onder meer als jongste bediende bij een apotheek en als bordenwasser. In 1989 speelde hij de hoofdrol in een korte film van avant garde regisseur Cyrus Frisch. Voordat hij in 1994 doorbrak als schrijver, had hij een kleine uitgeverij Kasimir. In 1991 kreeg hij een toneelschrijfopdracht van het Amsterdams Fonds voor de Kunsten. In 1982 emigreerde zijn zus naar Israel, waar zij inmiddels met haar gezin in een nederzetting nabij Ramallah een strikt orthodoxe levensstijl volgt. Grunberg zelf zwoer aan het eind van zijn puberteit elke vorm van religie af.
Op 23-jarige leeftijd debuteerde Grunberg bij Nijgh & Van Ditmar met Blauwe maandagen, een sterk autobiografische roman, waarin onder andere de oorlogservaringen van zijn ouders aan bod komen. Het boek werd een internationaal succes: in Nederland werd het bekroond met de Anton Wachterprijs voor het beste debuut en het Gouden Ezelsoor voor het best verkochte debuut. Het werd vertaald naar het Engels, Duits, Deens, Italiaans, Frans, Spaans, Zweeds en Japans. Met zijn tweede roman, Figuranten (1997), bevestigde hij zijn talent, alhoewel de ontvangst van deze roman minder enthousiast was dan bij Blauwe Maandagen. Meteen liet Grunberg zijn polemische karakter zien; na een negatieve recensie van Hans Goedkoop in de NRC dreigde Grunberg zijn medewerking aan de krant te staken zolang Goedkoop voor de krant mocht blijven schrijven. Uiteindelijk trok Grunberg zelf dit dreigement in.
De Stichting CPNB nodigde Grunberg uit om het Boekenweekgeschenk 1998 te schrijven. Dit boek, De heilige Antonio, verscheen in maart 1998. Tegelijkertijd kwam Grunbergs essaybundel De troost van de slapstick uit. Dit boek werd bekroond met het Charlotte Köhler Stipendium 1998. In het najaar van 1998 kwam de film Het veertiende kippetje uit, waarvan Grunberg het scenario heeft geschreven. Tegelijkertijd schreef hij het toneelstuk You are also very attractive when you are dead, dat werd opgevoerd in Düsseldorf, door een groep jonge Duitse en Israëlische acteurs.
In 2005 publiceerde hij onder de naam Marek van der Jagt een essay over de filosoof Otto Weininger, de joodse schrijver van het antisemitische boek Geslacht en karakter, die in 1903 zelfmoord pleegde. Grunberg/Van der Jagt betoogt in zijn essay dat Weininger verstrikt is geraakt in het onderscheid tussen het creëren van kunst en het creëren van een persoonlijke identiteit. Hij beëindigt het essay Otto Weininger of Bestaat de jood? met de voetnoot: "Dit is het laatste boek waarop de naam Marek van der Jagt zal prijken. Hij heeft geen functie meer, en daarmee ook geen identiteit. Hij moet doen wat ik nog niet kan: sterven." In hetzelfde jaar publiceerde Grunberg zijn vijfde roman: De joodse messias. Ook presenteerde hij het televisieprogramma RAM voor de VPRO, waarin hij onder andere de Oostenrijkse schrijfster Elfriede Jelinek interviewde.
Zijn veelbesproken roman Tirza, over de alles omvattende liefde van een vader voor zijn dochter, werd bekroond met zowel de Libris-literatuurprijs als de Gouden Uil. De filmrechten van de roman zijn verkocht aan Cedenza Films. Het scenario werd geschreven door Rudolf van den Berg die ook de regie op zich heeft genomen. De film ging op 22 september 2010 in prèmiere op Het Nederlands Film Festival. In 2010 bracht Het Nationale Toneel deze roman ook als toneelstuk op de planken. In een grote enquête onder Nederlandse recensenten, academici en schrijvers over de '21 belangrijkste romans van de 21ste eeuw', gehouden door het weekblad De Groene Amsterdammer, eindigde Tirza op de eerste plek, voor De welwillenden van Jonathan Littell en Saturday van Ian McEwan.
Grunberg is behalve voor de Volkskrant columnist voor Vrij Nederland, het mensenrechtenmagazine Wordt Vervolgd, de VPRO-gids en Humo. Verder is hij vaste medewerker van NRC Handelsblad. Op dit moment woont en werkt hij voornamelijk in New York.
Arnon Grunberg is ongehuwd. Via zijn huidige vriendin heeft hij een stiefkind. Eerder had hij onder anderen een relatie met Aaf Brandt Corstius, die sindsdien in zijn werk figureert als Aap. In zijn jonge jaren bleef zijn liefde voor actrice Johanna ter Steege onbeantwoord.
Sinds juni 2010 verschijnt bij uitgeverij Ekstreem naar analogie van Hermans-magazine het tijdschrift Blauwe Maandagen, dat is gewijd aan het leven en werk van Arnon Grunberg.
Van het prijzengeld dat Grunberg won met Tirza bekostigde hij in 2009 de vertaling van Heinrich Heine's Duitsland, een wintersprookje en andere gedichten (vertaling: Peter Verstegen).
Een deel van het prijzengeld van de AKO Literatuurprijs besteedde Grunberg in 2004 aan de uitgave van Roland Topor, een keuze uit diens romans, verhalen en tekeningen.
Theater CV
Arnon Grunberg heeft bijgedragen aan 32 productie(s).
Arnon Grunberg heeft gewerkt in de volgende functies:
- Bewerking - Zie lijst (A-Z) of lijst (datum)
- Auteur (schrijver libretto, scenario) - Zie lijst (A-Z) of lijst (datum)
- Uitvoerende - Zie lijst (A-Z) of lijst (datum)
- Dramaturgie - Zie lijst (A-Z) of lijst (datum)
- Kostuums - Zie lijst (A-Z) of lijst (datum)
Het gehele overzicht van voorstellingen waaraan Arnon Grunberg heeft meegewerkt, voor zover geregistreerd in de Theaterencyclopedie:
NB: Bij de carrièreoverzichten zijn de voorstellingen gekoppeld aan de premièredatum. Het kan echter voorkomen dat personen niet aan de première meewerkten, maar pas later bij de voorstelling betrokken raakten.
Over zijn werk
Het werk van Arnon Grunberg, dat autobiografische trekken vertoont, toont figuren die telkens weer opduiken: een alcoholische vader, een zoon die moeilijk contact maakt en een moeder die lijdt onder haar concentratiekampverleden en haar zoon niet kan loslaten. De handeling is vaak gesitueerd in een Joods milieu waar de hoofdpersoon is opgegroeid. Kenmerkend voor al zijn stukken is een zekere vorm van ironisch nihilisme dat hij meedogenloos inzet om het banale en hopeloze van zijn personages te tonen. Sommigen van hen zitten en drinken, terwijl ze wachten op een beter leven. Anderen praten langs elkaar heen, schelden elkaar uit, terwijl ze vasthouden aan het verleden om niet te hoeven zien dat hun huidige leven een mislukking is en bijna op zijn eind is. Grunberg schrijft in een heldere, sobere taal die dichtbij het huidige taalgebruik staat.
Bibliografie
- 1987 - Koningin Frambozenrood (toneelstuk)
- 1990 - De Machiavellist
- 1993 - De dagen van Leopold Mangelmann, Brief aan M, Schoonheid en bier
- 1994 - Blauwe maandagen (roman)
- 1994 - De advocaat, de leerlooier en de forellen
- 1994 - Rattewit (toneelstuk)
- 1995 - 't Is geen vioolconcert (toneelstuk)
- 1996 - Linkerschoen (relatiegeschenk)
- 1996 - De dagen van Leopold Mangelmann/Kom liefje, mijn beste vrienden walgen van me/Van Palermo naar San Francisco (toneelstukken)
- 1997 - Figuranten (roman)
- 1998 - De heilige Antonio (Boekenweekgeschenk)
- 1998 - De troost van de slapstick (essays)
- 1998 - Het 14e kippetje (filmscript)
- 1999 - Liefde is business (gedichten)
- 2000 - Fantoompijn (roman)
- 2000 - Geachte Erasmus (Brieven; Nieuwjaarsgeschenk)
- 2001 - De Mensheid zij geprezen, Lof der zotheid 2001 (essay)
- 2001 - Het Rotterdam van Arnon Grunberg (reportage)
- 2001 - Amuse Gueule (bundeling van de verhalen uit de periode 1991-1996)
- 2002 - Geweigerde liefde
- 2002 - Sterker dan de waarheid: de geschiedenis van Marek van der Jagt
- 2003 - De asielzoeker (roman)
- 2004 - Grunberg rond de wereld (korte reisverhalen)
- 2004 - Arnon Grunberg leest Karel van het Reve
- 2004 - Het aapje dat geluk pakt (novelle)
- 2004 - De joodse messias (roman)
- 2005 - De techniek van het lijden (lezingen, als gastschrijver aan de TU Delft)
- 2005 - Grunbergbijbel (Bijbellezing)
- 2005 - De Receptioniste (Kort verhaal)
- 2006 - Mijn vriend Boorman (essay)
- 2006 - Tirza (roman)
- 2006 - Onder de Soldaten (verslag/colums)
- 2007 - Over joodse en andere paranoia (Frans Kellendonklezing)
- 2007 - Het nieuwe lijden (vervolg op "De Techniek van het lijden")
- 2007 - Omdat ik u begeer (brieven)
- 2008 - Onze oom (roman)
- 2008 - De dood en de verkoop (Bert van Selm lezing, oplage 250 ex.)
- 2008 - Karel heeft echt bestaan (essay)
- 2009 - Onderduiken voor beginners (reportage, beperkte oplage)
- 2009 - Kamermeisjes en Soldaten: Arnon Grunberg onder de mensen (reportages)
- 2010 - Huid en haar (roman)
- 2010 - Van Istanbul naar Bagdad (graphic novel samen met Hanco Kolk)
Onder pseudoniem/heteroniem van Marek van der Jagt:
- 2000 - De geschiedenis van mijn kaalheid (roman)
- 2002 - Gstaad 95-98 (roman)
- 2002 - Monogaam (essay)
- 2005 - Otto Weininger, of bestaat de Jood? (essay)
- 2008 - Ik ging van hand tot hand (verzameld werk)
Prijzen
- 1994 - Rabobank Lenteprijs voor Literatuur voor Tina
- 1994 - Anton Wachterprijs voor Blauwe maandagen
- 1996 - Gouden Ezelsoor voor Blauwe maandagen
- 1998 - Charlotte Köhler Stipendium voor De troost van de slapstick
- 2000 - AKO Literatuurprijs voor Fantoompijn
- 2002 - Gouden Uil]] voor De Mensheid zij geprezen, Lof der zotheid 2001'
- 2004 - AKO Literatuurprijs voor De asielzoeker
- 2004 - Ferdinand Bordewijk Prijs voor De asielzoeker
- 2007 - Gouden Uil voor Tirza
- 2007 - Libris literatuurprijs voor Tirza
- 2009 - Constantijn Huygens-prijs voor zijn oeuvre.
- 2010 - Frans Kellendonkprijs voor zijn oeuvre.
Externe links
- De nepblog van Tirza
- Schrijversprofiel op NRC Boeken
- (en) Werken van of over Arnon Grunberg in bibliotheken (volgens de WorldCat-catalogus)